Gastblog: Crisispaniek! Help, wat nu?
Een gastblog door Jonas Sweep.
De laatste weken worden we gebombardeerd met berichtgeving over een zogenaamde crisis. Beurskoersen hebben het gebracht tot voorpaginanieuws en zelfs onze objectieve NOS zaait paniek dat het een lieve lust is. Niet zo vreemd, wellicht: een flink aantal Europese landen heeft haar overheidsfinanciën niet op orde en dientengevolge zijn er miljarden euro’s verdampt.
Hoezo dientengevolge?
Ik heb me weleens uit laten leggen hoe speculeren op de beurs werkt en dat het allemaal draait om vertrouwen van investeerders. Echt begrepen heb ik het nooit maar ik kon de rode draad volgen. Deze draad ben ik inmiddels volledig kwijt. Het lijkt voor mij alsof er niets is veranderd: iedereen die werkte werkt nog en om ons heen lijkt ook alles nog te werken. Een papieren werkelijkheid beheerst ons blijkbaar, tijd dus om ons verstand te gebruiken en te kijken wie deze wrede heerser is.
Snapt u het nog?
Voor iemand als ik is bovenstaand onbegrip een probleem op zich, omdat ik nou eenmaal het naadje van de kous wil weten. Voor een land vol burgers wordt onbegrip een probleem omdat het kan leiden tot onderdrukking, uitbuiting of een (gewapend) conflict.
Een crisis is per definitie een ernstige verstoring van het huidige stelsel waarbij oude grondvesten herzien dienen te worden, tot zover weinig controverse. Wat er vervolgens (vooral niet) gebeurt is wel controversieel.
Onze huidige leiders worden beticht van het niet durven nemen van beslissingen en het niet zetten van concrete stappen die ons uit deze crisis gaan helpen. Vaak is dit gebrek aan eensgezindheid vanuit politieke of historische achtergrond wel te begrijpen. Toch zijn een aantal maatregelen een stuk beter te verkopen als we ons laten leiden door meer objectieve vragen als: ‘Hoeveel werkgelegenheid levert maatregel x op?’ In plaats van: ‘Hoeveel geld levert deze lening de Franse (Duitse, Nederlandse, Griekse, …) staat op?’ Of: ‘Van welke maatregel profiteren netto de meeste burgers?’ In plaats van: ‘Hoe houden we de schijn van goodwill op terwijl we onszelf buiten schot houden?’
Dogma’s
Een ander groot obstakel om tot maatregelen te komen is het dogma dat iedere vorm van regulering slecht is. Als tegenvoorbeeld haal ik de Tweede Wereldoorlog en de tijd erna aan waarin de economie wel degelijk gereguleerd werd. Los van ideologische achtergrond maakte de hele westerse wereld een ongekende economische groei door. In West-Europa konden we dankzij deze groei een sociaal vangnet invoeren. Dit had tot gevolg dat we gezonder en gelukkiger werden. Tevens verkleinde het de kansen op oorlog aanzienlijk. Zo sterk, dat we een oorlog binnen de Europese Unie ons inmiddels niet meer voor kunnen stellen. Ondanks dit, gaat menig econoom en de door hem beïnvloedde politicus nog verder: men bestempelt iedere maatregel die niet uit te drukken is in, of meteen leidt tot geldelijk gewin als dogma.
Ondertussen blijven we als ongeletterde horigen, de consumentalisten, geloven in de Deus ex Pecunia (de god die zich uit het geld manifesteert): Economie, die ons wel weer uit het slob zal trekken. Deze blinde gehoorzaamheid heeft niets maar dan ook niets te maken met het liberalisme waarvoor ze zich uitgeeft. Mag ik ons eraan herinneren dat de economie er was om de mensen te dienen, en niet andersom?
Er zijn er zelfs, die de voornoemde premisse van herziening misbruiken voor puur populisme. Kreten als: “We moeten uit Europa!” of “Griekenland moet de drachme maar weer invoeren!” zijn niet van de lucht. Natuurlijk, zonder Euro(pa) had deze crisis er anders uit gezien. Maar ze was waarschijnlijk eerder heviger geweest dan zwakker. Door ons verstand te gebruiken kunnen we deze valse retoriek meestal doorprikken. Het is jammer dat dat in het publieke debat zo weinig gebeurt.
Brandjes blussen, of…?
Mogelijke oorzaken van de huidige crisis laten zich redelijk objectief vaststellen. We kijken eerst even naar het verleden. Bij de vorige crisis waren de oorzaken ondoorzichtige financiële producten en producten van gebakken lucht. Nu zijn daar (als gevolg daarvan?) een aantal landen bijgekomen die een tijd lang meer hebben uitgegeven dan wat er binnenkwam.
Wat rechtvaardigt nu dat onze volksvertegenwoordigers vanuit hun vakantieoord slechts wat brandjes proberen te blussen? Ze redden hier en daar een bank of nationale economie zonder oorzaken echt aan te pakken. Daar bovenop durft men elkaar en de burger niet de waarheid te zeggen.
