Zelfmoord door pesten?
“Tim Ribberink werd zó erg gepest dat hij zelfmoord pleegde.” “Zelfmoord door pesten in Staphorst.”
Het is goed dat er in media zo veel aandacht wordt besteed aan deze twee tragische gebeurtenissen. Het valt me echter op dat in vrijwel alle nieuwsitems alleen het pesten wordt geproblematiseerd. Door te stellen dat iemand zó erg wordt gepest dat hij een einde aan zijn leven maakt, beschouw je de suïcide als een soort graadmeter voor hoe erg iemand gepest wordt. Zelfmoord wordt hiermee zowat een constante, een uiterste. Door op deze manier te redeneren, lopen we het gevaar onbewust een legitimering voor zelfdoding te creëren, als je maar genoeg gepest wordt.
Mijn welgemeende excuses, ik begrijp hoe bot deze woorden kunnen overkomen. Maar is het niet juist ook goed om een kritische blik te werpen op zelfmoord? Moeten we pesten proberen tegen te gaan, of juist het nemen van deze ultieme stap? In de Volkskrant van 14 december 2012 staat een interview met Ad kerkhof, hoogleraar psychologie, die stelt dat een grote aandacht voor zelfmoord in de media leidt tot kopieergedrag.
Ik pretendeer niet te weten wat er omging in het hoofd van de 15-jarige Fleur Bloemen. De inhoud van het gedicht waarmee ze drie jaar geleden een dichtwedstrijd won laat het deels raden. Wellicht heeft de wijze waarop er aandacht is besteed aan Ribberink geen enkel effect gehad op haar beslissing. Echter, laten we wel wezen. Het kan niet hebben geholpen.
In beide gevallen is het een verlies voor iedereen om ze heen. Het is gemakkelijk om de pestkoppen aan te wijzen als een veroorzakers van een zelfmoord en het daarbij te laten. Falen we niet ook collectief door te vergeten te vermelden dat er ook andere alternatieven zijn voor degenen die wél worden gepest? Je kunt hulp krijgen als je gepest wordt.
In de Turkse film Once Upon A Time In Anatolia zit een scherpe observatie over zelfdoding: hoe vaak komt het voor dat een zelfmoord níet bedoeld is om iemand te straffen? Dat kan zo zijn, maar zelfmoord is meer dan alleen een straf voor wat anderen je hebben aangedaan. Het is een trauma voor mensen die om je geven en om wie je geeft, het ontwricht je hele omgeving. Niet alleen zij die het ‘verdienen’.
Pesten kan voor iemand een persoonlijke motivatie zijn om zelfmoord te plegen. Het is niet de reden die moet worden bestreden, maar de oorzaak. Daar is een wezenlijk verschil; pesten (A) leidt niet automatisch tot zelfdoding (B). De oorzaak voor zelfmoord ligt in gevallen als deze een stuk dieper en ingewikkelder dan alleen bij het pesten. Laten we ons daar dus niet blind op staren.
“Stop pesten”? Het is geen slecht statement. Maar laten we niet voorbijgaan aan: “Stop zelfmoord”.
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Jaarlijks plegen er helaas tientallen jongeren zelfmoord. Verondersteld wordt dat een groot percentage daarvan gepest is. Meestal haalde zo’n zelfdoding de media niet, maar de aangrijpende advertentie van de ouders van Tim Ribberink konden onmogelijk onopgemerkt blijven. In het verlengde daarvan heeft de zelfdoding van deze Fleur waarschijnlijk ook meer nieuwswaarde gekregen dan normaliter het geval zou zijn geweest.
Zou het niet evengoed zo kunnen zijn dat een zelfdoding die anders onopgemerkt was gebleven voor de grote media in de “slipstream” (ohjee, voor dit woord zal ik wel weer op m’n falie krijgen van Janos ;)) van Tim Ribberink breder wordt uitgemeten? (wat verder overigens geen afbreuk doet aan de inhoud van het stuk, puur ter overweging)
De nieuwswaarde trek ik niet in twijfel. Het debat blijft echter smal, verzeild in een welles-nietes of we met zijn allen pesten moeten bestrijden. Het is juist de zelfmoord die beide gevallen tragisch maakt, moet daar dan niet ook meer focus op liggen?
