De ongemakkelijke waarheid van de zorg
Gastblog door Martijn Weeda
De gezondheidszorg is al jaren een politiek heet hangijzer. Vooral de populistische partijen hebben er hun ‘raison d’être’ van gemaakt. Zo is het kabinet Rutte ondermeer gevallen omdat Fleur Agema een eigen bijdrage voor medicijnen onacceptabel vond. Ook de SP roept stoer dat ze meer geld gaan uitgeven aan oudjes in verplegingstehuizen. Als we niet opletten worden de verkiezingen straks een strijd om wie het meeste geld uitgeeft aan de zorg.
En de zorg is misschien wel het grootste probleem in Nederland, maar niet om de reden die de PVV of de SP noemen. Niet een tekort aan geld, maar de gigantische kostenstijging is het probleem. Zoals te lezen valt in de miljoenennota 2012 stijgen de kosten in de zorg explosief. Om het in SP en PVV termen te zeggen: in 2000 ging van iedere euro in uw portemonnee 13 cent naar de zorg, vandaag de dag gaat 21 cent en in 2040 40 cent. En omdat de zorgkosten blijven stijgen blijft er ieder jaar minder geld over voor asfalt, onderwijs, uitkeringen, hypotheekrenteaftrek of een nieuwe iPad. Ook voor een premier Roemer of Wilders zullen de zorgkosten onhoudbaar worden.
Kostenstijging in de zorg. In 2006 werd het huidige stelsel van marktwerking ingevoerd, en meteen zie je dat er een inhaalslag volgt qua kosten.
(bron: miljoenennota 2012, pagina 36)
Veelgehoorde verklaringen voor deze exorbitante kostenstijging zijn de hoge salarissen, de vergrijzing of de toename in het technische aanbod. Dat klopt wel, maar zij verklaart maar een gedeelte van de stijging. Er is iets fundamenteler aan de hand. En hoewel de politieke partijen er met een boog omheen lopen (zeker in verkiezingstijd) is het probleem simpel: we laten allemaal steeds vaker sleutelen aan ons lichaam.
Iedereen met verstand van economie zal je vertellen dat als je meer winst wil maken, de kosten omlaag moeten of de omzet omhoog. En juist dat laatste is in de zorg makkelijk gerealiseerd en nog steeds aan de orde. Patiënten hebben de verzekeringspremie toch al betaald en willen het liefst iedere behandeling die maar enigszins kan helpen. Er is een eigen risico van 250 euro, maar dit zet geen zoden aan de dijk. Een gipsverbandje verwijderen kost al 260 euro en hierna is het voor iedere burger een jaar lang gratis zorg consumeren. En dus schieten de pijnpoli’s uit de grond, krijgt iedere negentigjarige een nieuwe heup en wordt van iedere verstuikte enkel een MRI-scan gemaakt. Het prijskaartje komt te liggen bij de maatschappij. Dit is wat economen een ‘moral hazard’ noemen: de gevolgen van het gedrag worden door de consument niet gevoeld.
Dus we schaffen de marktwerking af en het probleem is opgelost? Nee dat ook weer niet. Vroeger besloten een aantal ambtenaren op het ministerie van Volksgezondheid hoeveel heupoperaties er mochten zijn in een jaar. Dit hield de kosten weliswaar in de hand, maar zorgde ook voor lange wachtlijsten. De marktwerking was juist de oplossing voor deze wachtlijsten. Dat werd al door Pim Fortuyn gepropagandeerd en in 2006 door Balkenende ingevoerd. Het aanbod zou toenemen waardoor wachtlijsten zouden verdwijnen. De extra kosten die deze productiegroei zou opleveren werden gecompenseerd omdat de zorg tevens efficiënter zou gaan werken, onder de tucht van de markt. En dat is ook grotendeels gebeurd: de efficiency is toegenomen, de wachtlijsten zijn verdwenen en de zorg is klantvriendelijker geworden. Alleen, de omzet is zo gigantisch gestegen dat de besparingen op efficiency erbij in het niet vallen.
