In discussies over de Occupy beweging kom je regelmatig mensen tegen die stellen dat ze de occupiers hypocriet vinden. Immers, zo luidt de logica, veel deelnemers doen zelf mee aan het corrupte kapitalistische systeem waartegen ze zich zo fanatiek verzetten. Voor veel critici is dit argument genoeg om de hele beweging niet serieus te nemen. Ook in andere discussies kom je deze manier van redeneren tegen. Denk bijvoorbeeld aan de kritiek op Al Gore, die voor het verspreiden van zijn boodschap over de klimaatcrisis zelf wel erg veel rondvliegt.

Hoewel ik in eerste instantie veelal sympathie heb voor deze redenering, heeft het een grote keerzijde. Natuurlijk zou het beter zijn wanneer iedereen zou leven naar de utopische idealen die men heeft, al helemaal wanneer men deze idealen staat te verkondigen. Maar daarmee kan niet ieder onwelgevallig argument worden afgeserveerd. Al zou ik graag zelfvoorzienend leven, mijn eigen eten verbouwen en slapen in een zelfgebouwde hut, de maatschappij heeft mij een andere richting op gestuurd. Daarbinnen ben ik niet machteloos, maar helaas ook niet almachtig.

Economen gaan (over het algemeen) uit van het rationaliteitsaxioma (een soort van absolute rationaliteit). Dit komt er eigenlijk op neer dat als je echt iets wil, je dat ook gewoon doet. Volgens mij is deze rationaliteit is niet vanzelfsprekend. In de echte wereld hangen acties af van ontzettend veel redenen. Een voorbeeld is de cognitieve illusie bij beurshandelaren: men weet dat alle informatie is meegenomen in de marktwaarde van een aandeel, maar men denkt toch dat er hier en daar nog wel wat geld te verdienen is.

Het gevolg van het rationaliteitsaxioma is dat hypocrisie wordt gezien als blijk van iets onmogelijks. Het is immers onmogelijk dat je iets doet waar je eigenlijk tegen bent. Ik ben het hier totaal niet mee eens. Hypocrisie bestaat en is geen allesbepalend probleem. Het maakt mij niet zoveel uit dat veel mensen dingen doen of onderdeel zijn van een systeem waar ze zelf niet helemaal achter staan. Wat ik belangrijker vind is dat mensen eigenlijk vinden dat zaken anders zouden moeten.

Iemand zei laatst tegen mij dat het systeem niet het probleem is, maar dat de mensen zelf slecht zijn. Zolang er nog hypocrisie is ben ik hier niet zo bang voor.

 

7 Responses to Leve de Hypocrisie!

  1. jasper vs says:

    Goed stuk over hypocrisie. Echter zogehete hypocrisie (ik sprek liever van gemtigd idealisme is helemaal niet in strijd met het rationaliteit axioma. Zolang je het maar mate doet natuurlijk.
    Het axioma kijkt namelijk naar kosten en opbrengsten. Als jij ook maar een klein het ideaal niet kan nastreven omdat je wil overleven of ook maar omdat je je eigen nut niet op de laatste plaats wil zetten dan is dat erg rationeel.
    Neem vlees eten. Ja en flink deel van rationale idealisten eet bij de bio industrie omdat hij nou eenmaal denkt dat vlees onderdeel is van een voedzame maaltijd, En zelfs al kan je je biologisch eten dan hoef de idealist toch niet grof te betalen terwijl de buurman met wel rustig varksens uitbuit.Hij is namelijk tegen de huidige verhoudingen in de veehouderij maar wil niet krom liggen voor een mooie worst bij de zuurkool. Biologisch eten wordt namelijk een stuk betaalbaarder als iedereen het doet.
    Lijkt me gewoon rationeel al zullen er inderdaad lieden zijn dit dit liever anders verkopen.

    • Bart says:

      Beste Jasper, dankjewel voor je comment. Ik vind je opmerking vooral interessant omdat je het axioma verdedigd, maar het tegelijkertijd anders uitlegt dan (marginale) economen het doen.

      Het axioma is niet alleen dat men rationeel handelt, maar ook dat dit handelen gericht is op het eigenbelang en gebaseerd is op alle beschikbare informatie.

      Op het moment dat iemand een ideaal uit (ik eet geen vlees) maar zich hier vervolgens niet aan houd (door vlees te eten) is er volgens deze economen geen sprake van hypocrisie, maar van iemand die simpelweg niet doorheeft wat hij eigenlijk wil. Immers, als hij echt geen vlees wil eten, waarom doet hij het dan toch? Hij is niet hypocriet in de zin dat hij anders handelt dan dat hij vind dat hij zou moeten handelen, maar hij kent simpelweg zijn eigen prioriteiten niet.

      In dit stukje heb ik hier tegenover gezet dat volgens mij de wereld niet zo simpel is. De aanname van deze economen wordt niet voor niets een axioma genoemd: het is een a priory stelling die niet op de werkelijkheid is gebaseerd. Ondanks dat heeft het axioma wel een cruciale plek in de ontologie van deze economen.

      Tot slot nog een opmerking over de manier waarop jij je kritiek hier verwoord: kies je bewust voor termen als ‘overleven’ en ‘nut’? De eerste is een typisch Hobbesiaanse stelling, maar wordt vaak verder getrokken op zn machiavelliaans (iedereen moet zo veel mogelijk macht vergaren). Bedoel jij dit ook zo? Want in dat geval zijn termen als ideologie en moraal natuurlijk totaal niet aan jou besteed (tenzij als misleiding). En over nut: dit is een typisch woord voor marginale economen, micro-economie. Maar zoals ik al probeerde aan te geven met de link naar het stukje over cognitieve illusies zijn er genoeg voorbeelden waarbij dit volledig aan mensen voorbij gaat. (ik moet wel zeggen dat ik niet precies begrijp wat je in die zin bedoeld doordat er een aantal woorden lijken te ontbreken).

