Onlangs ontstond er in het land enige beroering naar aanleiding van enkele uitspraken van onze beminde premier. Op een congress van de Staatkundig Gereformeerde Partij betoogde hij dat het liberalisme wortelt in joods-christelijke beginselen. Dit is zeker een wonderlijke uitspraak, maar niet vanwege de reden die het meeste stof deed opwaaien. Afgezien van enkele goedgelovige liberalen mag het tenslotte niemand meer verbazen dat Volkspartij voor Vrijheid en Democratie inmiddels zo gehecht is aan de macht, dat zij naast een buitenechtelijke verhouding met ‘s lands stoerste rancunepartij ook uitstekend weet te dwepen met de orthodox-christelijken. Tenslotte is de VVD een ongelukkig verstandshuwelijk aangegaan met het Christelijk Democratisch Appèl. Een partij die er toch om bekend staan haar christelijkheid vooral symbolisch te belijden. Bovendien spreken we hier van een premier die, om in de joods-christelijke sfeer te blijven hangen, zelfs zijn liberale broeders nog verloochent. Het betreft hier dus geen gebeurtenis van het kaliber brandende braambossen of scheidende zeeën. Historisch gezien hebben de liberalen immers vaker allianties met de religieuzen gesloten om de verafschuwde socialisten toch maar buiten de deur te houden. Daarom zullen de salonseculieren van de VVD zich ook nu niet de macht om Nederland in het kapitalistisch paradijs te veranderen, laten ontglippen door aanstoot te nemen aan wat religieuze parafernalia.

Veel interessanter is hier de uitvinding van een gezamenlijke joods-christelijke cultuur, met navenante beginselen. Dit nieuwe cultuurbesef werd ook al uitgeroepen in het partijprogramma van de concubine van dit kabinet, maar het wekt verbazing dat ook verstandige mensen hierin meegaan. Historisch kan men hooguit spreken van een joods-christelijke verhouding. Een verhouding die overigens, om het voorzichtig uit te drukken, enkele eeuwen nogal problematisch was. Dat sommige liberalen wellicht joods of christelijk waren, doet natuurlijk niet ter zake. Men beweert immers ook niet dat de natuurkunde wortelt in het christendom omdat Galileo katholiek was.

Het idee dat joden en christenen één cultuur vormen, zou voor de christenen van nog geen eeuw geleden, zelfs de liberale, bespottelijk zijn geweest. We mogen niet vergeten dat het Vaticaan er pas in 1965 toe is gekomen de joden te vrijwaren van de schuld voor de dood van Christus. Het ‘Jodenvraagstuk‘ was een probleem waar men zich tot halverwege vorige eeuw in geheel Europa mee bezig hield. Een vraagstuk dat overigens maar al te vaak werd opgelost met pogroms, getto’s, Inquisities en andere uitingen van gemeenschapszin. Maargoed, een land waarin de nationale verzetsmythe de Holocaust het liefst ziet als iets dat geheel en al aan de verwrongen geesten van een cabal Duitse nazi’s is ontsprongen, kan dan ook weinig historisch besef verweten worden.

Rest dus de vraag waarom Rutte het nodig acht dit joods-christelijke bedenksel op te dissen. Het antwoord ligt natuurlijk in wat het een joods-christelijke cultuur niet is. Zij is overduidelijk niet islamatisch. Zij is overigens ook niet humanistisch, maar dat lost onze premier vast op door er bij het juiste publiek de joods-christelijk-humanistische cultuur van te maken. Deze mythische joods-christelijke cultuur moet zo helpen een door immigratie ontheemde bevolking haar gevoel van saamhorigheid terug te geven door ‘de Ander’ permanent van de moderniteit uit te sluiten. Door de symbolen van moderniteit en ‘beschaving’ te annexeren kan deze imaginaire joods-christelijke gemeenschap zich veilig superieur wanen aan halfwilde islamieten, die geacht worden behalve de algebra en een paar pakhuizen vol tapijten niets zinvols voortgebracht te hebben. Het bevredigt de behoefte aan verklaring waarom ‘wij’ onbetwistbaar beter, want moderner, ontwikkelder en dus ook liberaler, zijn dan ‘zij’. Onze premier voor alle Nederlanders minus de miljoen moslims zou waarschijnlijk zelfs ons arbeidsethos nog bij het joods-christelijke willen inlijven, ware het niet dat dat al was toegewezen aan één specifieke tak van het christendom. En natuurlijk kan hij het zich niet veroorloven de katholieke partner van zijn verstandshuwelijk voor het hoofd te stoten.

Het is dus ironisch dat deze joods-christelijke fabel alleen kan bestaan in een samenleving die zo onjoods en onchristelijk is, dat men de absurditeit ervan niet langer inziet. Maar dergelijke subtiliteiten zijn te ingewikkeld voor een op drift geraakte samenleving op zoek naar simpele antwoorden. Laten we dus hopen dat het bij de uitvinding van een joods-christelijke mythe blijft, en dat men niet besluit ook nog een Moslimvraagstuk te bedenken.

Tagged with:
 

8 Responses to De joods-christelijke mythe

  1. Ewald Lamay says:

    Ik ben net Simon Schama aan het lezen, en een van zijn centrale theses is dat de Nederlanders zich vanaf de Opstand voortdurend vergeleken met de Joden in het Oude Testament. Jammer genoeg maakt de auteur dus geen onderscheid tussen katholieken en protestanten in de 19e eeuw, waar hij het heeft over de bespottelijkheid van het idee dat zij met de joden één cultuur zouden delen. Het valt mij op dat de auteur voorbijgaat aan het christendom als bron van het humanisme. Juist dat humanisme lijkt mij de missende schakel in de lijn van calvinisme naar liberalisme. Bovendien is er een onderscheid te maken tussen een progressieve (universalistische) stroming in het liberalisme, en het liberalisme dat in de zogenoemde ‘nachtwakerstaat’ zijn uitdrukking vond. Op veel terreinen vertoont het verkiezingsprogram van de SGP overeenkomsten met die terughoudende overheid. Dat Rutte voorbijgaat aan het cruciale verschil tussen theocratie en liberalisme – de volkssouvereiniteit – valt hem echter wel degelijk aan te rekenen.