De keuze voor politieke partijen is dus simpel:
- We gaan terug naar een regulerende overheid met de daarbij behorende wachtlijsten.
- We laten de verzekeraars bepalen of oma nog wel een nieuwe heup vergoed krijgt.
- We laten de patiënt voelen dat meer zorgconsumptie ook meer kost, door bijvoorbeeld een eigen bijdrage van 30 euro per behandeling te vragen.
De eigen bijdrage is absoluut de meest aantrekkelijke optie. Patiënten kunnen zelf het beste de keuze maken of ze een behandeling nodig hebben, of in ieder geval beter dan de overheid of de verzekeraars. En deze nieuwe eigen bijdrage kan in de plaats komen van het eigen risico van 250 euro, hoewel er natuurlijk een uitzonderingsregel moet komen voor chronisch zieken. Nu is het alleen afwachten of de politieke partijen in verkiezingstijd eerlijk durven te zijn over de door hun gekozen oplossing.
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Dit is min of meer exact hetzelfde als wat ik een tijdje terug al riep. http://vrij-zinnig.nl/wp/2012/03/14/waar-is-de-welvaart/ Niet dat iemand het serieus nam, want harde cijfers zijn ongemakkelijk en confronterend. Wat ik me wel afvraag is wat je bron is, want volgens de miljoenennota’s uit 2000 en 2012 zijn die percentages 4.6% in 2000 en al 27% in 2011.
http://retro.nrc.nl/W2/Lab/Rb2000/graf2.html
http://www2.miljoenennota.prinsjesdag2010.nl/miljoenennota-2011/aDU1015_Uitgaven-2011.aspx
En dan viel in 2000 ‘Jeugd en Gezin’ nog onder VWZ, dus in die 4.6%. Die post is nu ook alweer goed voor 6.6 miljard (2.6% extra).
Zoals je zegt lijkt me de beste oplossing een echte bijdrage per behandeling. Probleem is dat er dan meteen weer geroepen wordt dat dan de zorg alleen nog toegankelijk blijft voor wie het kan betalen en allerlei andere irrationele argumenten. Zolang het om 30 euro gaat gaat niemand eraan failliet, en het hele idee is dat je het voelt in je portemonnee, anders werkt het niet. Dus wellicht moet het nog wat meer zijn voor de rijkeren.
ik heb de link naar de bron (miljoenennota) toegevoegd.
Ah, het ene zijn procenten van totale BBP, andere procenten van overheidsuitgaven, vandaar.
En als je nu de pech hebt chronisch ziek te worden, of een gehandicapt kind te krijgen? Jij doet net alsof je de keus hebt om een behandeling te ondergaan. In het leeuwendeel van de gevallen héb je helemaal geen keus. Laat je je kankergezwel zitten? Blijf je met onuitsprekelijk veel pijn doorstrompelen? Ontneem je je kind de kans op een redelijk functioneren? Dit zijn geen keuzes. Je wordt al genoeg gestraft als je deze pech krijgt, en door alle al doorgevoerde bezuinigingen weet je al bijna niet hoe je rond moet komen als chronisch zieke. Dan hoef je echt niet nóg veel meer kosten erbij te krijgen.
Ik citeer uit het stuk van Weeda:
Haha, precies, nog geen 10 minuten… Je hebt natuurlijk ingrepen en ingrepen, maar wil je echt dat iemand gaat bepalen wat wel en wat niet vergoed mag worden? Kanker wel, maar boven de 70 jaar niet meer? Kwantum-korting op zorg voor chronisch-zieken? Of wil je dat we met z’n allen failliet gaan aan de zorg? Kies maar. De luxe van alles kan en alles moet maar kunnen hebben we gewoon niet meer.