@Ruud, zojuist werden in het vragenuurtje door Harm Beertema van de PVV vragen over pesten gesteld waarbij de vraag of er niet veel strengere straffen moesten zijn voor pesters. Tegelijkertijd in de media het bericht dat de pesters van Fleur Bloemen niet vervolgd kunnen worden.
De vraag hoe er meer focus gelegd moet worden op (de gevolgen van) zelfdoding lijkt me erg relevant. Vind je dat iets voor scholen?
Nou, mijn commentaar was vooral op eenzijdige focus op het pesten in de media, maar ik heb hier eventueel wel wat ideeën over.
Ik denk dat media over het algemeen niet heel snel met zoiets zal aandragen. Ik had wel gehoopt dat er eerder opiniemakers waren opgestaan om het punt te maken dat ik hier probeerde te maken. Ik heb dit dan ook onder andere geschreven, omdat ik het jammer vond dat het idee nog nergens geopperd was. Maar goed, om af te stappen van mijn enigszins reactionaire benadering, hoe dit te communiceren?
Als je het in handen geeft (of duwt, afhankelijk van hoe je erover denkt) van scholen, is het de vraag in welke vorm. In het curriculum? Zo ja, in welk vak? Maatschappijleer lijkt me het dichtstbij komen, maar pesten en zelfmoord zijn niet iets maatschappelijks. Het zou eerder bij psychologie passen als deelgebied. Maar dat wordt niet gegeven. Aan de andere kan, zou het zo slecht zijn om aan kinderen in de puberteit te leren hoe hersenen functioneren? En leren denken over andere indivisuen? Buiten het curriculum zijn er al zaken als pestprotocollen, zou je die moeten aanscherpen? Ik geloof dat de Challenge Day vooralsnog een geschikter middel is, doordat het wederzijds begrip creëert. Ik weet alleen niet; is er iets bekend, onderzoeksresultaten misschien, hoe lang effecten van een Challenge Day aanhouden?
Ik denk dat het misschien juist ook iets is wat kan worden opgepikt door de cultuursector. Neem Spangas (ja, ik kijk Spangas), waarin pesten pas een onderwerp was. Misschien zou, als de actualiteit niet later pas kwam, het gepeste personage van buiten het fictieve Spangalis College ook zelfmoord hebben kunnen overwegen. Misschien zelfs een poging, of zelfs helemaal. Spangas heeft een groot publiek van jongeren, en het zou goed de effecten van zelfmoord op de omgeving kunnen aankaarten. Maar ja, Spangas is over het algemeen best braaf, zeker vergeleken met Heartbreak High (heb ik horen zeggen… HH heb ik nooit gekeken, en was de Spangas-bekentenis niet al genoeg? :P).
Het is niet zozeer dat ik denk dat het door mij voorgestelde beeld moet worden uitgedragen, eerder dat de optie vooralsnog lijkt te worden genegeerd. En als het moet worden uitgedragen, dan is het beter als mensen ervoor kiezen dat te doen. Maar ik blijf erbij: het is jammer als dat wordt vergeten.
Ik ben het met je eens dat we hier een soort legitimering creeren, en ik denk ook dat kopieergedrag hier een belangrijke rol speelt. Ik wil een paar dingetjes toevoegen:
Pesten wordt als probleem pas besproken in onze samenleving als het leidt tot een dergelijke zelfmoord. Zoals psychische problematiek überhaupt pas serieus wordt genomen als je je baan kwijtraakt of massageweld uitoefent. Zolang andere mensen het niet zien, is het niet erg (genoeg).
Ik ben zelf langdurig gepest. Pesten gaat, naar mijn mening, niet om gescheld of geweld vanuit een pester naar een gepeste. Het is pesten als het structureel is. Dat betekent vaak: zwijgende toestemming van anderen, docenten die de andere kant op kijken (of meedoen om populair te zijn). Je zegt “je kunt hulp krijgen als je gepest wordt”. Dat wordt overschat door mensen die niet gepest worden, en onderschat door mensen die wel gepest worden. Als jij structureel voor ‘homo’ wordt uitgemaakt, en niemand daar ooit iets van zegt, geloof jij dat jíj degene bent die fout is. Dan zie je geen gepest waar je evt. iets tegen kunt doen, maar jij bent gewoon verkeerd. Bovendien blijk je in de praktijk meestal de reactie te krijgen “ach, je moet je daar gewoon niet zoveel van aantrekken”.
