Zo blind als een Mol

Woehoe! ‘Wie is de Mol?’ is weer begonnen! Ik ben geen kijker van het eerste uur, maar de afgelopen jaren heb ik het trouw gevolgd. Niet met een aantekeningenboekje erbij hoor, maar  op ‘uitzendinggemist’ voor het slapen gaan. Het is écht een spannend programma, met name dankzij een goed doordacht concept:* er is slechts één saboterende mol, maar iedereen moet zich verdacht gedragen om de anderen (en de kijker) te misleiden.

* Voor de outsiders: ‘Wie is de Mol?’ gaat over tien kandidaten die samen opdrachten uitvoeren om geld te verdienen voor de pot. Een van hen is echter de Mol en probeert de opdrachten te saboteren. Elke aflevering moeten de kandidaten een vragenlijst invullen over wie zij denken dat de Mol is. Hebben ze de meeste vragen fout, dan vallen ze af. Om te zorgen dat andere kandidaten afvallen gedragen kandidaten zich verdacht.  De kandidaat die de afvalrace overleeft wint het spel (en de inhoud van de pot).

Er is echter een kanttekening: het gaat mij er helemaal niet om wie de Mol is.

‘Maar Bart, waarom kijk je het dan?’ vraagt de lezer zich misschien af. Nou, die Mol is gewoon bijzaak. Het is het hele gebeuren eromheen dat zo veel boeiender! Wat ik te gek vind zijn de vele theorieën en strategieën die ontstaan. Niet alleen onder de kandidaten, die natuurlijk met theorieën komen. Maar vooral onder de volgers, die dankzij het internet al hun ideeën en observaties ook nog eens kunnen delen. Soms zijn deze strategieën gebaseerd op een doordachte logica. Zo is het best slim om de kern van de opdrachten (die deelnemers doen om geld te verdienen) door te nemen. Vervolgens kun je bedenken welke positie jij als mol in zou nemen. Maar zoals de afgevallen kandidaat Marion je kan vertellen kan ook deze strategie geen succes garanderen. Een wat minder doordachte maar veel meer voorkomende neiging is het kijken naar verdacht gedrag. De door-de-wol-geverfde mol-kijker kan hier echter niets mee; het idee van het spelletje is immers om verdacht over te komen…

Toch blijkt het vaak vrij willekeurig te zijn wie je verdacht vindt. Als je toevallig net even oplet op het moment dat er iets verdachts in beeld is, kan dit zomaar leiden tot een verdachtmaking voor het leven. Want we zijn koppig. Psychologen hebben ons laten zien dat een gedachte opgeven niet zo gemakkelijk is, zeker wanneer je hier tijd en reputatie in hebt geïnvesteerd. Ook hebben we last van een zogenaamde confirmation bias: aanwijzingen die onze vermoedens bevestigen worden extra snel opgepakt, terwijl we vaak blind zijn voor tegenbewijs.

Dus, mijn kijktip voor de Mol-volgers: let eens goed op je medekijkers. Wat vinden zij opvallend? En waar zijn zij blind voor? In tegenstelling tot de meeste strategieën kan ik je wel iets garanderen: ontzettend veel lol.

Oh, en dan nog een laatste vraag. Wanneer je aan het eind van het seizoen gelijk blijkt te hebben en de door jou-verdachte kandidaat de mol blijkt te zijn, wat betekent dat dan? Heb jij iets gezien wat anderen niet hebben gezien? Of heb je toevallig iets opgepakt en ben je blind genoeg geweest om hier niet meer aan te twijfelen?