Beste Sophie,
Zoals je leest in mijn stuk noem ik drie opties. Eigen bijdrage per ingreep, staatscontrole en wachtlijsten of verzekeraars die mogen bepalen of ze dingen nog wel vergoeden. Optie vier bestaat ook, en dat is inderdaad 40 cent van iedere euro naar de zorg. Mijn keuze is helder. Als je het niet eens bent met mijn keuze hoor ik graag welke keus je aantrekkelijker vindt.
Beste Arno,
Zie inderdaad miljoenennota. De 13, 21 en 40 cent verwijzen naar het percentage van het inkomen van een gemiddeld huishouden. Ik quote:
“Het afgelopen decennium zijn de zorgkosten in reële termen met zo’n 4 procent per jaar gestegen. Als deze stijging zich voortzet zullen de zorguitgaven toenemen van 10 procent bbp nu naar circa 18 procent in 2040. Het lijkt onvermijdelijk dat als gevolg de collectieve lasten op termijn ook zullen oplopen. Diverse studies tonen aan dat dit de arbeidsparticipatie kan remmen en daarmee een belangrijk welvaartsverlies tot gevolg kan hebben.46 De stijgende zorgkosten hebben ook een belangrijke invloed op het inkomen van huishoudens. Op dit moment geeft een modaal inkomen al meer dan een vijfde van zijn inkomen uit aan zorg. Zonder kostenbeheersende maatregelen loopt dit op tot bijna 40 procent in 2040. Voor een gedeelte is dit een inkomensafhankelijke premie die via de werkgever loopt en waar de werknemer belasting over betaalt. Een stijgende inkomensafhankelijke premie gaat ten koste van de
loonruimte die de werkgever beschikbaar heeft.”
Nou, dan zijn we het zo goed als eens. Ik had het niet direct gezien. Mijn punt is vooral dat hoe dramatisch deze kostenstijging voor de eigen portemonnee mag zijn, het is nog veel erger als je kijkt naar wat het de staat kost. Dat percentage is namelijk echt ge-explodeerd, van ~5 naar ~30% over 12 jaar tijd. Dat gaat dus echt ten koste van belangrijke budgetten, niet ten koste van je nieuwe I-pad, maar ten koste van het onderwijs, de sociale zekerheid etc. Maar zoals gewoonlijk draaien zo goed als alle partijen om de hete kolen heen en stellen ze maatregelen uit tot het telaat is. Want met bezuinigen op zorg maak je je nooit populair bij de gemiddelde kiezer.
Als de belastingen omhoog gaan om voor de zorg te betalen, gaat het ook ten koste van je nieuwe IPad. Maar inderdaad, het eet vooral de hele staatsbegroting leeg waardoor er geen geld meer is voor onderwijs, sociale zekerheid, asfalt en dergelijke
Beste Martijn,
Je analyse, maar vooral je aangedragen oplossing, roept iig een tweetal vragen bij me op.
1: Denk je echt dat verzekeringen patienten zo veel mogelijk behandelingen laten doen? Dit is volgens mij een nogal zwart gat in je analyse, aangezien dit nou juist de grote rem is.
2: Zoals je zelf ook wel kunt bedenken, betekent een eigen bijdrage zoals je die hier schetst, grote problemen voor de armste groepen. Op bepaalde gebieden kennen we deze problemen al. Zo stond er laatst een verhaal in de volkskrant over een vrouw die met een hoop schulden zit en daardoor niets aan haar gebit kon doen, terwijl deze langzaam aan het wegrotten was. Ben je, met mij, niet bang dat nog meer eigen risico en eigen bijdrage deze situatie nog verder zal verslechteren?
Daarnaast: Ik ben het persoonlijk helemaal oneens met het koppelen van financiele prikkels aan zorg. Wanneer je de beslissing moet maken om ergens voor te betalen, ben je altijd geneigd het minder te gebruiken. Het gevaar is erg groot dat je bij kleine klachten niet voor een behandeling kiest, waardoor je later met veel grotere kosten zit.
