Slachtoffers maken pesten mogelijk
Ruim een maand geleden pleegde de 20-jarige Tim Ribberink zelfmoord. Zijn afscheidsbrief haalde alle landelijke kranten en de rouwadvertentie van zijn ouders deed veel stof opwaaien. Zijn foto circuleerde op facebook en twitter.
Vorige week sprong ook de 15-jarig Fleur in Meppel voor de trein. Ook zij kon de aanhoudende pesterijen niet meer verdragen. Beiden hadden een punt bereikt waar ze geen andere oplossing meer zagen dan een einde aan hun leven te maken.
Tim’s ouders hebben de politie ingeschakeld om de anonieme treiteraar van hun zoon op te sporen. De school in Meppel doet onderzoek naar het pestgedrag op het schoolplein. Iedereen leeft met de slachtoffers mee, toont zich verontwaardigd en roept “Pesten mag niet!” en “De scholen/ de overheid moet er iets aan doen! De treiteraars moeten gestraft worden”.
Natuurlijk, pesten mag niet, maar ik betwijfel of overheden en scholen er iets aan kunnen doen. Pestenkoppen ontstaan niet vanzelf, maar dankzij de mogelijkheden die slachtoffers hen bieden.
Ik herinner het me nog…
Toen ik de afscheidsbrieven van Tim en het meisje las was ik diep onthutst. Ik herkende de wanhoop en die vreselijke pijn die zij moeten hebben gevoeld toen ze besloten niet meer te willen leven. In één keer voel ik me weer het meisje en de tiener die alleen op het schoolplein staat. Die door iedereen getreiterd en buitengesloten. Een kind dat opgroeit met het gevoel anders te zijn, een lelijk eendje, een mafkees.
Het waren lange, diep trieste schooljaren voor mij. Nog voordat mijn klasgenoten konden lezen of schrijven werd ik al buitengesloten. Andere kinderen wilden niet met mij omgaan. Ze noemden me lelijk. Dom. Raar. Wanneer ik nu naar oude kinderfoto’s van me kijk begrijp ik het niet. Ik zie een doodgewoon meisje, lang en tenger. Toch kreeg ik regelmatig briefjes van mijn klasgenoten met opmerkingen zoals “Je stinkt uit je bek dat ik er misselijk van word” of “Wat een stoere schoenen, waren die in de aanbieding bij de Aldi?” Mijn kindertijd was een alsmaar herhalende nachtmerrie. School was voor mij een straf.
Waar ik ook naartoe ging…
Toen ik tien werd verhuisden mijn ouders naar een andere stad, ver weg van mijn pest-school. Een nieuw begin, een nieuwe kans om kinderen te leren kennen en vriendjes maken. Maar het duurde nog geen twee maanden voordat ik weer een clubje pestkoppen om me heen had. Het gesar begon opnieuw en het raakte me tien keer zo hard. Waar ik ook kwam, de voetbalclub, de zwemvereniging, of het jongerencentrum, ik kreeg in recordtijd de rol van het slachtoffer. Ik deed mijn best om aansluiting te vinden door tegen iedereen aardig te zijn, snoepjes uit te delen en iedereen mijn huiswerk over te laten schrijven. Maar het was alsof ik een onherroepelijk label had gekregen: jij hoort er niet bij!
…het ging maar door
Tegen de tijd dat ik 12 werd, was mijn zelfvertrouwen volledig vernietigd, en ging ik geloven in de dingen die ze over mij zeiden. Als iedereen je vertelt hoe waardeloos je bent, zal het toch wel waar zijn? Mijn ouders probeerden me moed te geven: “Je moet ze gewoon een grote bek terug geven,” zei mijn vader. “Jij zelf moet je eigen beste vriend worden, dan heb je niemand meer nodig.” Papa, bedankt voor dit verhelderende pedagogische inzicht, daar heb ik wat aan. Uit eenzaamheid verloor ik de wil om te leven. Ik ging ‘s avonds zo vroeg mogelijk slapen om geen pijn en verdriet meer te hoeven voelen. Net als Tim en Fleur wilde ik niet meer leven.
De rol van het slachtoffer
Het inzicht dat ik geen slachtoffer hoef te blijven heeft me jaren aan therapie gekost. Ik had liever een zorgeloze kindertijd gehad, maar het heeft het me wel laten zien dat je pesten niet kunt stoppen door de pestkoppen te beteugelen. Je moet de kinderen die gepest worden aanpakken. Pestkoppen kiezen hun slachtoffer niet. Het slachtoffer biedt zichzelf aan door die rol aan te nemen. Ze zullen deze rol ook nooit kwijtraken. Als volwassenen worden ze slachtoffer van wrede collega’s, gretige bazen en foute vrienden zolang ze hun label blijven dragen.
Respect geven en verwachten
Leerkrachten kunnen de pestkoppen gaan straffen maar dat zou de houding tegenover het slachtoffer niet veranderen, noch het slachtoffer verlossen van zijn rol als lijdend voorwerp. Door het scheppen van een sociale en respectvolle omgeving kunnen pestkop en slachtoffer verdwijnen. Met een paar kringgesprekken en een verplichte aai over de bol komen we er niet. Wie respectvol behandeld wil worden moet zich ook opstellen als iemand die respect verdient. Wie niet getreiterd wil worden moet leren zijn grenzen aan te geven. Dit is de enige manier om pesten te voorkomen.
Lieve Tim, lieve Fleur, temidden van al het begrip voor jullie situatie vind ik het jammer dat jullie voor deze ‘oplossing’ hebben gekozen. Het is niet eerlijk dat jullie mensen met schuldgevoelens achterlaten. Jullie ontnamen bovendien je ouders de kans om jullie gelukkig zien te worden.
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Een interessante tekst. Een ik ben het met je eens dat pestkoppen straffen niet helpt. Ook pestkoppen hebben een verhaal. De meesten zijn zich niet eens bewust van wat pesten kan aanrichten. Sommigen zijn onzeker en pesten om dat niet te hoeven voelen. Anderen zijn narcistisch, maar zijn dat misschien geworden door een gebrek aan grenzen; zij hebben een ‘prinsen- en prinsessensyndroom’. Maar de laatste regels van je stuk: “temidden van al het begrip voor jullie situatie vind ik het jammer dat jullie voor deze ‘oplossing’ hebben gekozen. Het is niet eerlijk dat jullie mensen met schuldgevoelens achterlaten. Jullie ontnamen bovendien je ouders de kans om jullie gelukkig zien te worden”, schoten mij in het verkeerde keelsgat.
Schreef je niet eerder dat je zelf jaren therapie nodig hebt gehad om je eigen ‘slachtofferrol’ af te leggen? Een rol die je hebt opgelegd gekregen (of: jezelf heeft opgelegd, maar dat maakt op de leeftijd waarover we het hebben – voor het twaalfde levensjaar – eigenlijk niks uit) in een tijd van je leven dat je met andere dingen bezig had mogen zijn: leren en spelen. Het lijkt erop dat je jezelf achteraf verwijt dat je die slachtofferrol hebt gekozen. Ik denk dat het eerder een combinatie was van van alles waar ik in jouw geval geen zicht op heb: genen, karakter, opvoeding, toeval, de combinatie van kinderen in je basisschoolklas, etc. Je hebt het geluk gehad in therapie te kunnen gaan. Misschien door je eigen wilskracht, misschien ook door hulp van anderen.