Er was ons tijdens de huidige en vorige crisis bijvoorbeeld beloofd dat er een bankenbelasting zou komen zodat banken de hand in eigen boezem konden steken. Daarbij zouden we de hele financiële sector reguleren. Dit is beide niet gedaan. Ik vind het zodoende niet heel raar dat we inmiddels in een nieuwe crisis zitten.
Maar… er zijn lichtpuntjes. We merken juist dat banken die niet meedoen aan het verkopen van gebakken lucht, nauwelijks geraakt worden door de crisis. Duurzame banken als de Triodos bank en de ASN bank, maar ook een degelijke bank als de Rabobank, hebben weinig schade geleden. Deze banken investeren bovendien in duurzame goederen. Deze crisis is dus, net als de vorige, een uitgelezen kans om onze economie te verduurzamen. Zelfs de politiek heeft vorige week wat stapjes in de goede richting gezet door het, weliswaar tijdelijk, verbieden van short selling (het handelen in geleende aandelen). Short selling leidt immers tot een verhoogde mate van koersschommelingen, en reacties op de markt worden erdoor versterkt.
Het met een botte bijl zuiveren van onze financiële markten, waar ik voor pleit, gaat pijn doen. We krijgen dan wel weer te zien wat onze economie eigenlijk voorstelt, en dat gaat menig toekomstige crisis voorkomen. Jammer dat politici alleen niet meer verder durven kijken dan hun eigen potentiële herverkiezing. Zo komen we natuurlijk geen steek verder.
Zelfbeschikking en duidelijkheid
Wat kunnen we wel doen? Volgens mij moeten we onze zelfbeschikking terugwinnen! Dat klinkt misschien radicaler dan het is. We hoeven het eenvoudigweg niet te accepteren als we een constructie niet begrijpen en we mogen opheldering eisen. Of het nu de overheid, of een onderneming is van wie we een product afnemen.
Deze crisis hoeft ons niet klein te krijgen!
Wat kunnen we actief zelf doen? Zoals ik al aangaf moeten we kritische vragen blijven stellen, en heldere antwoorden eisen. We kunnen daarnaast eenvoudig overstappen op een toekomstbestendigere bank, zoals Triodos of ASN.
Houdt het daar op? Dit is pas het begin! We moeten ondernemers en politici ter verantwoording roepen, maar ook onze eigen verantwoordelijkheid nemen. Dit is niet mijn crisis vriend.
Wat kunnen we dus meer doen? Denkt u even mee? Op hetkanwel.nl vond ik al een aantal inspirerende berichten over hoe we bedrijvigheid toekomstbestendiger maken. De ASN toont zich betrokken via voordewereldvanmorgen.nl. En tot slot, via Wereld+ probeer ik met andere betrokkenen een bestendigere toekomst dichterbij te brengen. Denkt u mee?
(In navolging van “Eén groot labradorcomplot” een inspirerend stukje gemeende crisis-boosheid van Lebbis)
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Ook een ongelukkige zaak vind ik hoe aandeelhouders zich de afgelopen decennia in toenemende mate zijn gaan bemoeien met de bedrijfsvoering. Het recente ABN AMRO debacle is daar slechts een voorbeeld van. In een tijd van kopen en verkopen is een aandeelhouder meer bezorgd over de (/zijn) korte termijnwinst dan de continuiteit van een onderneming.
Tijdens de crisis van 2007 zag je dat er onder de Nederlandse ondernemingen die de economische crisis het beste baas konden veel familiebedrijven waren. Ondernemingen waar mensen, van eigenaar tot winkelpersoneel, zich betrokken voelen bij de zaak. Als het nodig is werken ze wat langer door voor wat minder geld. Als het goed gaat plukken ze er allemaal de vruchten van.
Een onderneming die, ten gunste van aandeelhouders en de bonus van de topman, het personeel uitknijpt en contracten van jong winkelpersoneel niet verlengt om nieuwe goedkopere krachten aan te nemen, zal nooit zo’n betrokkenheid opbouwen.
Ik heb geen fundamentele bezwaren tegen gedeeld financieel eigendom van ondernemingen. Echter, de in het huidige systeem grote mate van gekoppelde zeggenschap over een onderneming doet volgens mij meer kwaad dan goed.
Maar Joep, juist in de bekende ABN Amro-uitspraak van de Hoge Raad heeft hij gezegd dat aandeelhouders zich niet met de bedrijfsvoering en de strategie mogen bemoeien. En dat arrest uit 2007 is overigens een verhaspeling van het veel oudere arrest Forum Bank uit 1955, waarin het aandeelhouders ook werd verboden de grenzen op te rekken.
Het bestuur van een onderneming gaat over de bedrijfsvoering en de strategie. Juist Nederland is een land dat door zijn ondernemingsrechtelijke structuur bijzonder weinig zeggenschap geeft aan aandeelhouders in vergelijking met andere landen.
