De oorlog wordt vergeten

Als hij niet terug naar huis had moeten gaan om zijn schoolspullen op te halen, was hij net als zijn schoolvriendjes omgekomen bij het bombardement van de geallieerden op Nijmegen in 1944, vandaag (22 februari) precies 70 jaar geleden. Hij zag de stad branden en bloeden. Het aangrijpende verhaal met meer details hoorde ik van de man bij wie ik de afgelopen weken een cursus EHBO volgde.

Natuurlijk, we weten allemaal dat de Tweede Wereldoorlog op afschuwelijke wijze slachtoffers heeft gemaakt, maar hoeveel we er ook over lezen, niets komt zo dichtbij als een persoonlijk verhaal van een bekende. Het is een grote misvatting te veronderstellen dat we de ernst van een oorlog kunnen beoordelen op basis van cijfers en nieuwsberichten.

Helaas geldt dat ook voor de burgeroorlogen in Syrië en de huidige toestand in Oekraïne. De media berichten weliswaar over de drama’s die zich daar afspelen, en dat vinden we allemaal heel erg, maar daarna gaan we weer over tot de orde van de dag.

De generatie die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt wordt steeds kleiner. Met deze generatie sterven ook veel verhalen over de oorlog. Er is veel opgeschreven, er zijn veel films gemaakt, maar persoonlijke herinneringen verdwijnen. Dat maakt het voor de huidige generatie makkelijker om weg te kijken bij oorlogsdrama’s en dreigend fascisme. Door de digitale revolutie is informatie over de oorlog voor iedereen binnen handbereik. Maar willen we de drama’s wel kennen? En zo ja, realiseren we ons de ernst op basis van grote cijfers?

De wet van Godwin stelt niets meer of minder dan dat bij iedere voortdurende online discussie uiteindelijk Hitler of de nazi’s worden betrokken. Een aardige observatie wat mij betreft, die indien opgemerkt als bijvangst de “Godwinnende partij” confronteert met de gemakzucht waarmee de referenties naar de oorlog vaak ongepast worden gebruikt.

Toch ga ik de referentie maken. De opkomst van een partij als de PVV was ondenkbaar geweest als de oorlog 30 jaar later had plaatsgevonden, laten we zeggen van 1970 tot 1975. De generatie die de oorlog in volle bewustzijn had meegemaakt was nu 45+ in plaats van 75+ geweest. De verzetsstrijders, de helden, zouden het niet accepteren wanneer een populist een hele bevolkingsgroep wegzet als “gevaarlijk”, omdat zij zich tot een bepaalde godsdienst rekent. Volgens Wilders bestaat er geen “gematigde islam”, en daarmee impliceert hij dat er geen goede moslims bestaan, al kiest hij er wijselijk voor die woorden niet zo te gebruiken.

Vrijheid van godsdienst betekent in mijn ogen ook dat iedereen vrij is zijn interpretatie van een godsdienst na te leven. Geen staat of kerk mag dat voor een burger invullen. Volgens Wilders is een moslim die volgens westerse normen goed en geëmancipeerd leeft geen moslim. Maar daar gaat hij met z’n simplistische interpretaties natuurlijk niet over! De ironie dat de grootste Islamcriticus van ons land vindt dat hij kan vaststellen wie zich wel of geen moslim mag noemen, is pijnlijk. Die ordinaire kortzichtige discriminatie is pas levensgevaarlijk.

Ik zal dezelfde fout niet maken als Wilders. De meeste PVV-stemmers zullen een zelfverklaard moslim op zijn handelen beoordelen en hopelijk niet rücksichtslos diskwalificeren. Ook zal ik niet beweren dat er onder grote groepen moslims geen grote problemen zijn waar het bijvoorbeeld de emancipatie van vrouwen en homoseksuelen betreft. Dat moeten aandachtspunten zijn, maar net als onder Christenen is dat probleem niet onlosmakelijk verbonden aan de religie die het individu aanhangt, maar aan het handelen van het individu. De inzet moet zijn het juiste handelen, met of zonder religie.

Referenties naar de oorlog zorgen niet vanzelfsprekend voor het morele gelijk. De PVV zal geen dominante totalitaire stroming worden in Nederland. Wel hitst de PVV mensen tegen elkaar op op basis van labels, en niet op basis van individueel handelen. Niemand kan de drama’s van de oorlog beter illustreren dan de generatie die de oorlog meemaakte. Ik hoop dat de waakzaamheid niet met hen mee sterft, zonder confrontaties is het immers te eenvoudig om te negeren en te vergeten.

Afbeelding: Havang(nl) / Nijmegen Kraayenhofflaan plaquette bombardement 22-02-1944 onthuld 28-10-2013 (wikimedia commons)