Laat ik hier even heel eerlijk worden. Ik heb beide kanten van de medaille gezien: ik heb ooit geprobeerd mezelf om het leven te brengen, en ik heb – daarna – door therapie geleerd ‘mijn eigen beste vriend te worden’. Ik zie net als jij achteraf mijn eigen – niet zelf gekozen – rol in de pesterijen. Maar iemand verwijten – al is het dan gelardeerd met begrip – dat hij een einde aan zijn leven heeft gemaakt is net zo min als zelfmoord een oplossing. Het enige wat het misschien oplevert is dat je zelf de pijn niet zo hoeft te voelen omdat je je van deze wanhopige kinderen distantieert. Waar ik het over eens ben is dat zowel pesters, als meelopers, als gepeste kinderen in de eerste plaats hulp en medeleven nodig hebben. Met straffen bereik je niks. Deze kinderen compassie voor anderen en zelfcompassie bijbrengen, dat is misschien de sleutel tot een oplossing. Die zelfcompassie gun ik jou ook. Het is fantastisch dat jij zo sterk bent geweest om je slachtofferrol af te leggen. En ik gun het je dat je het jezelf niet kwalijk neemt dat je daar niet al eerder toe in staat was.
Interessant stuk. Hoe schep je een sociale en respectvolle omgeving? Het lijkt me best nuttig om slachtoffers een weerbaarheidstraining o.i.d. aan te bieden. Maar dan moeten zij er wel voor uitkomen dat ze slachtoffer zijn. Zou dat makkelijk gebeuren, als je weet dat je daarna anders wordt behandeld dan de rest? Of moet je dan iedereen zo’n training geven, waarbij dan de pesters en de slachtoffers bij elkaar zitten? Ik vind het lastig.
De bekentenis is indrukwekkend, de analyse toch wel wat mager. Op de eerste plaats, zou ik een zekere filosofische stelling willen aanhangen, dat er in ieder mensenleven de mogelijkheid van een ogenblik bestaat dat er geen optie meer is tot het ‘terugkeren’ in het leven. Daarmee bedoel ik, dat degene die daadwerkelijk de wil tot het leven verliest, oftewel het idee van de zelfmoord heeft aanvaard, daarmee ook een fundamenteel egoïsme moet voorstaan.
Als ook maar één moment de machinist, de ouders, de vrienden, de familie of wat dan maar ook terugkomt in het verstand of in de overweging, dan wordt daarmee ook het idee van de zelfmoord opgeheven. Ik stel vast, dat in het bovenstaande verhaal, de wil tot leven in ieder geval niet in zijn geheel was verdwenen, dan wel dat het idee van de zelfmoord nooit de overhand heeft gehad, in de zin van dat er een punt was bereikt, waarin er geen terugkeer meer mogelijk was. Wat was er dat de zelfmoord –point of no return- hier niet de overhand heeft gekregen? Kan de schrijfster dat toelichten?
In een wereld waarin iedereen voor zichzelf leert op komen, zal er toch iemand zijn die het minst voor zichzelf kan opkomen. In een wereld waarin iedereen heel hard kan rennen, is er toch iemand die het langzaamste rent. Ik zou graag nadere uitleg willen lezen over hoe de schrijfster het voor zich ziet, op welke wijze het slachtoffer zichzelf aanbiedt. En daarnaast, hoe je ervoor kunt zorgen dat je de bovenstaande patstelling kunt vermijden. Ik zie die oplossing niet (vergelijk mijn eerdere analyse ook op deze website), tenzij ieder mens in een systeem terechtkomt, waarin totale gelijkheid en orde hand in hand gaan. Maar ik geloof niet dat dat sociaal experiment de oplossing is geweest.
Allemaal wat kort door de bocht, maar ik geloof dat mijn bedenkingen toch helder zijn.
Ik vind het op mijn beurt juist weer moeizaam om dergelijke wanhoop met egoïsme af te doen. Er zijn zóveel activiteiten die een gemiddeld mens puur op basis van eigen gewin onderneemt waar niemand over valt, dat mij niet helemaal duidelijk is waarom het beëindigen van het eigen leven daarin zo’n bijzondere positie zou moeten innemen.
Zou een mens zijn leven dan werkelijk voor zijn omgeving moeten voortzetten? Ook als het naar eigen interpretatie zo’n lange lijdensweg is? Voor wie doe je het dan?
Volgens mij zit het (terecht!) gevoelige in deze situaties in de kwetsbaarheid, onvolwassenheid en hulpbehoevendheid van een kind/jongere. Een kind achten we (naar mijn mening terecht) onvoldoende in staat zo’n ingrijpende beslissing te maken. Ten eerste omdat in de fase waarin een individu zich op die leeftijd bevindt niemand kan inschatten of die zal verbeteren of niet, maar minstens zo belangrijk omdat een kind simpelweg de verantwoordelijkheid voor zo’n ingrijpende afweging niet kan worden toevertrouwd: het is niet zonder reden dat we kinderen beschermen tegen de gevaren van gemotoriseerd verkeer, alcohol en andere drugs.
Ook zijn er maar weinig plaatsen waar een kind met zijn/haar gevoel doodswens terecht kan. Een ouder zal uiteraard koste wat kost een kind daarvan willen weerhouden, en ik denk overigens dat iedereen dat zou moeten doen bij een kind. Een kind weet dat en zal daarom in veel gevallen misschien dergelijke gevoelens niet voorleggen aan de ouder. Dat maakt het misschien voor buitenstaanders extra lastig om de ernst van het drama in te schatten.
Toch vind ik het woord “egoïsme” bij zelfdoding niet altijd gepast. We kennen de situaties onvoldoende om daarover te oordelen, maar van iemand die uit pure wanhoop tot zo’n actie overgaat lijkt het me irreëel om het persoonlijke leed zorgvuldig af te wegen tegen dat van de omgeving. Wel zijn het hele treurige situaties die, in het geval van kinderen, tegen bijna iedere prijs dienen te worden voorkomen.
Ook volwassenen zien soms, door fysiek of mentaal leed, geen mogelijkheden meer tot verbetering. Ik denk dat we als maatschappij zoveel mogelijk middelen moeten aanbieden om deze afweging zo zorgvuldig mogelijk te maken (in het geval van een kind/jong-volwassene is dat mijner inziens onmogelijk), maar in het geval van een weloverwogen keuze ook moet kunnen worden gefaciliteerd. Er zullen altijd geliefden en familieleden zijn die hier groot verdriet door zullen ondervinden, en daarom zou de actie als egoïstisch kunnen worden bestempeld, maar in uiterst zorgvuldig afgewogen situaties vind ik dat een individu een dergelijke keuze gefaciliteerd moet kunnen maken, omdat een individu uiteindelijk niet enkel leeft om zijn/haar omgeving ten dienste te zijn.
Allereerst moeten we misschien proberen te begrijpen wat egoïsme hier betekent. Zoals ik het gebruik, is het vooral een technische term, waarbij de Ander (om even een klein beetje Levinas te volgen) in zijn geheel er niet meer toe doet (of kan doen). ‘De zelfmoord is het in de steek laten van de medemens (zie noot Levinas, Totaliteit en Oneindigheid p. 359)’. De tragiek schuilt in het missen van de menselijke bestemming: ‘het voor-en-met-de-ander-zijn’. Zelfmoord is de laatste en definitieve beweging, waarbij de Ander op geen enkele manier meer een verhouding heeft tot het zelf. Alle andere activiteiten, die jij ook onder egoïsme schaart (en waarbij ik de indruk heb dat je egoïsme per definitie als negatief opvat), hebben nog in ieder geval de mogelijkheid in zich dat de ander zich ertoe kan verhouden. Die verhouding wordt met de zelfmoord permanent opgeheven. Vandaar: fundamenteel egoïstisch.
Daarbij is het ook dus egoïstisch te noemen (in de zin van een absolute gerichtheid op zichzelf) dat iedere vergelijking wordt opgeheven. Het leed van de nabestaanden (machinist, ouders, vrienden enzovoorts) verdwijnt in het Niets, bij de idee dat het zelf zal ophouden te bestaan. Om de eenvoudige reden: waar het zelf ophoudt te bestaan, kan/wil men het leed van de ander ook niet meer begrijpen.
De zelfmoord is dus in deze zin voor ons rationeel onbegrijpelijk, dat de dood geen enkele oplossing met zich meebrengt voor alle problemen die de geboorte met zich heeft meegebracht. En wij kunnen ook niets meer doen, buiten onpersoonlijk en abstract te handelen voor de onbekende. Niet voor degene die wij verloren hebben.
