door: Tweede-Kamerlid Tofik Dibi

Nederland zou zich moeten spiegelen aan Portugal, waar het drugsgebruik sinds 2001 is gedecriminaliseerd. Dat stelt Tweede Kamerlid Tofik Dibi.

Er was eens een land dat in een zo depressieve staat verkeerde wegens een diepgeworteld drugsprobleem dat het deed wat geen ander land ooit aandurfde: op 1 juli 2001 decriminaliseerde Portugal, het land in kwestie, met nieuwe nationale wetgeving expliciet alle drugs – inclusief cocaïne en heroïne. Niet langer werd koop, bezit en consumptie van drugs voor persoonlijk gebruik strafrechtelijk gesanctioneerd. Het kopen, in bezit hebben en gebruiken van een hoeveelheid groter dan de gemiddelde dosis voor tien dagen individueel gebruik werd hiermee een administratieve overtreding. In elk van de achttien administratieve districten werden commissies van deskundigen in het leven geroepen om bij elke overtreding individueel te beoordelen wat de meest effectieve en efficiënte interventie is, variërend van een boete tot behandeling.

Tien jaar later spreekt de vergelijking van de drugsproblematiek in Portugal voor en na 2001 boekdelen. In vrijwel alle categorieën van drugs is het langdurig gebruik in het post-decriminaliseringtijdperk beheerst dan wel gedaald. In de kritieke groep 15- tot 19-jarigen – kritiek omdat een substantieel deel van de jeugd in deze periode begint met drugsgebruik – is het drugsgebruik kleiner. Het hardnekkige heroïnegebruik en de daarmee gepaard gaande nieuwe gevallen van hiv en aids zijn elk jaar na 2001 substantieel gedaald. Ook het aantal nieuwe hepatitis B en C infecties is – zij het licht – gedaald. Daarnaast is het aantal drugsgerelateerde doden gedaald van nabij 400 doden in 1999 naar 290 doden in 2006.

Ook een vergelijking tussen Portugal en andere Europese landen is veelzeggend. In de periode 2001 tot 2005 gebruikten Portugezen in de leeftijdscategorie 15 tot 64 jaar in vergelijking met andere Europeanen het minst cannabis. Sterker: het cannabisgebruik in de meeste EU-landen is twee- tot driemaal zo hoog als in Portugal na 2001. Voor cocaïne – na cannabis de meest gebruikte Europese drug – geldt hetzelfde.

Doembeeld

Een andere belangrijke conclusie is dat het door conservatieve politici geschetste doembeeld van een aanzuigende werking van drugstoeristen voor Portugal na decriminalisering geen bewaarheid is geworden. Het aantal drugsovertredingen veroorzaakt door burgers uit andere EU-lidstaten is vrijwel nihil.

Door de vrees voor vervolging vanwege drugsgebruik bij zijn burgers weg te nemen, heeft Portugal na 2001 geleidelijk meer grip weten te krijgen op zijn drugsproblemen. Het verschuiven van de aandacht van vervolging naar volksgezondheid heeft tot zulke verbeteringen geleid dat een ideologisch debat over het verheerlijken tegenover het verketteren van drugs heeft plaatsgemaakt voor nuchtere en resultaatgerichte politiek. Er is dan ook geen sprake meer van noemenswaardige pogingen van Portugese politici om terug te keren naar het pre-decriminaliseringtijdperk.

Deze lessen uit Lissabon bieden een basis voor andere landen die worstelen met hun eigen drugsproblematiek. En hoewel de Portugese aanpak past in een internationale roep naar decriminalisering, preventie en behandeling lijkt de Nederlandse regering een verregaande stap terug in de tijd te willen zetten. Het beste voorbeeld hiervan is het kabinetsvoornemen een wietpas te verplichten als voorwaarde voor het consumeren van cannabis in besloten coffeeshops.