  2. Arno says:

    Je hebt gelijk dat deze benaming nogal zonderling is maar ik begrijp wel dat er reden is ‘onze’ cultuur te onderschijden van de Islamitische. En het beestje moet dan een naam hebben, liefst iets niet te nationalistisch. Dan vind ik Joods-Christenlijk een stuk beter bekken dan niet-Islamitisch of zelfs anti-Islamitisch.

    Verder wat Ewald zegt lijkt me een goede nuancering. De SGP is inderdaad op alle niet-theologische punten een liberale partij. Helaas zijn dat niet de punten waarvoor ze bekend staan en ook niet de punten waaraan ze hun achterban ontlenen. Maar ze zijn wel degelijk voor een kleine overheid etc.

  3. Myconius says:

    De samentrekking ‘Joods-Christelijk’ in de huidige betekenis, verscheen voor het eerst op schrift in the New English Weekly van 27 juli 1939, waarin stond geschreven: “the Judaeo-Christian scheme of morals”

    Het ging dus niet om een gezamenlijke cultuur (die bestaat idd niet) maar om een gedeelde moraal. De term werd gelanceerd in een tijd dat het christendom per definitie antisemitisch was, en men hoopte met die traditie te breken.

  4. Frank says:

    @Ewald:

    Natuurlijk is de situatie ingewikkelder dan ik hier in een polemiek (deels geschreven als stijloefening) van 600 woorden kan behandelen. Mijns inziens spelen er 3 zaken door elkaar.
    1. Onze cultuur is ‘christelijk’ in de zin dat het christendom zo’n 1500 jaar een stempel op Europa heeft gedrukt. Dat zal ik niet ontkennen, maar dan nog vind ik de samentrekking met ‘joods’ geen hout snijden. Bovendien is het een gemeenplaats waar niemand iets aan heeft, aangezien de ‘christelijke cultuur’ zelf bol staat van diversiteit. Wat me brengt bij punt
    2. Je kan inderdaad het liberalisme terugleiden naar het christendom, al was het maar als oplossing van een christelijk-sectarisch probleem. Iets dat met name gebeurt tijdens de Schotse Verlichting. Maar dat maakt het liberalisme niet per direct ‘christelijk’, noch wortelend in ‘joods-christelijke’ beginselen. Vooral het jodendom is bij uitstek exclusief en autoritair, terwijl het liberalisme (zelfs in de vroege vorm) dat niet is. Via eenzelfde weg kan men ook het socialisme of het absoluut monarchisme uit het christendom afleiden, en zo concluderen dat deze zaken verwant zijn aan het liberalisme. Dat kan zelfs een heel inzichtelijke exercitie zijn, maar daar heb je vervolgens in de huidige politieke omstandigheden weinig aan, wat me brengt tot
    3. Dat punten 1 en 2 interessante beschouwingen gaan, maar niet raken aan het voornaamste punt van dit stuk. Dat is namelijk dat ik denk dat hier een poging wordt gedaan een imaginaire gemeenschap te construeren, met als onverholen doel een deel van de Nederlandse samenleving daarvan uit te sluiten. Of men deze imaginaire gemeenschap nou ‘joods-christelijk’ noemt of iets anders, is mij eigenlijk om het even. Ik denk dat men er altijd stelling tegen zou moeten nemen wanneer een deel van de bevolking op grond van totaal willekeurige beginselen probeert zichzelf in een voorkeurspositie te stellen.

    @Arno: Het is mij helemaal niet evident waarom we ‘onze’ cultuur (wat dat ook moge zijn) tegenover de ‘Islamitische cultuur’ moeten stellen. Het is helemaal zonderlijk als ‘onze’ cultuur niet te onderscheiden zou zijn zonder van allerlei verzinsels gebruik te maken.

    Verder ben ik niet bijzonder overtuigd van de redenering dat de wens tot een kleine overheid de SGP dus deels een ‘liberale’ partij maakt. Met dat argument wordt impliciet verondersteld dat ‘kleine overheid’ equivalent is aan liberalisme, wat natuurlijk geenszins direct het geval is. Je kan de wens tot een kleine overheid vast prima uit theocratische beginselen afleiden.

  5. jasper van Sprundel says:

    Ik hoor hier de overgang van het humanisme als zijnde de brug tussen liberalisme en christendom. Ik heb altijd geleerd dat het humanisme een voortgang was van de renaisance. En wat was de renaissance? EEn herontdekking van de heidense Romeinse en Griekse kennis. filosofie en gedachtengoed. Wie spreekt van joodschristelijk doet deze erfenis behoorlijk onrecht aan.

  6. […] arbeidsethos, is het natuurlijk wel een doodzonde er vervolgens opzichtig mee te pronken. Om in de joods-christelijke sfeer van dit kabinet te blijven, kent Bleker zeker de uitspraak uit Mattheüs 19:24 dat het makkelijker […]

  7. Max says:

    Joods-Christelijke beschaving in Europa is niet alleen de Tweede Wereldoorlog,maar veel langer…….De 60 miljoen slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog hebben ook niets met God/religie te maken.Voor de nazi’s,Jezus was een jood.Het nationaalsocialisme(in wezen antichristelijk) op de eerste plaats een godsdienst was van Hitler.

Leave a Reply to Frank Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.