Maar als ik je verder goed begrijp, is dan niet je stelling: er zit geen egoïstisch idee achter de zelfmoord, simpelweg omdat in dit geval het kind (Tim was 20, Fleur 15) een gebrek aan rationaliteit is toe te schrijven? Hoe moet ik het dan noemen, want dat zou in zekere zin voor iedereen kunnen gelden. Is het dus ook een gebrek aan inzicht dat lijden fundamenteel is verbonden aan het leven, waarbij het vermogen ontbreekt in te zien dat het beter zou kunnen worden?
En zeg je verder niet: het kind kan de gevoelens van de ouder –de Ander- niet invoelen? Waar is dan het begrip van liefde dat ieder kind toch bij zijn ouders zou moeten kunnen gevoelen, zonder dat men het in een vocabulaire verstaanbaar kan maken? Is er dus een gebrek aan relatie tussen kind en ouders waardoor het kind uiteindelijk tot deze beslissing überhaupt kan komen? Ja, zou er zelfs intrinsiek een verwijt kunnen bestaan naar de ouders, dat zij het leven gegeven hebben? Dat zijn gewaagde vragen, die ik hier niet zou kunnen beantwoorden.
En zoals ik al eerder heb aangegeven, ben ik het absoluut oneens met het voorstel dat de zelfmoord gefaciliteerd zou moeten worden. Misschien begrijp ik je verkeerd, maar ik mag toch niet hopen dat je hier een soort regulering voorstelt, waarbij ieder individu voor zichzelf mag afwegen er een einde aan te maken (waarbij in ieder geval de uitzichtloosheid van het ondraaglijke lijden ontbreekt; ik ben er vast van overtuigd dat er totaal geen sprake is geweest van uitzichtloosheid in het geval van Tim en Fleur, maar dit slechts een vals idee was. Laat ik zeggen dat dit geen oordeel is, maar toch wel een sterke overtuiging)? Het gaat er niet om dat een individu tot de dienst van anderen leeft, maar dat het mét anderen leeft. In een gelijkwaardige verhouding, in een liefdesrelatie tussen moeder en dochter. Van mens tot mens. En niemand komt wat mij betreft a priori het recht toe om dat op te heffen.
“‘De zelfmoord is het in de steek laten van de medemens.”
Dat komt op mij toch normatieve term, evenals je eerdere pleidooi.
Kun je toelichten wat je bedoelt met: “de mogelijkheid in zich dat de ander zich ertoe kan verhouden” ?
Waarom kan het beëindigen van leed niet worden geaccepteerd als wens van een individu? Afhankelijk van hoe je naar de wereld kijkt zijn de problemen in een mensenleven in beginsel niet veroorzaakt door de geboorte. Waarom zou het een opdracht voor een individu zijn om problemen op het pad altijd te overwinnen? Sommigen zullen daartoe, al dan niet gedwongen door ongelukken of de omgeving, niet in staat zijn.
Nee, dat is niet wat ik bedoel. Wat ik bedoelde is dat van alles wat wij doen enorm veel gedreven wordt op basis van egoïsme, waarvan veel zonder opmerken geaccepteerd wordt en waarin in andere contexten een kosten/baten-achtige analyse gemaakt wordt.
Persoonlijk vind ik beschikking over het eigen leven een belangrijk [onvoldoende erkend] recht (zie ook http://vrij-zinnig.nl/wp/2011/10/17/bejaarden-krijgen-nog-steeds-levenslang/ ). In het kader daarvan zou zelfdoding niet per se dienen te worden veroordeeld op basis van verplichtingen naar de medemens toe. Wel vind ik dat individuen dienen te worden beschermd tegen verkeerde invloedrijke beslissingen in complexe situaties, en daarmee worden voor kinderen en jong-volwassenen andere kaders geschetst dan voor weloverwogen volwassenen.
Als iemand ervoor kiest zichzelf te doden, ontneem je daarbij ‘mijn’ mogelijkheid om moeder te zijn. Om broer te zijn, om zus te zijn, om vriend te zijn etc.
Als jij vindt dat iemand dat recht heeft, dan zul jij je ook moeten beroepen op normatieve termen.
In tegenstelling tot iedere andere vorm van egoïsme, kan ik mij niet verhouden tot de zelfmoord, omdat er geen enkele verhouding meer is. Die is opgeheven. Er is geen relatie meer.
Waarom kan het beëindigen van leed niet worden geaccepteerd als wens van een individu?
Er zijn oneindig veel wensen te bedenken die ik niet kan of wil accepteren van een individu. Bovendien wordt er net gedaan alsof het beëindigen van het leed synoniem is met het beëindigen van het leven! Dat is mijns inziens een kapitale denkfout.
Waarover we spreken, heeft zoals ik heb betoogd naar mijn stellige overtuiging absoluut geen uitzichtloos karakter, maar is een overweging die is ontstaan door middel van interactie met de wereld, waarbij op enig moment er een punt wordt bereikt op grond waarvan men niet meer in de wereld wil terugkeren. We moeten er inderdaad voor zorgen dat we dit in de gaten krijgen, maar is dit mogelijk wanneer iemand zich van die wereld afschermt in een eigen wereld, waarbij er geen intieme relatie meer is met de ander?
Waarbij je je eigen leed zo belangrijk vindt om (voorgoed) op te heffen, dat je daartoe bereid bent een treinmachinist, je familie enzovoorts met leed op te zadelen (op grond waarvan ik mij dus weer beroep op het egoïsme/egocentrisme-argument: er is volstrekt geen inleving meer in hoe ernstig dit leed precies is!) Wie is de zelfmoordenaar dat het leed van de machinist e.v.a. ondergeschikt mag zijn? Wat maakt dat niet egoïstisch volgens jou?
Natuurlijk zitten we hier in het schemergebied, waarbij het de vraag is of we kunnen spreken over datgene wat voor ons ontoegankelijk is: ik kan de zelfmoord niet begrijpen, omdat ik me per definitie verhoudt tot anderen in een relatie. Het rationeel en ethisch verantwoord zelf beschikken over mijn leven, kan ik niet begrijpen zonder de verhouding tot de ander te erkennen. Ik leef niet omwille van mijzelf, en juist daarom wijs ik de zelfmoord af.
@Stephan @ December 17, 2012 at 16:08
Ik hoop hier als ik meer tijd heb op terug te komen (zo niet, remind me), maar moge duidelijk zijn dat ik in een faciliterende overheid in dergelijke problematiek geen rol weggelegd zie voor machinisten, maar deze juist willen ontzien.
Ik vind dat we een boel taken en verantwoordelijkheden hebben in het leven, maar leven an sich hoeft er niet in ieder geval tot het bittere eind één te zijn.
Vreemde toon in het stuk. Is dit een voorstel voor betere begeleiding van ‘slachtoffers’/zorgen dat ze zichzelf er bovenop kunnen helpen? Dat neem ik aan maar wat ik lees is ‘je moet het zelf doen’.
Erg hard, maar wel met een kern van waarheid. Iemand die zwakte uitstraalt zal gepest worden, ook in een nieuwe omgeving. Dat kan je willen veranderen maar dat lijkt me onmogelijk. Je kan beter juist zo iemand leren geen slachtofferrol aan te nemen, hoe moeilijk dat ook is.
Natuurlijk moet je niet stoppen met het bestraffen van pestgedrag, maar dat zal nooit leiden tot het uitbannen van pesten. Zo ideaal is onze wereld helaas niet.
