Ik mis… wil ik het wel zeggen?

Dit is een doos van Pandora. Zodra ik ze open, is er geen weg meer terug.

Een…

Twee…

Ik mis de belspelletjes! Sorry, wat? Jawel, ik mis de belspelletjes op televisie. Is dit een perverse nostalgie naar de gefascineerde walging waarmee een eenzame jongeman doelloze nachtelijke uurtjes naar de commerciële heeft zitten staren, gefrustreerd dat niemand kan beantwoorden hoeveel o’s er in het alfabet zitten? Nee. Ik mis de belspelletjes louter om deze reden: het alternatief is nog vele malen erger.

Wat hebben we gortig gelachen toen Basta-infiltrator Maxime de Winne – die de illegale praktijken van de Vlaamse belspelletjes had ontmaskerd – in De Wereld Draait Door als alternatief vertier opperde: “Er is nog altijd astrotelevisie.” Wat lachte ik toen luid mee, en hoe bitter smaakt deze zelfde lach nu op mijn lippen.

Belspelletjes waren bedrog, we wisten allemaal dat we in het ootje werden genomen. En wie heeft niet minstens één keer die verleiding gevoeld om het nummer in beeld te bellen? Kom op, het antwoord is zó simpel, dat is toch makkelijk cashen? De illusie van snel geld verdienen, die in omgekeerde richting blijkt te hebben gewerkt zodra je de telefoonrekening onder ogen krijgt. Eigenlijk wisten we het allemaal. Maar we belden toch. Eigen schuld, d.b.

Miljoen

Astro TV is waar we bellen naar mediums die in een belcentrale meer inzicht geven in je leven, in je heden, verleden en toekomst, en die je meer hoop bieden. Kunnen deze mensen de toekomst zien of voelen? Of kunnen ze praten met engelen en dode familieleden? Bewijs maar eens dat ze het niet kunnen.

Bewijs maar eens dat ze opzettelijk doen alsof, dat ze er zelf niet in geloven. Het is maar louter toeval dat hun technieken, om bovennatuurlijke krachten aan te boren, er exact hetzelfde uitzien als cold reading. Deze mensen zouden allemaal met gemak de miljoen dollar van James Randi – die hij uitkeert als iemand door zijn test komt als medium; een test waar Derek Ogilvie overigens niet doorheen kwam – kunnen opstrijken, maar verlagen zich niet tot zo’n goedkope manier om hun gaven tot een trucje te degraderen. Proef je mijn sarcasme? Het lijkt me duidelijk waar ik sta in die discussie.

Omgedraaid

Bij Astro TV zijn de rollen tussen beller en gebelde omgedraaid. Waar het eerder de kandidaat was die op tv moest gissen wat de presentator wilde horen, is het nu gebelde die het raadwerk verricht. Dat is wat cold reading is: al gissende proberen informatie los te peuteren, zodat de illusie ontstaat dat het medium de kennis uit de lucht tovert.

Bij Astro TV kunnen ze lange tijd keer op keer blijven raden, en foute antwoorden proberen recht te praten naar een juist antwoord. “Is er iets met uw broer? U hebt geen broer. Misschien is er iemand die als een broer aanvoelt? Of het kan figuurlijk zijn, iemand die een strijdbroeder is, misschien vroeger in dienst of in een sportteam. Weet u zeker dat u misschien niet toch een broer heeft? Ik leg het bij uzelf neer, misschien staat uw lang verloren broer in de komende jaren een keer aan uw deur.” Probeer die tactiek eens als kandidaat bij een belspel. Niet dat het nog kan, maar bij de spelletjes was het eenvoudig; één kans om een volstrekt juist antwoord te geven. En daarna wordt de lijn verbroken. In dat principe waren de belspelletjes tenminste nog eerlijk.

Eigen verantwoordelijkheid

Er is natuurlijk ook deze gedachtegang: als mensen graag worden bedrogen door een medium, dan is dat ‘toch gewoon’ hun eigen schuld? Ieder mens is zelf verantwoordelijk voor zijn acties en als je erom vraagt, mag je bedrogen worden. Als je vergeet je huis op slot te doen, zal de verzekering toch ook niets uitkeren? Het kan nog cynischer: er zijn toch zo veel mensen die tegen ons liegen in ruil voor geld? En mediums laten ons tenminste achter met een goed gevoel, ze bieden met hun holle uitspraken toch een gevoel van houvast en hoop. Misschien willen de mensen die bellen gewoon gemanipuleerd worden, omdat ze de persoonlijke aandacht nodig hebben.

Er zijn heel veel invalshoeken in deze kwestie, en die zijn allemaal al breed uitgemeten. Waarom zou ik het hier nog eens dunnetjes overdoen? Desgevraagd kan ik er in de reacties nader op ingaan, maar laat ik het in dit betoog vooral achterwege laten. Wat ik wel wil doen is ingaan op één laatste aspect van Astro TV, een aspect dat mij persoonlijk erg steekt.

De schijn ophouden

Het zou minder irritant zijn als de manier waarop Astro TV de schijn ophoudt niet zo transparant was. De productiemaatschappij erachter lijkt niet heel erg zijn best te doen om te verdoezelen dat het allemaal lariekoek is. Wat ik daarmee bedoel?

Het is alweer enkele maanden geleden, op 29 mei, dat ik al zappende langs de vele RTL’s knipte. Op RTL4 ving ik een glimp op van een tafelsetting met mediums die live een telefoongesprek aan het voeren waren met een gewillig slachtoffer. *zap* Op RTL5 ving ik een glimp op van een tafelsetting met mediums die live een telefoongesprek aan het voeren waren met een gewillig slachtoffer. *zap* *zap* Tegen RTL8 begon me iets te dagen. Het zijn exact dezelfde mediums!

Ik had de tegenwoordigheid van geest om terug te gaan en even foto’s te nemen van dit verschijnsel, maar wat bewijst dat? Achteraf gezien had ik een filmpje moeten maken. Hier wordt tweemaal de suggestie opgeworpen dat er een live gesprek gaande is tussen mediums en een beller die om raad vraagt. Tweemaal zit dezelfde presentatrice en hetzelfde medium er. Hun kostuums zijn verschillend, de bellers zijn verschillende mensen, de omgeving ziet er anders uit. Maar wel is er in beide gevallen die schijn van de live-uitzending.

Beschuldiging

Nou beweert geen van beide zenders dat het live televisie is. Dat er sprake is van misleiding, is geheel een beschuldiging van mijn zijde. Aan de lezer is het nu de moeilijke taak om te beslissen of mijn beschuldiging terecht is. Proef je mijn sarcasme? Het lijkt me duidelijk welke conclusie ik de lezer door de strot probeer te duwen.

Het steekt extra hard dat RTL blijkbaar niet het vermogen heeft om zorgvuldig genoeg met de planning om te springen, zodat twee nep-live-uitzendingen niet parallel aan elkaar te zien zijn. Misschien moet ik RTL dankbaar zijn, omdat het concern zelf de illusie heeft doorgeprikt. Maar het geeft meer een bijsmaak van minachting. Alsof er een mannetje in een productiebureau aan zijn kwaadaardige snor zit te draaien: “We zenden het gewoon lekker uit, ze geloven die onzin toch wel. Gna gnagna.”