Overigens schrijf je dat zelfmoord “trauma voor de mensen die om je geven” is. Als ik me suicidaal voel, heb ik niet het gevoel dat er mensen zíjn die om me geven. Ik zou er dus niemand mee kwetsen, sterker nog, niemand heeft meer last van me. Win-win.
Dit ter aanvulling, dank voor je artikel!
Nja, ik moet eerlijk zeggen dat je hier ook punten aankaart die ik doelbewust heb vermeden, omdat ik het vooral had over de media en de verhouding tot gepeste kinderen/jongeren.
Daardoor sprak ik ook niet vanuit het denkbeeld van degene die suïcidale gevoelens heeft, maar vanuit het standpunt van degene die het beeld kan uitdragen dat er wél mensen zijn die om je geven, hulp kunnen bieden, et cetera. Ik geloof goed dat het overschat klinkt zoals ik het hierboven heb beschreven. Maar het gaat ook over het doorbreken van de impasse, wanneer de gepeste zich laat consumeren door zelfmedelijden en gevoelens van minderwaardigheid.
Maar goed, wat ik daarnaast zeg: zelfmoord is ingewikkelder. De oorzaken zijn veel ingewikkelder dan alleen de motivatie. En ik heb niet de pretentie dat ik deze problematiek kan oplossen.
De aanvullingen die je aandraagt zijn zeker punten die gemaakt moeten worden. Ze tonen de context waar ik misschien te makkelijk aan voorbij ben gegaan.
quote “wanneer de gepeste zich laat consumeren door zelfmedelijden en gevoelens van minderwaardigheid.” Is denk ik niet eens het geval. Ik vermoed dat er een enorme rust uitgaat van het besluit eindelijk “iets goed” te doen en daar de kracht voor te hebben. Verantwoordelijkheid te nemen dat het eindelijk stopt, want de enige die invloed heeft ben jij zelf toch? Nou dan! Ik denk dat ze huilen omdat ze weten dat ze hun omgeving verdriet doen maar geen uitweg meer zien.
Als ze toch elke dag naar school gaan, ze weer de moed en kracht opbrengen om op te staan, om zich in die onveilige arena die “klas” heet te begeven, als ze hun energie moet verdelen tussen werken en opletten of ze niet aan hun spullen zitten, als ze op hun donder krijgen van school omdat ze te laat komen in de klas, maar als ze op tijd komen ze het risico lopen op duw en trekwerk, scheldpartijen etc. omdat de leraar NIET op tijd in de les is, als zíj als lastig worden beschouwd omdat ze terugknokken (fight reactie bij stress) of als sociaal incompetent omdat ze zich terugtrekt (freeze reactie bij stress)of omdat ze niet meer aan durven te vragen of iemand met ze wil samenwerken omdat ze al zo vaak zijn afgewezen en ze dan te horen krijgen dat ze zich socialer moet opstellen, Als het dus hoe je het ook wendt of keert altijd aan hen schijnt te liggen volgens de gevestigde orde, ook al maken ze melding van het feit dat het steeds 6 of 7 dezelfden zijn die hen het leven zuur maken maar de gepesten “altijd betrokken zijn bij de incidenten en dus de oorzaak van de onrust zijn” dan moet je als ouder heel hard vechten om je kind te vertellen dat het feit dat die anderen zo idioot doen niet zijn schuld is MAAR dat het dus een kwestie van kracht en power is en dat hij dat echt heeft om hiermee te leren leven zonder je er door te laten tegenhouden. Ik schrik want lees dat Fleur altijd zong, ons kind zingt ook altijd en hij deelt met ons wat er met hem gebeurt (voor zover ik weet) en hij meldt het bij school maar het “moet zich organisch oplossen”. Buiten zijn klas gelukkig nog wat vrienden, een andere school? geen optie, het is overal hetzelfde. Het is nl praktischer dat ene kind aan te pakken dan een hele groep ouders te moeten weerstaan. Je blijft knokken en aan de bel trekken en school vindt je een lastpost maar mischien, heel misschien komt er in ieder geval een heel klein beetje meer begrip voor jouw kind omdat je niet weggaat en je je niet weg laat zetten, en omdat er misschien daardoor heel misschien een klein beetje meer hulp komt? Je durft het bijna niet te geloven, zo vaak bleek het niet zo te zijn maar elke keer moet je het weer een nieuwe kans geven want nu is nu en niet toen.