Als vader van 2 jonge kinderen (4 en 7) krijg ik te maken met een ‘nieuwe’ methode die op lagere scholen wordt gebruikt. Deze methode, de zgn Kanjer Methode, onderschrijft het stuk hierboven. Natuurlijk kan pesten niet worden getolereerd, maar het wordt veroorzaakt door het samenspel van verschillende type kinderen. Hierin hebben de slachtoffers ook een rol, mischien zelfs wel de grootste rol. Het wordt echter wel iets subtieler verteld dan Lisa het doet. Voor wie er meer over wil weten:
Kanjer Training
Ik zie een hele gigantische website met heel veel info over normen , gezag, Training en aamelding. Ik lees echter nergens welke mentaliteit het gepeste kind dient aan te leren. Laat staan hoe ditr dat moet doen.
en verder allemaal heel makkelijk praten hier over niet het slachtoffer uithangen. Ik lees helemaal niks over hoe je dat zou doen of hoe je grenzen zou stellen. Pesten gebeurd vaak ook niet in een situatie van machtsgelijkheid. de pester is vaak met meer en ouder danwel groter. Kan je leuk grenzen willen stellen. Echter wie zegt dat de pester die accepteert. Die zal in veel gevallen gewoon gaan forceren en vraag is of je dan berter af bent.
Verder zeg je dat je zelfverrtouwen qweg was toen je 12 was en daarna jarenlang therapie hebt gehad. Nou in mijn beleving gebeurt pesten jist vooral in de leeftijdsgroep 10 tot 15. Dus dat je op je in je latere pubertijd niet gepest bent hoeft niet puur aan de trainig te liggen. Pesten houd bij veel kinderen ook een keer op zonder therapie. Gelukkig maar ook.
Op verzoek van Joep, ook even wat ik op Facebook zei hier op de website:
Ik vind het nogal een open deur. Natuurlijk moet er eerst een mogelijkheid tot pesten zijn, voordat er überhaupt pesten kan zijn, maar dat geldt voor alles. Als Palestina Israël geen mogelijkheid tot invallen had gegeven, dan had Israël Palestina ook niet kunnen binnenvallen. Als de financiële sector geen ruimte had gehad voor een crisis, was er ook geen crisis geweest. Als ik geen deur had gehad, had ik door mijn raam naar buiten gemoeten… etc.
Wat voor mij niet evident is, is de rol van een slachtoffer (en moge duidelijk zijn dat pesters altijd daders/schuldige zijn) dat gepest wordt, en (als het klopt) de mogelijkheden dat met begeleiding te veranderen. Persoonlijk denk ik dat het probleem het beste van beide kanten dient te worden (in Lisa’s woorden) “aangepakt”. Als je doel tenminste is het pesten zoveel mogelijk terug te dringen.
Tot slot denk ik dat het misschien nog wel het meest belangrijke is dat er een preventieve cultuur ontstaat van die past binnen een “sociale en respectvolle omgeving” zoals Lisa die schetst, hoewel dat waarschijnlijk nog niet zo eenvoudig is.
Ik denk niet dat degene die gepest wordt dient te worden gezien als het probleem. Alsof zijn/haar gedrag een fout is en excuus die pesten acceptabel maakt. Het is niet de pester en het slachtoffer, We staan erbij als samenleving met ieder onze eigen rol. Het laatste wat we nodig hebben is de gepeste die het door zijn gedrag als zwart schaap toelaat.
Nu kan ik natuurlijk niet voor Lisa spreken, maar denk je werkelijk – op basis van haar introductie – dat zij gepeste kinderen zelf daarvan wil beschuldigen? Het zou me verbazen, maar ik ben benieuwd naar haar reactie 🙂
Volgens mij reply ik hierboven niet op lisa 😛
En verder Ik weet niet wat je bedoelt. Ik richt me op wat je schrijft.
wellicht moet ik door discusie begrijpen wat je bedoeld
@Jasper: Goed, ik las het in het verlengde van het commentaar van Michiel, vandaar mijn reactie. Uiteraard deel ik je mening dat de schuld ligt bij de pesters en niet de gepesten, maar de vraag is of het beantwoorden van de schuldvraag ook automatisch de oplossing voor de problemen pestgedrag veroorzaken.
“Allereerst moeten we misschien proberen te begrijpen wat egoïsme hier betekent. Zoals ik het gebruik, is het vooral een technische term, waarbij de Ander (om even een klein beetje Levinas te volgen) in zijn geheel er niet meer toe doet (of kan doen). ‘De zelfmoord is het in de steek laten van de medemens (zie noot Levinas, Totaliteit en Oneindigheid p. 359)’. De tragiek schuilt in het missen van de menselijke bestemming: ‘het voor-en-met-de-ander-zijn’. Zelfmoord is de laatste en definitieve beweging, waarbij de Ander op geen enkele manier meer een verhouding heeft tot het zelf. Alle andere activiteiten, die jij ook onder egoïsme schaart (en waarbij ik de indruk heb dat je egoïsme per definitie als negatief opvat), hebben nog in ieder geval de mogelijkheid in zich dat de ander zich ertoe kan verhouden. Die verhouding wordt met de zelfmoord permanent opgeheven. Vandaar: fundamenteel egoïstisch.”
Ik vind het niet fundamenteel en enige egoisme is menselijk ook mede omdat de eigen emotionele situatie altijd intenser is dan die van de ander in gelijke omstandigheden. Zegmaar een inherente druk van egocentrische emoties. Laat staan in onvergelijkbare, waarin mensen veelal tot elkaar verkeren.
fundamenteell egoisme suggereert dat je niet/beperkt geeft om de ander, terwijl het voor een groot deel gaat om ervaren van zaken en dragen van emoties. Wat we hier zien is iemand die ondanks zijn relatie tot de ander zijn eigen leed als zodanig groot ervaart dat er maar 1 weg overblijft. Dat is niet op de eerste plaats egoisme maar een persoonlijke trieste conclusie van het handelende wezen in kwestie.
Het vraagt nou eenmaal vrij veel om je leven in barre omstandigheden volleidg in stand te houden voor een ander. De ander of de gemeenschap die dit vraagt, heeft net zo goed de egocentrische bril op over hun beleving. Dat verschil in beleving komt temeer naarvoren als je nagaat hetgeen wat je betekent. Dit is namelijk bij vaak deze gevallen en ook hier niet concreet bijvoorbeeld als een moeder die zorgt voor eten. Degene die zelfmoord pleegt leidt een in zijn ogen doelloos leven. Hij levert niet iets waarmee hij zijn bestaan associeert als zinvol. Iets Waarin hij in alleen zijn daden door zijn aanwezigheid betekenis ziet. Alleen zijn abstracte zijn blijft over. En een dergelijke onbevattelijke motivatie is in barre omstandigheid die deze mensen omschrijven nou eenmaal zo verdreven i de menselijke psyche. Egoisme gaat over voorkeuren en natuurlijk oog voor zaken. Dit is meer een gecreerde situatie door een falende gemeentschap. I.c.m. een optiek die inherent is aan de bevattelijkheid van de menselijke geest.
Voor het gemak vat ik bovenstaande verhaal maar even samen als “pesten vindt niet plaats zonder slachtoffer”. Een stelling die even waar als betekenisloos is. Het cynische aan een instelling als deze is dat de verantwoordelijkheid voor het pesten bij het slachtoffer wordt gelegd. Dit is een begrijpelijke ‘oplossing’, maar ook te makkelijk. Natuurlijk is het vervelend dat we pesten niet kunnen aanpakken, en om onze onmacht te verhullen leggen we de schuld dus maar bij het slachtoffer. Deze zal het wel aan zichzelf te danken hebben. Een dergelijk ‘argument’ wordt ook nogaleens gegeven in het geval van verkrachting, en daar is het even moreel verwerpelijk.
Hoewel ik de ervaring van de auteur wel enigszins uit persoonlijke ervaring herken (ook gepest, wat een verrassing), neem toch in het bijzonder stelling tegen deze opvatting. En wel vanwege een aantal redenen.
