Lessen uit het islamdebat (deel 2/2)

Dit is het tweede deel (tevens slot) van de lessen die Louis de Mast trekt uit de “Moskee College Tour” en een debat over vrijheid van meningsuiting en de islam. Het eerste deel vind je hier.

Investeer in imamopleidingen in Nederland

Een moskeebestuurder vertrouwde me toe dat imams in sommige Nederlands-Turkse moskeeën worden opgeleid in Turkije, vijf jaar in Nederland “dienst doen” en vervolgens worden vervangen door een nieuwe imam, waarvan het salaris ook wordt betaald door de Turkse overheid. Van dit soort praktijken moeten we af. Deze imams spreken de Nederlandse taal onvoldoende en zijn nauwelijks geworteld in onze samenleving. Investeer in degelijke opleidingen voor imams in Nederland, waar veel aandacht is voor de cohesie tussen geloofsbeleving enerzijds en waarden die horen bij onze samenleving anderzijds. Zo bied je zoekende jongeren een humaan alternatief voor de barbaarse oproepen van “sjeik Google”, waarmee ik doel op diverse YouTube filmpjes en bepaalde fora waar jongeren door dubieuze imams worden opgeroepen de gewelddadige jihad te volgen en zich aan te sluiten bij de strijd van IS in Syrië. Gelukkig zijn de moskeebestuurders die ik heb gesproken het daarmee eens. Onze hoop in bange dagen is in mijn ogen Yassin Elforkani. Als imam en woordvoerder van het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) durft hij zijn eigen achterban streng aan te spreken waar praktijken zich voordoen die niet passen bij Nederland. “Ontspan en relax”, sprak hij tijdens het debat richting moslims toen het ging over het afbeelden van de profeet Mohammed. Ik vind het schrijnend dat deze dappere man onder zware beveiliging staat, wegens bedreigingen uit zowel de moslim als anti-moslimhoek.

Maak werk van de moslimemancipatie

Veel begrip kan ontstaan als men ziet dat de moslimgemeenschap in Nederland aan de vooravond staat van een heuse emancipatiegolf. Want er is nog veel werk aan de winkel. Het zijn alleen maar mannen met wie ik muntthee heb gedronken en het debat heb georganiseerd – in geen enkel moskeebestuur in Nederland zijn voor zover ik weet vrouwen vertegenwoordigd, of ze vormen een apart bestuur. Het zijn vooral mannen die het islamdebat domineren. Uit onderzoek blijkt dat nog veel moslimjongeren een afkeer hebben van joden en homo’s.

Er is echter hoop: het opleidingsniveau onder moslima’s neemt snel toe; er dient zich een nieuwe, zelfbewuste jonge groep aan die de discussie niet uit de weg gaat. Talentvolle vrouwen als Nora Asrami, Laila Al-Zwaini en Sheily Belhaj verrijken het debat met zeer intelligente bijdragen. Het feit dat de gemeenschap meer en meer zelfkritiek toelaat en zelfs islamcritici een podium biedt (zoals met het islamdebat in Nijmegen), is een positief teken aan de wand. Er ligt een schone taak weggelegd voor invloedrijke moslims om deze emancipatiegolf in de eigen gemeenschap aan te jagen, waarbij de Nederlandse overheid ze ter zijde moet staan.

Zoek de juiste toon

“Een mening kan beledigend zijn, bovendien is een belediging voor sommigen een waarheid die ze niet willen horen!” Hans Teeuwen kreeg veel bijval voor deze uitspraken in het beroemde gesprek met de meiden van Halal. Teeuwen legt de grens van de vrijheid van meningsuiting eenzijdig bij het oproepen tot geweld. Grondwettelijk gezien kan die ook liggen bij discriminatie, of wellicht minder gerelateerde zaken als privacy-schending of smaad. In mijn ogen zijn die uitzonderingen een teken van beschaving. Jammer dat ik weinig mensen hoor over die normvervaging. We kennen het rijtje Thierry Baudet, Theo van Gogh, Hans Jansen enzovoorts. Wat opvalt bij deze islamcritici, is dat ze zich ook beroepen op ‘de waarheid’. Deze lieden schieten hun doel voorbij door te provoceren en grove uitspraken te doen waarvan ze zich terdege beseffen dat anderen dit als kwetsend ervaren.

Waarom kunnen zij niet ‘de waarheid verkondigen’  zonder te beledigen maar met fatsoenlijke argumenten? Anton van Hooff reciteerde in het islamdebat continu soeraverzen en bleef opgewonden met de Koran zwaaien om anderen te overtuigen van zijn gelijk; als een soort atheïstische missionaris. Hij schuwde vernederende termen als “kamelenideologie” niet. Uiteindelijk werd hij door haast niemand meer serieus genomen, het werkt dus contraproductief.

Ik ben het ook oneens met Ehsan Jami die stelt dat provocatie nodig is om verlichting te bereiken. Scheldkanonnades dwingen de tegenpartij in de verdediging en polariseren: beide partijen zetten de hakken in het zand en nemen steeds extremere posities in. Dat maken we nu al vijftien jaar mee in het islamdebat en het heeft ons geen steek verder gebracht. Een vruchtbaar gesprek wordt pas mogelijk wanneer met fatsoenlijke argumenten verschillen bespreekbaar worden gemaakt. Je kan van de ander geen nieuwe inzichten of begrip voor jouw standpunten verwachten, wanneer taal en toon doelbewust grievend zijn. Dan gaat het debat over de vorm en niet over de inhoud. Plus nog een belangrijke tip: blijf niet schermen met ‘de waarheid’ – praat liever over ‘mijn mening.’ Pas dan kom je nader tot elkaar (en ik spreek uit ervaring). Een flinke dosis humor doet ook wonderen en het relativeert de boel.

Benadruk gemeenschappelijke waarden en overtuigingen

Religieuze gemeenschappen in Nijmegen hebben afgelopen december een gezamenlijke vredesverklaring opgesteld, met schitterende passages die volgens mij niet-gelovigen ook kunnen aanspreken. Bijvoorbeeld: “je bent eerst mens, dan pas moslim, jood of christen.” Het is een warm pleidooi voor vrede, vrijheid en veiligheid. Door juist op zoek te gaan naar gemeenschappelijke idealen, is deze mooie samenwerking ontstaan. Terecht hebben de kartrekkers Piet Muller en Saïd Bouharrou hiervoor de burgemeester Dalesprijs ontvangen. Nou is Nijmegen bij uitstek een stad van bruggenbouwers, maar de hoop is dat dit soort initiatieven navolging vindt in andere steden. Het is een les: zoek de overeenkomsten. Dan ontstaat er ook meer draagvlak om de verschillen te bespreken.

Louis de Mast organiseerde een “Je Suis Charlie” – bijeenkomst in Nijmegen en sindsdien drinkt hij liters thee met moskeebestuurders, is constructief-kritisch op de islam en heeft tegelijkertijd veel waardevolle vriendschappen gesloten met moslims. Samen met de Raad voor Levensbeschouwing en Religie en de moskeebesturen zullen verdere vervolgactiviteiten georganiseerd worden in Nijmegen, dus wordt vervolgd.