Vermeende linkse hypocrisie

Een tijdje geleden refereerde ik in een blogje aan een lange vliegreis die ik gemaakt had. Een kritisch lezer merkte plagend op “hoe de duurzaamheidsdenkers op deze site hierover denken”. Hoewel dit een vriendelijke opmerking met knipoog was, is het wel een lijn van redeneren die je vaker tegenkomt als het gaat over ‘linkse’ mensen.

Ik zie het in ieder geval vaker: iemand is begaan met het milieu, actief bij een ‘groene’ partij, vegetariër, whatever… en wordt de maat genomen over zijn of haar gedrag. Niet door mensen die er ongeveer het zelfde in staan; je ziet bijvoorbeeld zelden een veganist die een vegetariër streng toespreekt over zijn eetgewoonten. Meestal is het de verstokte vleeseter, die de vegetariër smalend aankijkt als hij eens in de maand een duurzaam visje eet; “ja, ja, dat kan zeker wel. Dierenvriend.” Of wordt een linkse politica door een rechtse krant de maat genomen, omdat haar auto niet milieuvriendelijk genoeg zou zijn. In online discussies en op internetfora wordt bijvoorbeeld Femke Halsema tot op de dag van vandaag verweten dat ze in een oude Mercedes reed. Dat het ding op gas reed, wordt er gemakshalve liever niet bijgezegd door de critici.

Hoe ver dit soort verwijten kunnen gaan, zag ik recent weer bevestigd. Iemand had een stukje geschreven over dat zijn vaderschap een herinnering is aan het feit dat we een morele plicht hebben om de wereld in een fatsoenlijke staat door te geven aan volgende generaties. In de comments wordt de schrijver vervolgens aanvallen op het feit dat hij zich voort heeft geplant, “ironisch dat iemand die net een nieuw mens op de wereld heeft gezet en daarmee zijn bijdrage aan de overbevolking en dus (volgens uw kerk) z’n co2 uitstoot heeft verveelvoudigd anderen de les meent te moeten lezen.” En dat ná de ‘reaguurder’ in kwestie eerst heeft betoogd dat ‘klimaathysterie’ bijgeloof is.

Doel van dit soort verwijten is vaak om de linksmens een soort van hypocrisie aan te wrijven. Natuurlijk hangen iemands gedrag en iemands gedachtegoed met elkaar samen, en als die al te ver uiteenlopen ontstaat hypocriet gedrag. Iedereen kan terecht vraagtekens zetten bij de zelfverklaard pacifist die een paar rotjongens die in zijn portiek hangen lens slaat, en bij de dierenrechtenactivist met plofkip in de diepvries. Maar veel van dat soort voorbeelden ken ik niet. Het wijzen op (vermeende) hypocrisie bij links, is zelden meer dan een stijlmiddel om tegenstanders weg te zetten en verdacht te maken. En om het onderwerp of ideaal te ontkrachten (‘ze houden zich er zelf ook niet aan!’), zonder op de inhoud in te hoeven gaan.

Als je er even over nadenkt, is dat eigenlijk heel raar. Dat, abstract gezegd, iemand bewust bezig is met het één of ander, en vervolgens daarop aangesproken wordt door mensen die dat helemaal niet belangrijk vinden. Nog raarder is misschien wel dat de criticus voor de ander invult wat hij of zij zou moeten vinden. Immers, GroenLinks pleit niet voor een verbod op oude auto’s, noch pleit de auteur van bovengenoemd stukje voor minder kinderen, en op deze site is nooit een duurzaamheidsdenker geweest die heeft gezegd dat ‘vliegen niet mag’. Met andere woorden: mensen wordt geen hypocrisie verweten op basis wat ze zelf vinden, maar op basis van de interpretatie van ze zouden moeten vinden volgens hun opponenten.

Voor alle helderheid: duurzaamheid belangrijk vinden betekent volgens mij niet, dat je nooit iets mag doen dat slecht voor het milieu is. Dat kan ook helemaal niet. Duurzaamheidsdenkers zijn dus geen mensen die nooit iets doen wat slecht is voor het milieu, maar er wel over nadenken en er bewuste keuzes in maken. Om een persoonlijk voorbeeld te geven: ik let erg op hoe ik reis. Ik pak liever de trein dan het vliegtuig. Ik pak liever de fiets, de benen of het ov dan de auto. Sterker nog: ik heb helemaal geen auto, en ik wil er ook geen. Maar mocht het ooit nodig zijn, bijvoorbeeld omdat het voor mijn werk niet anders kan, dan wil ik ook het liefst een dikke Dodge Charger of Ford Mustang. Gewoon, omdat ze ontzettend vet zijn. En ja, daar zal ik dan proberen bewust mee te rijden. En daar mag iedereen dan van alles van vinden. Maar zeg nou zelf: het zou toch van de pot gerukt als één of ander rechtsmens, dat zijn hele leven al auto rijdt en het milieu niet boeit, mij vervolgens verwijten komt maken omdat ik niet milieubewust genoeg om ga met mijn vervoer?

De vraag is volgens mij: wie is de echte hypocriet? De duurzaamheidsdenker die af en toe de bewuste keuze maakt om een bitterbal te eten, in plaats van een eco-olijfje? Of de roeper aan de zijlijn, die niets geeft om duurzaamheid, maar het onderwerp wel gebruikt als retorische stok om een andersdenkende mee te slaan?

János Betkó vindt dat je sowieso voorzichtig moet zijn met het moraliserende vingertje, maar vindt het extra twijfelachtig als mensen die puur uit eigenbelang handelen anderen moreel de maat gaan nemen.

Het plaatje van het moraliserende vingertje bij dit artikel komt van wikimedia commons.