Meest fundamenteel in het betoog van de auteur is dat het slachtoffer zou moeten begrijpen waarom het wordt gepest. Het wordt gepest omdat het zwak is, omdat het de rol van slachtoffer aanneemt. Maar kenmerk van het gepest-zijn is juist dat het, zeker in eerste instantie, onbegrijpelijk is. Ervan uitgaande dat het slachtoffer is opgegroeid in een omgeving waar het als persoon wordt erkend en het hier een jong kind betreft, is het pesten een radicaal nieuwe ervaring. Het is een vorm van niet-erkend-worden die voorheen niet bestond, en is in zoverre dus ook onbegrijpelijk. Het slachtoffer zal wellicht proberen het pesten te rationaliseren, door naar een logische aanleiding te zoeken (bril, dik, dun, verkeerde kleren, verkeerde haarkleur etc.), maar volgens mij heeft dit maar beperkt zin. Pesten is een groepsproces, waarbij een groep zich middels pesten een Ander toebedeeld waartegen het zich kan spiegelen als beter, populairder, sterker, niet-gepest. Zolang het voor het slachtoffer niet begrijpelijk is waarom het wordt gepest, is het niet logisch te verwachten dat het slachtoffer zelf de situatie verhelpt.
Dit leidt mij tot een tweede punt. Als pesten een groepsproces dat bestaat uit het optrekking van een kunstmatige scheiding tussen de gepeste en niet-gepeste, dan is er niets dat een slachtoffer in essentie tot slachtoffer maakt. Slachtoffer-zijn is geen persoonseigenschap, maar een door groepsprocessen geschapen conditie. Dit maakt het dus ook moeilijk voor het slachtoffer om actie te ondernemen. Er is weinig dat het slachtoffer direct aan zichzelf kan veranderen om het pesten te laten stoppen. Het is juist de verhouding tot de pesters waar verandering in moet worden gebracht. Maar het kenmerk van pesten is nou juist, dat de macht tot het definiëren van de relatie volledig in handen van de pesters ligt. Wellicht kan je pesten zelfs omschrijven als een relatie waarbij één partij eenzijdig de volledige relatie beheerst en definieert. Het feit dat het slachtoffer zijn relatie tot zijn pestkoppen niet kan veranderen, is dan dus juist integraal aan het gepest-zijn.
Misschien is pesten vergelijkbaar met de verhouding roofdier-prooi. Wanneer hyena’s jagen op een kudde gnoes, kiezen ze voor het jongste, zwakste kalf. Als het kalf door de hyena’s wordt verorberd, is dat de schuld van het kalf? Moeten we, om het sterven van jonge kalven tegen te gaan, zorgen dat we sterkere kalveren hebben, of de hyena’s intomen?
De vraag die de auteur zichzelf niet stelt, is waarom er überhaupt hyena’s, of pesters zijn. Natuurlijk, zodra je het bestaan van een pester postuleert, is er automatisch een slachtoffer. Anders was de pester er niet. De relevante vraag zou echter moeten zijn waarom mensen, met name kinderen, het nodig vinden zichzelf via negatieve machtsverhoudingen tot anderen te definiëren. Hier kan je op antwoorden dat dat ‘natuur’ is, maar dat is mijns inziens geen reden om het verschijnsel niet zover mogelijk in te dammen. Weerbaarheid van slachtoffers kan een oplossing zijn, maar creëert ook een gevoel van schijnveiligheid. Ook hier weer een vergelijking met verkrachting. Je kan inderdaad niet alleen in het donker dronken op stap gaan, maar dat is geen garantie dat je niet wordt verkracht. Evenzo is ‘weerbaar opstellen’ geen garantie dat je niet wordt gepest. Tenslotte is het de handeling van de dader die sociaal onacceptabel is, niet het bestaan van het slachtoffer.
“Maar kenmerk van het gepest-zijn is juist dat het, zeker in eerste instantie, onbegrijpelijk is. Ervan uitgaande dat het slachtoffer is opgegroeid in een omgeving waar het als persoon wordt erkend en het hier een jong kind betreft, is het pesten een radicaal nieuwe ervaring. Het is een vorm van niet-erkend-worden die voorheen niet bestond, en is in zoverre dus ook onbegrijpelijk.”
Vooropgesteld dat ik Franks betoog een belediging vind voor de hyena. Die eet om te overleven. Niet voor een betere positie in groep. En verder Het is niet een zozeer onbegrijpelijke om gepest te worden. Het is ook zo dat menig een waaronder hen niet veel identificatie vinden met het uitoefenen van pestgedrag. Wat is dat de voor gedrag om een nander te vernederen of zelfs pijn aan te doen. Er zijn gelukkig flink wat mensen die de beleving van de pester in pestgedrag niet zien. Af en toe zijn ze gepest en veelal zijn ze onderdeel van de gemeenschap waarin gepst werd en waarin zijzelf om wat voor redee dan ook bijstaander waren in in uiteenlopende vormen.
De reply discussie heeft zijn beperkingen van de software overschreden. Dus er volgt een nieuwe thread. Dus hier gaat de discussie tussen mij en joep verder.
“@Jasper: Goed, ik las het in het verlengde van het commentaar van Michiel, vandaar mijn reactie. Uiteraard deel ik je mening dat de schuld ligt bij de pesters en niet de gepesten, maar de vraag is of het beantwoorden van de schuldvraag ook automatisch de oplossing voor de problemen pestgedrag veroorzaken.”
Klopt er is een zeker dilemma. Menig pester is vasthoudend en staat in menig situatie ook niet alleen als herkenbare stichtende napoleon. Echter het onderkennen van dader en slachtoffer is niet genoeg nee.
Het is echter wat anders om dan vervolgens je aandacht als samenleving puur te richten op het slachtoffer als zij die zich moet aanpassen om zo niet langer de gepeste te zijn. In mijn ogen is pesten een groepsdynamiek waarin enkele onder toeziend oog van de gemeeschap inderdaad een prooi verorberen.
Natuurlijk kan de gepste gedrag aanleren om zichzelf minder kwetsbaar te maken en kan dat best helpen. Echter hij/zij is maar 1 van de vele in de gemeenschap en vaak nog de gemeenste nog de sterkste. En dus houd het probleem niet op bij het slachtoffer en ik vrees ook niet alleen bij hem en de opperhoofdpester. In mijn ogen dient iedereen die zich pesten en de gevolgen aantrekt te kijken of hij de rol speelt waarin hij gelooft dat hij op zijn plek is.
Ja, slachtoffers maken pesten mogelijk, maar is het daarmee hun schuld en dus hun verantwoordelijkheid? Ik vind van niet. Hoeveel reflectievermogen verwacht je van een kind/jongere om objectief te kijken naar zijn eigen gedrag dat pesten zou faciliteren?
Veel pesters pesten uit de behoefte invloed uit te oefenen op een ander, of om status te verkrijgen. Als in een nieuw op te richten groep (en dan bedoel ik elke nieuwe klas bij aanvang van elk nieuw schooljaar vanaf de kleuterklas – de leeftijd waarop kinderen leren wat vriendschap is) van het begin af aan wordt gefocust op het hebben van respect voor elkaar, het accepteren van elkaars verschillen en hier overal waar het ouderlijk en ander pedagogisch zicht reikt toezicht op wordt gehouden denk ik dat pesten drastisch te verminderen is. Dat is denk ik wat de schrijfster bedoelt in het laatste deel van het stuk. Maar daarvoor zullen eerst volwassenen moeten leren ander voorbeeldgedrag te geven waarbij geen waarde wordt gehecht aan status, macht of het krijgen van lachende medestanders door grappen te maken over de rug van iemand. Alles wat kinderen doen hebben ze ergens geleerd, en zolang de volwassene zich niet bewust is van het aantal keren dat hij denigrerend spreekt over een ander zal pesten nooit verdwijnen. Ga eens bij jezelf na: hoe vaak heb jij het (on)bewust neerbuigend over een mensen met een bepaalde sociale klasse, geloof of ras? Of over een collega, een buurman, of wie dan ook? Ga niet het heilige boontje uithangen door te zeggen dat je dat nooit doet (of heb je niet het reflectievermogen dit van jezelf te zien?), ik denk namelijk dat dat een natuurlijke menselijke neiging is die bijna onmogelijk uit te bannen is.