Dus gebruik je als ouder de dood van Tim, Fleur, Inias, Amanda en anderen jongeren die die vresleijke beslissing namen om hem te zeggen dat het GEEN UITWEG is op deze manier, dat als de puberhormonen en de rottigheid op school ervoor zorgen dat hij zich down voelt, en hij op dat moment niet bij jou als ouder terecht kan omdat je misschien in een puberconflict zit waarin je denkt “zelfs mijn ouders houden niet van me”, dat je dan een andere volwassene zoekt, tante zus, vriend of vriendin die oprecht en sterk is en je tegen durft te spreken voor jouw bestwil, of oma of je ouwe oppas of een leraar op school die je wel vertrouwt en dat zelfmoord NOOIT de oplossing is, onthoud dat lieverd, onthoud dat alsjeblieft ok? Ga bij iemand op de bank zitten en vraag of ze bij je blijven, blijf niet alleen, je bent niet alleen er zijn altijd mensen die er voor je kunnen zijn, ALTIJD en je bent er zelf ook nog, je bent sterk lieverd, er komt een dag dat je begrijpt waarom je nu door zoveel shit heen moet, er komt een dag dat je er de vruchten van plukt, want dat kun JIJ BESLISSEN, dat je hier hoe dan ook ooit de vruchten van plukt. En ondertussen: schrijf liedjes, maak schilderijen, doe iets om de energie vorm te geven en weet dat we VAN JE HOUDEN, en dat heel veel mensen van je houden, dat is belangrijk!
Nee, degene die haar/zijn eigen leven neemt, laat zich niet consumeren door zelfmedelijden en gevoelens van minderwaardigheid, dat geloof ik niet. Het is eenzaamheid en wanhoop.
Omdat we dus echt heel vaak niet weten wie gepest wordt en wie niet, zullen we de verantwoordelijkheid en moeite moeten nemen om verbinding te zoeken met anderen om ons heen, zodat eenzaamheid geen kans krijgt. Daarin kunnen wij als individu dagelijks een bijdrage leveren.
Hoi,
Klinkt alsof je eigne kind het erg moeilijk heeft. of heeft gehad. Ik wens jullie veel succes. En verder ik ben zelf ook wel eens getreiterd. Echter opzich is da geeen rede om niet in de klas te zoeken naar mensen die je wel accepteren. Ik wet dat het voor iedereen is weggelegd. Echer ik heb in ieder jaar van mijn leven vrienden kunnen vinden en hoewel dat de pest situatie niet verandert betekent dat wel veel voor een kind.
Ik hecht veel waarde aan de reactie van Jentien. Zij beschrijft de beklemmende situatie die kan ontstaan: een kluwe van agressie en geweld, een dwingende samenloop van omstandigheden. Ook de angst en reddeloosheid van de ouders is herkenbaar.
Ik merk aarzeling in bovenstaande blog. Aarzeling over iets dat ik zou willen omschrijven als de slechte meetbaarheid van de geestelijke toestand bij een mens. Het is dwaas om de discussie rond het pesten te vernauwen tot zelfmoord, de taak van de maatschappij is naar mijn mening breder dan het voorkomen van hiervan.
Ernstige vormen van pesten leiden tot geestelijke verminking. Het verwoestende effect op je sociale leven kan op latere leeftijd enorm zijn. Zoals met veel handicaps leer je er mee leven of niet. Richt de aandacht op het voorkomen van pesten.
