Kies voor interne controle, kies voor een sterkere medezeggenschap!

Afgelopen week heeft Zijlstra zijn zoveelste idee geopperd dat het hoger onderwijs beter zou moeten maken. Zoals bijna gebruikelijk heeft het voor veel weerstand gezorgd. Wat is Zijlstra´s idee dit keer? Zijlstra scherpt de externe controle nog verder aan.

Alle hogescholen en universiteiten in Nederland moeten nu van Zijlstra gaan aantonen hoe ze de kwaliteit van het onderwijs en het studiesucces gaan verbeteren, op welke sterke punten ze zich profileren en hoe ze aansluiting houden bij de behoeften van hun regio en het bedrijfsleven. Zijlstra stelt een soort review commissie in die vervolgens gedetailleerd moet nagaan of deze prestatieafspraken wel zijn nagekomen. De Tweede Kamer reageert terecht geprikkeld: Meer bureaucratie en pennenschrijverij zorgt voor meer werk. Werk dat niet gaat zitten in het onderwijs, laat staan in het verbeteren van het onderwijs. De Tweede Kamer heeft dus volstrekt gelijk dat dit niet moet via bureaucratische, externe controle. Zijlstra moet dan ook richten op de interne controle van het onderwijs: de medezeggenschap.

De kwaliteit van het onderwijs is hetgeen waar het binnen een instelling uiteindelijk om draait. Vanuit de overheid zijn er externe controlerende organen, zoals de NVAO en de onderwijsinspectie, om die kwaliteit te toetsen. Externe controle is essentieel, maar zeker niet zaligmakend.. Medezeggenschap is juist wel het middel om effectief en continu kwaliteit te monitoren vanuit de instelling.

Controle door de medezeggenschap is continu en door de betrokkenen zelf. Studenten en docenten zijn immers essentiële betrokkenen bij hun eigen opleiding en instelling. Hun inbreng en ervaring is van groot belang om keuzes van de instelling te toetsen. De medezeggenschap moet dan wel goed haar werk kunnen doen. De bevoegdheden die de medezeggenschap heeft laten echter te wensen over. Indien een bestuur wil, kan het er voor kiezen de medezeggenschap links te laten liggen.  De basisbevoegdheden van de medezeggenschapsraad vanuit de wet zijn dan ook zeer beperkt. Zo spraken we laatst studenten uit een universiteitsraad, die bij grote besluiten volledig door het CvB genegeerd worden. Weliswaar kan de instelling via het medezeggenschapsreglement, dat zij zelf opstelt, deze bevoegdheden uitbreiden, maar helaas wordt daar, vooral bij universiteiten, nauwelijks gebruik van gemaakt. Het wordt de hoogste tijd dat Zijlstra op dit punt actie onderneemt.

Hoewel Zijlstra als Kamerlid nog pal voor een sterkere medezeggenschap stond, draait hij als staatssecretaris de kwaliteit van medezeggenschap liever de nek om. Studenten zitten vaak maar één jaar in een dergelijke raad. Vanwege de langstudeerdersmaatregel is het namelijk buitengewoon onaantrekkelijk gemaakt om langer in zo’n raad te zitten.  Omdat kennis en kunde na dit jaar weer verdwijnt, laat de medezeggenschapsraad effectiviteit onbenut. Gelukkig heeft daarom ook Tanja Jadnanansing (PvdA) afgelopen donderdag een motie ingediend om medezeggenschappers te ontzien bij de langstudeerdersmaatregel. Daar hebben we wat aan!

Zijlstra heeft een bord voor zijn hoofd. Terwijl in het Catshuis bedacht wordt hoe het land goedkoper bestuurd moet worden, focust Zijlstra op geldverslindende externe controlemechanismes.
Geef de medezeggenschap meer bevoegdheden. Stel student en medewerkers op gelijke voet  en geef ze samen volledige instemmingbevoegdheid over alle aspecten die het onderwijs
en de instelling aangaan, en mogelijk ook initiatiefrecht om zelf regels te stellen indien een bestuur onwillig is. Want via interne controle weet je zeker dat het onderwijs gediend is. Bij externe controle is dat, zoals we de afgelopen periode met diverse instellingen hebben gezien, vaak te laat. Het kwaad is dan al geschied.

Ernstjan van Doorn (Oud-lid centrale medezeggenschapsraad Universiteit Twente)
Stijn Haanschoten (lid centrale medezeggenschapsraad hogeschool Inholland)