Het is complex. Als we hier iets effectief aan willen doen – zowel aan dader, meeloper en slachtoffers zijde – zal dit van de hele maatschappij een immense inspanning kosten. Ik denk dat dit een utopie is. Wel geloof ik dat alle inspanning die geleverd kan worden, geleverd moet worden. Maar sociale structuren zijn nou eenmaal niet altijd en overal zo te beïnvloeden dat het (bijna helemaal) uitgebannen kan worden.
Pesten is het resultaat van een samenhang van omstandigheden, en daarvan kan de schuld simpelweg niet worden gelegd bij één enkele oorzaak, in feite is iedereen schuldig. Zeggen dat kinderen die gepest worden maar sterk moeten zijn en beter moeten omgaan met treiteringen is nogal eenzijdig en ondoordacht, zeker omdat het hier gaat om kinderen en jonge tieners. We leven hier niet in een Spartaans nazi-Duitsland waar we kinderen als hanen tegenover elkaar zetten, om te zien wie de sterkste is en wie er sterker zou moeten zijn.
Ik ben zelf ook jarenlang gepest, nu ik volwassen ben en terugkijk naar die tijd en de situatie die er toen was kan ik concluderen dat alle betrokkenen op hun eigen manier fout bezig zijn.
De pesters zijn fout, omdat zij in feite gewoon wangedrag vertonen. Het begint speels, als kwajongensgedrag en kattekwaad, maar de pesters kennen de grenzen niet omdat zij net als het slachtoffer nog jong zijn en/of door externe omstandigheden meer geneigd zijn om uitdagend en destructief gedrag te vertonen. Zij genieten van het leedvermaak, maar hebben daarvan vaak geen daadwerkelijk besef. Zij zullen zich ook zelden aangesproken voelen als het gaat om ‘pesters’. Zij zien zichzelf niet anders als mensen die zo nu en dan een grap met iemand uithalen, omdat diegene die daartoe opening geeft. Naarmate de tijd vordert zijn deze ‘grappen’ en ‘kattekwaad’ echter al in echte walgelijke wandaden veranderd, echter blijft het voor een pester niet anders als een grap. Daarnaast is het zo dat de pesters vaak niet open staan voor wanneer het slachtoffer zich probeert te bevestigen. De pesters geven het slachtoffer vaak ook gewoon geen kans meer om alsnog mee te mogen doen. “Eens een buitenbeetje, altijd een buitenbeentje” lijkt het motto. Het straffen van pesters is wel degelijk een goede zaak, omdat het bij pestkoppen de ogen kan openen en ze kan doen inzien dat wat zij doen niet hoort. Iemand die gepest wordt moet ook niet bang zijn om naar mentoren of begeleiders op school te stappen en te zeggen dat hij of zij zich niet thuisvoelt.
De toeschouwers zijn ook fout. Zij hebben net als de pesters zelf vaak niet het besef dat er meer gaande is dan slechts kattekwaad, en zij genieten op dezelfde manier van het leedvermaak. Toeschouwers die dat besef wel hebben zijn vaak bang dat zij ook doelwit worden en durven er niet tegenin te gaan of zelfs überhaupt om te gaan met het slachtoffer. In sommige gevallen zijn zelfs leraren te apathisch om maatregelen te ondernemen wanneer het voor hun ogen gebeurt. Zo’n passieve houding zorgt alleen maar voor het aanhouden van het pesten, en is bijna net zo erg als het pesten zelf. Toeschouwers dragen meer verantwoordelijkheid dan zij zelf beseffen.
Het slachtoffer is op zijn eigen manier fout, omdat die onbewust kwetsbaar is.
Het is echter idioot om te beweren dat het slachtoffer dat zelf bewust veroorzaakt of daarvoor kiest. Het slachtoffer weet vaak niet hoe om te gaan met het kattekwaad dat bij hem/haar wordt uitgehaald, en begrijpt vaak niet waarom pesters het doen. De pesters genieten van de radeloosheid van het slachtoffer en zoeken die situatie steeds opnieuw op. In mijn geval was het zo dat ik niet kon omgaan met het uitdagende gedrag van andere jongens. Voor mij voelde het als een serieuze aanval, terwijl er misschien niets aan de hand was geweest als ik het op de juiste manier kon ontvangen en op de juiste manier kon reageren. Ik was op een sociaal niveau gewoon nog niet klaar voor de middelbare schoolwereld, voor de puberale uitdagingen van anderen, en de ongeschreven sociale gedragsregels die onder de jongeren bestaan. Ik was naïef en dacht dat het normaal was dat men altijd goed met elkaar omging. Zo indoctrineert men de kinderen immers ook; met kleurrijke tekenfilms en speelgoed waarin iedereen voor elkaar lijkt te zorgen en goed voor elkaar is.
De ouders/verzorgers van het slachtoffer zijn ook fout, omdat zij vaak te simpele oplossingen zoeken voor het probleem. De leraar moet de pestkoppen maar straf geven, of het probleem in zijn geheel maar voorkomen. Zij zijn te koppig om te erkennen dat hun kind wellicht op sociaal niveau niet klaar is voor zo’n langdurige en intensieve omgang met andere kinderen, of misschien beter af zou zijn bij privé-onderwijs totdat zij sociaal verder ontwikkeld zijn. Zij zijn te koppig om in te zien dat ze zelf wellicht medeplichtig zijn aan dingen die pesten tot gevolg kunnen hebben.
Het onderwijssysteem zelf is ook fout. Kinderen zitten jarenlang met elkaar opgescheept in drukke, volle klassen. Juist het feit dat ze iedere keer gedwongen worden met dezelfde soort groepen om te gaan maakt het pesten zo erg. Het lijkt voor het slachtoffer nooit te stoppen. Ieder kind groeit in zijn/haar eigen tempo. Een kind dat de stof goed beheerst kan sociaal achterlopen, en andersom. Kinderen die gepest worden ervaren de treiteringen dagelijks, en wie weet hoeveel jaren er nog zullen volgen. De manier waarop het onderwijs werkt is een katalysator voor pesten in het algemeen.
Zoals je ziet is het probleem erg complex. Of je zelf ooit een slachtoffer bent geweest van pesten of niet, je kunt de schuld niet zomaar bij het slachtoffer leggen in het algemeen, dat is alleen maar een teken dat je gefaald hebt om de situatie in zijn geheel te analyseren. Je lost het probleem in ieder geval niet op, je zegt precies hetzelfde als je eigen moeder die je in ditzelfde artikel nog wegwuift.
Voor mij was het keerpunt op de middelbare school in de derde klas, omdat ik toen van profiel wisselde en in andere klusterklassen terecht kwam. Ik durfde mij beter op mijn eigen manier te uiten, en ging bewust om met de mensen met wie ik wel kon praten en die me wel accepteerden (voor zover die er ooit waren). Op het moment dat er niemand voor me was dan deed ik gewoon de dingen die ik zelf leuk vond, ik ging muziek luisteren of tekenen. Ik durfde ook beter tegen mijn ouders in te gaan en meer voor mezelf te kiezen, en dwong mezelf om mee te doen met het schooltoneel, om over mijn onzekerheid heen te komen. Al die dingen hebben me erg geholpen. Ik kan iedereen die gepest wordt aanraden om gewoon de dingen te blijven doen die je leuk vind, ongeacht of je er goed in bent of niet. Geef nooit op, want er zijn altijd wel ergens mensen die je wel willen accepteren.
Inderdaad Lisa, wij hebben het er ‘n paar keer over gehad … pesten. “Een vlam kan niet blijven branden als je er geen olie opgooit”. “Een actie verwacht een reactie. Geef het een onverwachte reactie; dat slaat de actie dood”.