Zoals Petra schrijft: ” Als ik me suicidaal voel, heb ik niet het gevoel dat er mensen zíjn die om me geven.” Volgens mij is het eenzaamheid of het niet het idee hebben bij andere mensen terecht kunnen dat de basis is voor de zelfmoord. En dat is ook het instrument om het aan te pakken. Ik ben het dus wel eens met het punt dat Jentien in haar laatste alinea maakt: hier kun je het probleem ook in je eigen omgeving aanpakken.
Graag zou ik dit onderwerp van een andere kant willen belichten met een tweetal gedichten van mijn hand, voorbij stellingname en polemiek.
Gloeiend zetsel
De zware druk die letters
Uitoefenen op ons denken.
En iets simpels als een pers,
die onverschillig drukt
wat lood kan vatten.
De woorden juist zo neergezet
verraden ‘schrijvers hand.
De schrijver brandmerkt de letters
en straks bedrukken zij zijn geest.
En nog weer later brandmerken letters hem.
Woensdagmiddag
Een van de gaafste plaatsen
is gelegen aan de braak,
halverwege stad en land.
Verscholen tussen dorre grassen
staat een wrak zonder wielen
met de voorbank naast het blok.
Binnen stinkt het pissig en naar rook,
zie je draden zonder knoppies
en de versnellingspook ontbreekt.
Niet van de boerderij verder op,
of uit die straat waar je nooit komt,
maar van ons is dit blakerding,
van ons de motorkap,
de schaduwloze stilte.
(opgedragen aan Jos & Carl)
Frans van der Veer
ps:
ik hoop dat de layout juist overkomt
Ik vat hem niet maar bedankt voor de bijdrage.
1 van de oplossingen, maar het werkt alleen als je groter en sterker bent, is de pesters een jens geven die ze zal heugen. Pak de ergste pester aan en geef hem een keiharde lel. Zeker, het is geweld. Maar iemand tot wanhoop brengen met woorden is OOK geweld, en heeft aantoonbare uitwerking op synapses. Tot voor 50, 60 jaar geleden was iemand een jens geven een van de mogelijkheden. Maar we zijn nu zo pasifisties dat dat niet meer mag.
Tof om te zien dat mijn artikel na zo lang nog steeds tot de verbeelding spraakt. Dank voor het lezen en voor je reactie! Er vielen me een aantal punten op;
– Pesters pakken meestal iemand die niet groter en sterker is, om de kans op een jens te verkleinen, dus ik heb twijfel hoe vaak die hypothetische situatie zich voordoet. Maar soit.
– Met je punt dat pesten een vorm van geweld is, ben ik het eens. Psychisch geweld is een serieuze zaak.
– Ik ben benieuwd naar die aantoonbare uitwerking op synapses. Ik kan informatie daarover zelf na proberen te zoeken, maar als je weet waar het staat bespaart dat moeite. Heb je een link waar dat valt na te lezen?
– Ik wist niet dat geweld zo toelaatbaar was in de jaren vijftig. Was dat bij wet vastgelegd?
– Ik had geen idee dat pesten een groter probleem is geworden, doordat kinderen niet meer voor hun rechten kunnen opkomen. En zeker niet dat het heeft te maken met onze wens om niet meer in oorlog te komen. Ik dacht dat het kwam door de angstcultuur die de pester schept, dus met intimidatie.
Voor zover ik me er bewust van was, kunnen kinderen elkaar slaan – in een ruzie of wat dan ook – zonder dat de politie meteen ingrijpt. Zolang het maar niet uitloopt op mishandeling dan. Het is (zo dacht ik tot zojuist dan) ook prima als een kind voor zichzelf opkomt als ‘ie slachtoffer is van pesterij. Om een signaal af te geven dan, niet om de ander grove schade aan te doen. Als ik het zo lees, moedig jij dat ook niet aan. Ok, ik had niet het idee dat pesters een jens verkopen groots wordt aangemoedigd, maar dat het geen mogelijkheid is is nieuw voor me. Hmmmmm….
Laat ik hier eens wat dieper in duiken, want deze nieuwe informatie boeit me zeer.