Een groot deel van de gebruikers zal zich om principiële of professionele redenen nooit en te nimmer laten registreren en zal zich op andere manieren van cannabis voorzien. Dit blijkt ook uit een enquête van Haarlemse coffeeshops waarin slechts 12 procent van de klanten aangeeft bereid te zijn zich te laten registreren in een ledenbestand. Het gevolg zal zijn dat de handel in softdrugs ondergronds gaat, in handen komt van illegale 06-dealers en @-bezorgers en dat Nederlandse cannabisconsumenten gecriminaliseerd worden. Maar het schrijnendst zijn de negatieve gevolgen voor de volksgezondheid waar alle grote verslavingsinstellingen het kabinet onlangs gezamenlijk voor waarschuwden.

Weerklank

In 2010 bepleitten onder anderen de oud-ministers Frits Bolkestein en Els Borst en de hoogleraar strafrecht Theo de Roos het opheffen van het verbod op alle drugs met een argument dat in het debat over het drugsbeleid weinig weerklank heeft gehad: het levert financiële besparingen op. Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) berekende dat de criminaliteit Nederland in 2006 31,5 miljard euro kostte. Volgens Bolkestein cs beslaat het drugsverbod minstens de helft van deze totale kosten. De kosten van de directe en indirecte rechtshandhaving van het drugsverbod zouden volgens de Rotterdamse hoogleraar Henk Rigter over 2003 minstens 1,6 miljard euro bedragen. Daarnaast weten we dat het decriminaliseren van cannabis 160 miljoen euro bespaart op de inzet van politie en justitie en 260 miljoen opbrengt aan extra belastinginkomsten, samen 420 miljoen euro.

Het pleidooi van Bolkestein en bondgenoten kreeg vorig jaar internationale navolging toen een panel van prominenten – onder wie Kofi Annan en de oud-presidenten van Mexico, Colombia en Brazilië – vaststelden dat de mondiale War on Drugs is mislukt met ‘verwoestende gevolgen voor individuen en samenlevingen wereldwijd’. In een rapport pleitten ze voor een ‘fundamentele hervorming’ van drugsbeleid door ‘een punt te zetten achter de criminalisering, marginalisering en stigmatisering van druggebruikers die niemand anders schade toebrengen’. Aan de hand van het Nederlandse gedoogbeleid en de Portugese lijn sinds 2001 toont het rapport aan dat decriminalisering niet heeft geleid tot meer drugsgebruik dan in repressieve landen.

De lessen uit Lissabon zouden de geesten van zowel voor- als tegenstanders van drugs rijp moeten maken voor een nieuw drugsdebat. Een debat waarin centraal staat wat de meest effectieve en efficiënte manier is om de schadelijke gevolgen van drugsgebruik te verminderen in de wetenschap dat drugs met een verbod niet zullen verdwijnen. Een debat waarin ideologie wordt verruild voor realiteitszin. In een wereld die worstelt met een drugsprobleem kan Nederland zijn voortrekkersrol opnieuw vervullen door het voorbeeld van Portugese decriminalisering van alle drugs voor individueel gebruik te volgen en door definitief de achterdeur van de coffeeshops te reguleren. Dat is aantoonbaar beter voor de volksgezondheid, effectiever tegen de georganiseerde misdaad en verstandiger in de besteding van gemeenschapsgeld.

Dit artikel verscheen eerder in de Volkskrant en op
de website van Wetenschappelijk Bureau De Helling

11 Responses to Laat Nederland weer gidsland zijn bij strijd tegen drugsprobleem

  1. Volgens mij is het sowieso een misverstand dat drugsgebruik kan worden tegengegaan met een verbod. Zolang er vraag vanuit gebruikers is zal er aanbod zijn, of het nu legaal is of ondergronds.

    De softdrugsgebruikers die ik ken (over het algemeen keurige werkende mensen, voor wat het waard is) kijken wel uit om zich met een wietpas te laten registreren. Dan maar terug naar de dealer op straat. Terug, 60 jaar in de tijd.

    • Onder gebruiker “IMPORT” plaatst Vrij-Zinnig (met toestemming van de originele auteur) stukken die eerder elders werden gepubliceerd maar tot interessante inzichten of discussies kunnen leiden onder de lezers. Ook in dit geval werd geoordeeld dat het stuk, hoewel al wat ouder en reeds verschenen in de Volkskrant, verfrissend is en past bij het vrijzinnige karakter van deze blog.