Pesten is normaal, het is een moralistische daad tot superioriteit en een uiting van dominantie. Het is natuurlijk: toon er geen begrip voor, maar begrijp het. Deze actie komt in een sociale omgeving gewoon voor, máár leer er mee omgaan. Kijk hoe je zelf bent en kijk naar elke optie die je voor handen hebt om je sociale vaardigheden te ontplooien. Leer er verstandelijk mee om te gaan.
En natuurlijk kun je dit bij sommige jongeren niet verwachten.
Hierin komt de rol van ouderen. Want de jaren behoren te leren … en daarin verlies ik de logica. Ouderen die het begrip ‘oog om oog, tand om tand’ als een wijze les doorgeven aan anderen hebben het leven niet begrepen. Zij zijn lui in hun begeleidende en sturende rol. Zij behoren te begrijpen dat zij een rol kunnen spelen in het sociale beeld van jongeren.
Wil er één oplossing zijn in de wereld van pesterijen, leer dan mensen het fatsoen om genegenheid te tonen, warmte te geven, te lachen en lief te hebben. Hierin kan ook een superioriteit en dominantie in liggen.
Pesten is niet zo erg als je weet dat er een mogelijkheid is om hierop NIéT te antwoorden. Waarom zou je ook enige tijd en moeite steken in zo’n nutteloos gedrag. Elk mens is de moeite waard om te leren kennen. Vandaar dat ik ouderen oproep om ‘n keer hun verstand te gebruiken en een juist sociaal (voor)beeld te geven. Tolerantie, acceptatie, respect …
Als het ons zelf aangaat schreeuwen we het uit. Maar laat het ook voor je medemens gelden !!! ‘t Is zo gemakkelijk; heb het leven lief …
Ik lees in de bovenstaande commentaren een hoop dingen die een reactie verdienen maar het lijkt me onmogelijk om op elk individueel aspect in te gaan.
Wat ik graag wil benadrukken is dat ik er niet op uit ben iemand de schuld te geven. Pesten en het buitensluiten van medemensen zou in een ideale samenleving niet mogen bestaan. Helaas is onze samenleving ver weg van ideaal en daar moeten we ook bij pesten rekening mee houden.
Ik zou nooit een kind verantwoordelijk willen maken voor zijn slachtofferrol. Ik begreep vroeger zelf niet wat ik verkeerd deed en waarom niemand me leuk vond. Het is uiteraard belangrijk om pestkoppen voor hun gedrag te straffen maar in mijn ogen is er te weinig aandacht voor het slachtoffer. Als ik me beschermend als de grote broer voor het slachtoffer stel en zeg “laat die arme jochie met rust” bevestig ik het slachtoffer in zijn rol. En kind dat positieve aandacht krijgt door zich zwak op te stellen zal altijd het zwakke kind blijven. Terwijl het juist belangrijk is dat deze kinderen leren voor zich zelf op te komen. Hier is extra steun vanuit ouders en leerkrachten voor nodig: laat het slachtoffer voelen dat het resepect verdiend heeft en stimuleer het om respect van anderen te vragen.
Ik beweer nergens dat het slachtoffer voor zijn kwetsbare rol kiest. Het is een houding die tijdens de vroege opvoeding is aangeleerd en die door het pesten wordt versterkt. Daarom is het nodig dat volwassenen deze houding herkennen en het kind in de juiste richting kunnen sturen.
Natuurlijk zou het ideaal zijn om alle kinderen op te voeden in een maatschappij waarin iedereen geaccepteerd is en nooit een negatief woord over anderen gesproken wordt. Dan komt een kind inderdaad waarschijnlijk niet op het idee om te gaan pesten. Probleem is, dat dat een nogal onrealistisch wereldbeeld is.
Mag geen enkele ouder dan nooit meer iets negatiefs zeggen over mensen van een andere (extremistische) geloofsopvatting? Of iets negatiefs zeggen over supporters van de tegenpartij? En gaan we de hele wereld vrijmaken van belgenmoppen of moppen over dikke moeders? Als je dat lukt, in alle lagen van de bevolking, dan is pesten afschaffen in vergelijk een eitje.
Verder wordt er zoals gezegd bijna nooit een kind om helemaal niets gepest. Er is vrijwel altijd wel een (onterechte) aanleiding, waaraan iets gedaan kan worden. In mijn geval was dan een ouderwetse bril en suffe wibra-kleding. In een ander geval is het lastiger, met flaporen of overgewicht. Toch denk ik dat het aanleren van weerbaarheid en het oplossen van de oplosbare aanleidingen nuttiger is dan te proberen de hele wereld om te bouwen in een lieve, probleemloze wereld.
Want hoe leuk die diepgaande filosofische beschouwingen ook mogen zijn, grote lagen van de bevolking hebben er lak aan. In de tussentijd zou ik graag alvast de pestgevallen waaraan iets te doen is aanpakken.
Oke, na facebook gecheckt te hebben wil ik toch graag even ingaan op het verkrachtingsvoorbeeld.
Ik zou nooit een verkrachte vrouw schuldig willen spreken omdat ze een minirock droeg of te rode lippenstift of wat dan ook…
Verkrachten mag niet maar dat neemt niet weg dat er in onze samenleving mensen bestaan die het doen. En als goed voorgelichte vrouw weet je dan ook dat je bepaalde maatregelen kan nemen om het risico enigzins te beperken. Wil zeggen, je loopt niet midden in de nacht alleen door donkere bossen, je gaat niet ladderzad worden om vervolgens met een of andere sukkel naar huis te gaan, je gaat niet naakt naar een feestje van de Hells Angels, noem maar op…
Dit zijn goed bedoelde adviezen die de meeste jonge meiden gelukkig van hun ouders mee krijgen. Ze kunnen een verkrachting niet voorkomen maar ze kunnen bepaalde risico’s beperken.
Pesten werkt een beetje op dezelfde manier. Hoe steviger een kind in zijn schoenen staat deste kleiner de kans dat het een slachtoffer van pestkoppen wordt.
De tegenovergestelde mening, verwoordt door Aleid Truijens:
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6263/Aleid-Truijens/article/detail/3364707/2012/12/17/De-pestende-dader-mag-steevast-op-begrip-rekenen.dhtml
Daarnaast wil ik nog wel een steentje in de vijver gooien: ik denk dat heel veel kinderen/mensen die pesten zich daar niet echt bewust van zijn. Terugkijkend op mijn basisschooltijd kan ik mij voorstellen dat er een of twee klasgenoten van mij zijn die zullen zeggen dat ze gepest zijn (of dat zo is weet ik niet). Dit heb ik echter pas kort geleden bedacht. Voor die tijd zou ik, als mij gevraagd werd of er bij mij in de klas gepest werd, altijd ‘Nee’ geantwoord hebben. Pas zo’n 15-20 jaar later ben ik daar niet meer zo zeker van.
Uiteraard zijn er ook andere vormen van pesten, die veel actiever zijn en waar mensen het best weten (al weten ze bijna nooit hoe groot de impact is van hun handelen).
Als dezefde jongens meermalen per week, week in week uit associaal gedrag vertonen bijvoorbeeld door op storende wijze aan andermans spullen te zitten of beledigen. Weten die VWOérs dan niet dt ze me met pesten/ernstig treiteren bezig zijn? Om maar een een voorbeeld te noemen. NAtuurlijk er zijn grens gevallen en ik zal vast ook wel eens een woord verkeerd hebben gezegd. Echter dat mensen het in de ernstige gevallen niet weten zou ik schrijnend gebrek aan opvoeding vinden.
Ik durf niet met zekerheid te zeggen dat ze weten dat ze met pesten bezig zijn. Ze zullen best weten dat hun gedrag niet kan en dat het treiteren is, zullen ze best weten. Maar het kan zomaar zijn dat zij het (vooral) zien als iets als voortdurend plagen. Maar dat zal per situatie verschillen.