Overigens weet ik niet of de lagere kosten nou zo erg te verklaren zijn door efficiency nav marktwerking. Ik heb zelf enige ervaring als medewerker van een ziekenhuis, en heb toen vooral gezien dat er veel specialistische afdelingen verdwenen, en daarmee veel expertise. Misschien waren dit soort afdelingen niet winstgevend, maar het was wel erg goed voor bijvoorbeeld fundamenteel onderzoek. Daarnaast zijn ook hier de lonen enorm omlaag gegaan ivm jaren geleden. Behalve dan voor de (opvallend vaak interim) managers natuurlijk. Ook zijn er veel gevallen van schijn-marktwerking, waarbij managers proberen een markt te creeren om afdelingen onder druk te zetten. Dit heeft echt veel meer kapot gemaakt dan geholpen.
Beste Bart,
ja ik denk dat mensen nu teveel behandelingen laten doen. Toen ik zelf onlangs mijn enkelbanden had gescheurd bij voetbal zei de arts letterlijk tegen mij “waarschijnlijk zijn uw enkelbanden afgescheurd, maar we gaan voor de zekerheid even een MRI maken”. Toen ik vroeg naar de kosten werd mij verteld dat de verzekering dat toch betaald en toen ik vroeg wat dat zou opleveren moesten ze toegeven dat de zekerheid over wat ik had me niks opleverde: ik had gewoon rust nodig. Maar dit geld voor veel meer ingrepen die onnodig zijn, zijn hier ook interessante studies naar gedaan.
Ik ben geen voorstander van al ons beleid afstemmen op de allerarmste groepen. Wel ben ik voorstander van een grotere speciale bijstand waar gemeentes in individuele gevallen financiële hulp kunnen bieden. Mooi van een dergelijke oplossing is dat je in schrijnende gevallen echt maatwerk kan leveren. Daarnaast moet een eigen bijdrage natuurlijk alleen er zijn in het geval van een niet levensbeëindigende ingreep. Als je dus echt de keuze hebt, zoals met een MRI-scan.
Tot slot, die afdelingen die gesloten zijn lijken me een goede zaak. Ik weet niet waar jij werkt, maar het is pure geldverspilling en ook slecht voor de kwaliteit dat je in Nederland op 30 plekken terecht kan voor een open-hart-operatie. Specialisatie kan ook heel veel geld besparen. Ik ben dus voorstander van spoedhulp in regio ziekenhuizen, en grote operaties alleen in MC’s. Maar dat is een heel ander verhaal.
Tot slot 2: dat argument over kosten ontwijken nu en dan hogere kosten later is een goed argument. Het is alleen nog nooit aangetoond dat het zo werkt. Maar ik hoop dat je ook niet van me verwacht dat ik in een stukje van 550 woorden alle oplossingen heb.
Een wat oud topic, maar wellicht zinnig om nieuw leven in te blazen:
http://nos.nl/artikel/400207-advies-stop-met-dure-medicijnen.html
Mag er een grens zijn aan wat medicijnen kosten? Moet er een norm zijn van wat die kostten dan voor gezondheidswinst moeten opleveren? Is het acceptabel dat medicijnen duurder zijn omdat de ziekte zeldzaam is (kleinere ‘markt’)? En hoe zit het met octrooirecht? Moet een farmaceut met octrooi niet een motivatie voor de gerekende prijs leveren?
Want nu gaat het om 200.000 tot 700.000 euro per jaar, een leven lang. 11 miljoen in een jaar, voor 60 personen. Aan de andere kant is het ontwikkelen van medicijnen voor zeldzame ziekten een enorm kostbare en risicovolle zaak. (reken: meerdere miljarden met kans op falen) Verder is de verwachting dat nieuw ontwikkelde medicijnen voor nu onbehandelbare ziektes complexer (meer biochemisch ipv chemisch) en dus nog duurder zullen worden. Voor veel-voorkomende ziektes worden die kosten gedeeld door veel patienten en vallen dan dus mee, maar voor zeldzame ziekten ligt dat anders.
Dus: mag er een maximum zijn? Of moet alles maar kunnen?