  2. Janos says:

    Oud stuk of niet, ik ben heel blij dat dit onderwerp nadrukkelijk op de politieke agenda wordt gezet. Hoe de afgelopen kabinetten hier mee om zijn gegaan is stuitend (wat we met name doch niet uitsluitend aan het CDA te danken hebben).

    De pers had er laatst een mooi stukje over hoe het huidige kabinet omgaat met dit onderwerp: http://www.depers.nl/binnenland/639990/Ziende-blind-horende-doof.html

    *zucht*

    • Herman says:

      Niet alleen CDA hoor. Vooral veel illiberale wetgeving is geïnitieerd door voorstellen van de ‘liberaal’ Fred Teeven. Zo hebben we aan de VVD onder andere het paddoverbod en het verbod op growshops te danken.

  3. Janos says:

    Waar, waar, vandaar ook het ‘met name doch niet uitsluitend’ gedeelte van mijn post. Maar bij de VVD kun ik tenminste nog bedenken dat het eigenlijk volledig tegen hun liberale principes ingaat (gek, dat kan ik eigenlijk bij heel veel VVD-beleid), terwijl het voor het CDA echt een onderdeel is van waar ze in geloven (al mag god weten waarom, het is niet alsof er in de bijbel iets over te vinden is).

  4. Arno says:

    Ja, maar het is niet alsof Christenen zich laten leiden door de Bijbel, wel? Ze laten zich leiden door een interpretatie op interpretatie op een vertaling van een vertaling van … en dan nog het liefste op de interpretatie die het beste in je straatje valt.
    En de Bijbel leent zich daar heerlijk voor, met al haar tegenstellingen. ‘Hebt uw naasten lief’ en ‘Homo’s moeten allemaal dood’ kan je er allebei uithalen, het is maar niet welk citaat je op dat moment uitkomt en dat haal je dan aan als absolute waarheid. Eigenlijk best wel handig…

    Verder ben ik het, als VVD-stemmer, eens met dat de VVD allerlei dingen doorvoert die tegen haar principes ingaan. Echter, de VVD zit ook in een kabinet en is ook gedwongen zelfs met de SGP samen te werken. Het alternatief, samenwerken met links, wordt door de meeste VVD-ers als nog veel erger beschouwd. Dan liever wat beleid doorvoeren wat tegen de principes ingaat maar als randzaken gezien wordt. En daar valt drugsbeleid zeker onder.

    Het liefste zou ik het anders zien, maar als ik moet kiezen tussen een gezonde begroting en daarvoor een repressief drugsbeleid moet slikken, of samenwerken met links en de te weinig bezuinigingen erdoor krijgen, alleen maar lastenverzwaringen, dan weet ik het wel.

  5. jasper van Sprundel says:

    Bij mijn weten lag er al voor de eerste kamer verkiezingen een regeer akkoord. Inclusief een flink strijdplan voor het drugsbeleid. En verder blijft toch handig voor de VVD. Hell en verdoemenis spreken over wat er niet bezuinigd zou worden. En ondertussen economische koers varen die vrij weinig met meer liberalisme te maken heeft. MEn verdeelt eerder de pijn zodat het electoraaal goed uitkomt. Wat is er liberaal aan HRA. Niet zoveel. Wat is er liberaal aan het verhogen van de zorgpremie. Vrij weinig lijkt me. Zelfs verhoging van het eigen risico, langstudeer boetes en ga zo maar even door valt kwa liberalisme zeer veel op af te dingen.
    Als dit selectief kapitalistische smoel dan ook nog kan inzitten om op moreel ethisch terrein je princieps overboord te gooien. Dan komt het allemaal erg mooi uit.
    Ik was zelf trouwens voor een minderheidskabinet GL, D66, VVD. Zou dat werkelijk zulke liberale doembeelden opleveren?
    Opties met CU en CDA zijn trouwens ook mogelijk zonder Pvda of PVV.