Daarnaast had ik het niet over VWO, maar over de basisschool en over een veel minder actieve vorm van pesten. Over kinderen die buiten de groep vallen en iedereen dus links laat liggen en nergens bij betrokken worden. Die ook best wel eens (maar zeker niet op wekelijkse basis) nare dingen naar hun hoofd kregen (zoals het klassieke “ieww, die heeft vast luizen” en niet willen dat de jassen tegen elkaar hangen) en waarbij het voor alle andere kinderen duidelijk was dat je met hen niet moest omgaan. Is dat pesten? Wellicht wel. Maar ik kan me heel goed voorstellen dat basisschoolkinderen dat niet doorhebben, vooral ook omdat het de realiteit is waar ze in zitten, vaak omdat het al vanaf het begin van de basisschool zo is. Op dat moment zijn kinderen zich nog nauwelijks bewust van wat pesten is, toch gebeurt het al wel. Reflectie daarop is eigenlijk nog niet mogelijk, dus is er geen bewustzijn van het eigen gedrag.
Als dat bewustzijn er in de latere jaren wel is, wordt dat niet toegepast op de realiteit zoals iedereen die al jaren kent. Je staat immers niet stil bij wat gewoon zo is, en de verhoudingen en dynamiek in de klas zijn zoals ze zijn. Hiermee probeer ik niets goed te praten en docenten moeten dit proberen te doorbreken, maar als die kinderen geen geweld gebruiken, niet schelden en niet structureel en actief pesten, kan je ze niet heel veel verwijten in mijn ogen, hoe pijnlijk dat voor de slachtoffers ook is. Hoewel je eigenlijk zou willen dat ze ander gedrag vertonen en je je er wel voor in kan zetten om het gedrag te veranderen. Dit zal echter via de realisering van hun gedrag moeten lopen, niet via het verwijt.
Overigens is pesten niet alleen gedrag. Hetzelfde gedrag kan door de ene persoon als pesten opgevat worden, terwijl het dat voor de andere persoon niet is. Hiermee wil ik ABSOLUUT niet zeggen dat het slachtoffer dus maar sterker moet zijn of iets dergelijks, want dat is niet wat ik bedoel. Het gaat erom dat pesten in principe moeilijk te duiden is, omdat het om een wisselwerking en de relatie tussen pesters en gepesten gaat. Er zijn mensen die ook dagelijks vervelende of zelfs kwetsende dingen naar hun hoofd krijgen, die buitengesloten worden, maar die daar niet heel zwaar aan tillen of zich in elk geval niet gepest voelen. Is er dan sprake van pesten?
Ja, sommige pesters realiseren zich niet hoe veel impact hun gedrag heeft. En ja, ook veel pesters weten best dat ze kwetsen, maar geven er dan niet veel om. In hun optiek ‘is’ iemand minderwaardig, en is het pesten dus ook prima.
Dat is natuurlijk verwerpelijk, en inderdaad ook een toonbeeld van een schreinend gebrekkige opvoeding, maar laten we ook niet vergeten dat ook de pesters in dit geval vaak jonge kinderen zijn, waarvan we niet kunnen verwachten dat ze de gevolgen van hun daden kunnen overzien. ‘Schelden doet geen pijn’ is absoluut niet waar, maar wel iets wat veel gezegd wordt. Harder straffen lijkt me dan ook niet in alle gevallen wenselijk, wel duidelijk maken dat dit soort gedrag niet kan.
Verder is de rol van de docent zeker even zo belangrijk. Vaak kijkt die weg of doet zelfs mee, zwakke docenten stellen zo soms zelfs hun positie als geaccepteerd leider van de klas veilig. Dat zou natuurlijk absoluut niet moeten kunnen, maar het gebeurt wel.
Ik heb het niet over alle gevolgen en impact. Ik heb het simpelweg over het vertonen van gedrag dat ernstig storend is en bijzonder associaal tegenover het subject.
En volgens mij zijn er nog wel ernstigere voorbeelden met meer impact.
Na de hele discussie nogmaals gelezen te hebben, zou ik graag nog één of twee opmerkingen plaatsen m.b.t. zelfdoding, n.a.v. de discussie die tussen Joep en Stephan ontstond. Voornamelijk omdat, mijns inziens, Stephan de/een mogelijke interne rationalisatie van zelfdoding niet begrijpt. Ik wil hier bij voorbaat opmerken dat mijn inbreng hier is gebaseerd op persoonlijke ervaring uit een periode in mijn leven waarin ik, vanwege verschillende omstandigheden, een laag/negatief zelfbeeld had en dat ik het niet wil doen voorkomen alsof deze ervaring representatief zijn.
Allereerst is het belangrijk te beseffen dat voor de persoon in kwestie het leed uitzichtloos kan lijken. Daarmee wil ik niet zeggen dat het leed ook uitzichtloos is, maar dit is natuurlijk wel een kwestie van perspectief. Iemand die gepest wordt en die inmiddels gelooft niets waard te zijn, kan het leven voorkomen als een eindeloze reeks van negatieve ervaringen en gebeurtenissen. Dat deze situatie wellicht niet daadwerkelijk uitzichtloos is, zoals Stephan beweert, is dan misschien wel waar, maar dat is niet hoe de persoon in kwestie het waarneemt en daarmee kan dit dus ook in de interne overweging van deze persoon geen rol spelen.
Het tweede punt betreft het leed van anderen. Het is prima mogelijk voor iemand met een negatief zelfbeeld om zichzelf als last voor anderen te bezien, ook voor directe familie vrienden. In het hoofd van deze persoon zal zelfdoding niet leiden tot leed bij anderen, maar tot opluchting. De aanname van een onuitgesproken besef van (wederzijdse) liefde tussen ouder en kind die Stephan noemt is niet maar dan dat: een aanname. En deze is in sommige gevallen dus ook niet waar. In dit geval is het dus niet zo dat het leed van anderen een persoon die zelfdoding overweegt niet kan schelen. Het is eigenlijk eerder, op een bijzonder verwrongen manier, andersom. De persoon denkt dat zijn bestaan anderen leed veroorzaakt, en dat zelfdoding de oplossing hiervan is.
Tenslotte een opmerking t.a.v. het vermeende egoïsme. Wat me opvalt in het normatieve argument van Stephan is dat het zelf enorm egoïstisch is. Het gaat er namelijk van uit dat anderen (ouders, treinmachinisten etc.) een claim op mijn leven mogen leggen om hun relatie tot mij te constitueren. Alsof iemand een recht heeft om zich t.o.v. mij als ‘moeder’ te kunnen verhouden. Is het niet juist bijzonder egoïstisch van deze mensen om mijn beslissingen over mijn leven in te perken alleen maar omdat zijzelf een bepaalde relatie tot mij in stand willen houden?
Overigens roept dit paradigma volgens mij ook interessante problemen op wanneer mensen om andere redenen overlijden. Als een kind overlijdt aan kinkhoest, is dan ook iemand haar recht om moeder te zijn geschonden, of gaat dat dan niet op?
In hoeverre is het aanbieden en in hoeverre is het jezelf-blijven-en-niet-laten-veranderen?
Alle, letterlijk alle volwassenen waren en zijn nog steeds, gek op me. Zo open en vrolijk als ik ben, zo enthousiast, creatief, slim, leergierig en zoveel inzet die ik toon.
Als ik dat allemaal moet opgeven, moet inruilen voor een slome instelling en een standaard-hobby-lijstje, dan ga ik nog liever terplekke dood.
Jezelf ‘aanbieden’ doe je n.l. ook door uitmuntend mooi, slim of cool te zijn, waardoor je intimiderend bent voor de bange pesters.
Ik was toevallig voor iedereen op de een-of-andere-manier wel intimiderend, en ik ben lekker gebleven wie ik ben.
Ik ben (al zeg ik het zelf) prachtig mooi en schilder met mijn diploma’s en studie-ervaringen op zak, elke dag een stel schilderijen, terwijl ik perfect duitse en zweedse liederen zing en naar Dr Phil kijk. Heerlijk leventje. Als ik dat toch niet kon. Als ik dat toch allemaal had laten liggen.