  2. Frank says:

    Het is niet zo verwonderlijk dat economen geen hypocrisie herkennen. Economie is, op het individuele niveau, een amorele wetenschap. Hypocrisie als het breken van je eigen opgelegde beperkingen is bij uitstek een moreel gegeven. ‘Rationaliteit’ en ‘hypocrisie’ zijn dus termen uit totaal verschillende domeinen, die andere vragen stellen en andere antwoorden geven.

    Ik ben het met je eens dat het niet bijzonder zinvol is om de Occupiers (en andere idealisten) als hypocriet neer te zetten omdat ze hun idealen niet volledig kunnen verwezenlijken. Tenslotte moet het er wel de benodigde handelingsmogelijkheid bestaan om je idealen te verwezenlijken. Ook ben ik het eens met je kritiek op het rationaliteits-postulaat in de economie. Ik zie echter niet waarom je deze twee concepten zou willen contrasteren, aangezien ze op totaal verschillende aspecten van het menselijk handelen betrekking hebben.

    Overigens is een leuke paradox van deze situatie, die je in je blog niet expliciet aanstipt, dat het juist de economisch geörienteerde mensen op rechts zijn die hun mond vol hebben van hypocrisie. Maar daarmee lijken ze te erkennen dat menselijk handelen op meer gebaseerd is dan naakt economisch nutsdenken, wat in tegenspraak is met hun eigen schrale economische wereldvisie.

    • Bart says:

      Idd, voor deze economen bestaat de moraal niet. Bizar dan ook dat men regelmatig verwijst naar moraalfilosoof pur sang Adam Smith.

      Ik snap dat het een beetje geforceerd overkomt. Ik wou eigenlijk een plaatje gebruiken waarbij het misschien wat duidelijker zou zijn, maar die kon ik niet vinden. Het plaatje gaat ongeveer als volgt: een man en een econoom staan te kijken naar een posten, de man zegt ‘ik wou dat ik in deze film speelde’, waarnaast je de econoom ziet denken ‘nou, kennelijk niet’. De grap is leuk voor economen omdat die dus aannemen dat wanneer je iets echt wilt je het gewoon doet. Misschien dat het zo iets duidelijker is waar de connectie met occupy vandaan komt. Het is vanuit een dergelijke gedachtegang ook makkelijk om te zeggen dat de occupiers helemaal geen ander systeem willen. Maar dat is natuurlijk onzin :-p

      Kijk trouwens wel uit met het toebedelen van een marginale economische kijk aan rechts. Dit is vaak niet het geval, slecht een enkele zeer resolute neoliberaal zal deze gedachtegang volledig volgen.

      • Frank says:

        Ja, maar is het dan daadwerkelijk zo dat economen nog steeds van volledige informatie, perfecte rationaliteit en compleet bekende nutsfuncties uitgaan? Ik bedoel, alles wat we weten van psychologie, gedragswetenschappen, sociologie etc. wijst toch in een volslagen andere richting? Ik weet dat het een aanname is, maar ik mag hopen dat ze zich daarvan bewust zijn en proberen te ontdekken hoe sterk die aanname hun modellen beïnvloed. Zo niet, waarom luistert de wereld dan nog naar mensen die duidelijk in een droomwereld leven?

        Over rechts en een economische kijk. Ik zie zelf een verschil tussen daadwerkelijke economie en ‘publiekseconomie’, oftewel het deel van het economisch denken dat in de bevolking doorsijpelt. Juist dat idee van rationaliteit en nutsmaximalisatie heeft volgens mij, op rechts, enorme doorgang gevonden. Van die mensen moet ik altijd horen dat linkse idealen nooit realiseerbaar zijn omdat de economie heeft ‘bewezen’ (!) dat alle mensen egoïstische homo economici zijn.

        • Jasper vs says:

          Frank: Nutsfuncties kennen tegenwoordig vele varianten. Met bijvoorbeeld beperkte informatie en verschil tussen korte en lange termijn. Welke het beste is, is men nog niet uit. Verder zijn er diverse scholen die meer uitgaan sociaal of cultureel dan wel historisch bepaald gedrag. Maarja dat simpele rationele axioma bekt zo lekker eenvoudig dus dat brengt men nog graag naarbuiten.

  3. jasper vs says:


    Op het moment dat iemand een ideaal uit (ik eet geen vlees) maar zich hier vervolgens niet aan houd (door vlees te eten) is er volgens deze economen geen sprake van hypocrisie, maar van iemand die simpelweg niet doorheeft wat hij eigenlijk wil. Immers, als hij echt geen vlees wil eten, waarom doet hij het dan toch? Hij is niet hypocriet in de zin dat hij anders handelt dan dat hij vind dat hij zou moeten handelen, maar hij kent simpelweg zijn eigen prioriteiten niet”
    Een ideaal ik eet geen vlees is een niet sterk geformuleerd ideaal. Het ideaal heeft te maken met iets nadeligs bijvoorbeeld dierenleed niet met vlees dat verkeerd smaakt of te ongezond is. Wat je wil is vlees eten met zo min mogelijk dierenleed. OF als het dierenleed teveel kost of anders gezelgd te naar is dan kies je misschien niet voor vlees eten.
    Als je geen vlees eet omdat je landbouw efficienter vind en de honger wil stoppen zit je iets sneller met een probleem maar simpelweg zeggen ze zijn tegn vlees is een erg simpele voorstelling van zaken.
    Verdr klopt het dat de economie een simpele inpassing heeft van moraal zonder veel filosofische basis. Echter het kan nog steeds worden gezien als iets wat je wel of niet prefereert.

Leave a Reply to Bart Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.