  6. Janos says:

    @Arno: je zegt “Het liefste zou ik het anders zien, maar als ik moet kiezen tussen een gezonde begroting en daarvoor een repressief drugsbeleid moet slikken, of samenwerken met links en de te weinig bezuinigingen erdoor krijgen, alleen maar lastenverzwaringen, dan weet ik het wel.”

    Maar eh… we hebben helemaal geen gezonde begroting, en geen solide economisch langetermijnbeleid. De zogenaamde 18 miljard bezuinigingen zijn deels van het kabinet Balkenende (met de verfoeide PvdA, nota bene), deels gebakken lucht (minder Kamerleden, minder afdracht aan Europa) en deels lastenverzwaringen. Er wordt nauwelijks hervormd, en waar hervormd wordt is dat niet waar nodig (HRA en pensioenleeftijd) maar waar stom en schadelijk op de lange termijn (preventie in zorg, onderwijs).

    Ik had je kunnen volgen als dit kabinet deed waar een rechts kabinet goed in hoort te zijn (solide economisch beleid), maar zelfs dat doet het niet.

  7. Arno says:

    Klopt, maar ook samenwerking met het CDA vereist een ander drugsbeleid dan met GL/D66. Qua HRA, ja ik vind dat ook niet goed en niet erg liberaal. In stappen beperken tot een bepaald maximum lijkt me weinig op tegen. Reken wel dat dit geen bezuiniging is maar een lastenverzwaring. Het leidt tot huizenprijs-daling en daarmee tot een verlaging van de inkomsten via OWZ-belasting. Dus zoveel schiet je er ook niet mee op.

    Qua zorg, verhoging zorgpremie en eigen risico vind ik niet onliberaal. Betalen voor de kosten die je maakt is in principe niks onliberaals aan. Het hele idee achter de verplichte zorgverzekering kan je in het extreme zelfs onliberaal noemen. Niet dat ik er tegen ben, maar echt liberaal is het niet.

    Volgens mij heeft de VVD zich nooit enorm sterk gemaakt voor legalisering van drugs. Ze zijn er misschien niet extreem tegen maar het is nooit een speerpunt geweest. En speerpunten die je niet hebt kan je ook niet overboord zetten. Tijdens Paars kwam die legalisering van drugs vooral uit de D66-hoek.

    Ik denk dat een VVD/GL/D66-kabinet (maar 52 zetels!) intern wel heel erg verdeeld zou zijn, zeker als het gaat om economische vraagstukken, en dus in crisistijd de belangrijkste vraagstukken. Verder heb je dan nog een partij nodig om aan een meerderheid te komen, en welke partij zou zich daarvoor lenen als je dergelijk beleid wil doorvoeren?

    VVD/CDA/CU zou met de mannenbroeders van CU niet bepaald een liberaler drugsbeleid opleveren dan dit kabinet. Verder is dat ook maar 56 zetels, en deze combinatie gaat nergens steun vinden lijkt me.

  8. jasper van Sprundel says:

    Of er uit meer invloed van de progressiever patijen een vooruitstrevender drugsbeleid zou komen is inderdaad een goede vraag. Al zie ik de PVV het punt wel sneller aan het CDA weggeven.
    Mijn punt is vooral dat de huidige combinatie geen noodzaak is voor een vooruitstrevende begroting met een liberaal tintje. En de economische conflicten invclusief Europa en de hervormingen die nu in catshuis besproken worden zijn nou ook niet bepaald klein. CDA, VVD, CU, D66 met gedoogsteun van GL zou trouwens ook kunnen als je de scherpe kantjes van de afstand eruit wil halen. Al zou die gedoogsteun dan wel verde moeten gan dan de PVV nu selectief geeft en zou er dus ook iets groens voor terug moeten komen.
    Oja wat die zorgkosten betreft. Veel mensen makenbuiten hun schuld zorgkosten en dan vind ik er wel wat op af te dingen. Dan is een eigen risico namelijk nogal vreemd concept evenals een aanvullende verzekering.

Leave a Reply to Janos Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.