Aandeelhouders of shareholders hebben een puur financieel belang. Zij zullen hun eigen centen inderdaad voorop stellen en niet het voortbestaan van een onderneming, maar aandeelhouders kunnen in Nederland niet veel meer dan het geven van algemene instructies. (Die stellingname sluit overigens prachtig aan bij mijn open brief aan Studentenvakbond AKKU over de dualistische structuur tussen bestuur en algemene vergadering, maar dat terzijde).
Dag Pepijn,
Ik moet bekennen dat ik de arresten niet ken, maar het proces rond de opsplitsingen of overname van ABN AMRO destijds is, als ik mij niet vergis, gaan rollen door brieven met eisen van aandeelhouders. Dat is waar ik op doelde.
Ja, dat kan goed zijn, want de aandeelhouders hadden een bepaalde wil. Het bestuur van ABN Amro N.V. had een andere wil. Nu kan er maar één de winnaar zijn, en dat waren niet de aandeelhouders, omdat zij niet op het terrein van het bestuur mogen komen. Aandeelhouders zijn zich dus misschien meer met de bedrijfsvoering gaan bemoeien, en bemoeizucht valt op, maar zulks ten onrechte, want het bestuur gaat over het reilen en zeilen van de onderneming. Ik denk dat aandeelhouders minder macht hebben dan jij denkt dat ze hebben, dat is slechts mijn punt 🙂
Ik ga bij u biechten Jonas. Ik heb een ABN Amro-studentenrekening. En een studentenverzekering. En ik ben tevreden. Jawel, tevreden. “Hoe kun je nou tevreden zijn over een bank die door de staat gered is en in milieuonvriendelijke (vervelend te lezen, maar uo is geen klinkerbotsing) projecten en wapenindustrie investeert?” Da’s een goede vraag. En nu ik twijfel over het antwoord op die vraag, rijst tevens de twijfel of ik langer klant van ABN Amro zal blijven.
Maar hoeveel klanten van ABN Amro stellen die vraag aan zichzelf? Bijna niemand. “Mijn internetbankieren werkt perfect!” (en uit een test is ook gebleken dat ABN Amro’s internetbankieren het beste was). “Ik ben zo vriendelijk geholpen toen ik schadevergoeding moest betalen… maar dat is allemaal via de verzekering gegaan; ik had er geen omkijken naar!” De gemiddelde consument interesseert het simpelweg niet; hij kijk niet verder dan zijn neus lang is. Natuurlijk is letterlijk gebakken lucht verkopen verkeerd. De stellingname van Lebbis gaat mij af en toe wat ver (maar hij is daarvoor ook cabaratier). De consument heeft echter niet in de gaten wat er gebeurt (vandaar je oproep tot zelfbeschikking). Toch wil ik ook verantwoordelijkheid bij de consument neerleggen. Als je eerst naar de Rabobank gaat (en geen lening krijgt), en dan naar SNS (en geen lening krijgt), en dan naar DSB (de reddende engel) dan moeten er inmiddels toch wel belletjes zijn gaan rinkelen. Kijk onder welk contract je wel en niet je handtekening zet… en laat je niet in de luren leggen door die vriendelijke meneer.
Eigenlijk is het heel simpel: als je meer uitgeeft dan erin komt, dan moet je dat geld lenen. Dat doe je bij mensen met geld (banken/pensioenfondsen) en die lenen het graag uit aan iemand waarvan ze denken dat ze het terugkrijgen. Lijkt dit zo goed als zeker, dan vraag je weinig rente, acht je het riskant, vraag je meer rente.
Dit doe je voor een bepaalde tijd en als die verstreken is moet het worden afgelost, vaak met het maken van een nieuwe lening. Voor die nieuwe lening moet een nieuw rentepercentage worden bepaald, afhankelijk van je geloofwaardigheid op dat moment.
Stel nu, je heet Griekenland en niemand gelooft meer iets van je cijfers. Wel heb je veel leningen die aflopen en je kan alleen nieuwe afsluiten tegen een erg hoge rente. Zo hoog, dat je niet eens de rente kan betalen zonder daarvoor bij te lenen. Dan ga je failliet. Balen voor jou, maar ook voor de banken/pensioenfondsen waarvan je geleent hebt.
En ook balen voor de eigenaren van die banken, want die kunnen nu ook failliet gaan! Zie hier: de aandelenkoersen voor die banken zullen dalen. Ook kunnen de banken geen geld uitlenen aan bedrijven omdat ze het kwijt zijn of omdat ze het uitgeleend hebben aan anderen (zoals Chinese bedrijven, daar hebben ze een stuk meer vertrouwen in). Daardoor kunnen bedrijven niet meer investeren en dondert de economie in elkaar.
En nu wil je dit, eigenlijk zeer simpele, mechanisme stoppen? Door regulering? Door ‘duurzaam’ te beleggen? Dat helpt toch niks?? We moeten gewoon door deze zeer zure appel heen en kijken wat er nog over is van onze rijkdom na deze crisis…
Tip: beleg in wapens want zo’n economische crisis zorgt hoe dan ook voor spanningen. Gegarandeerd een betere belegging dan in wat dan ook..
Het mechanisme is misschien simpel, de uitwerkingen zijn dat niet, althans niet voor mij. Even los van de oorsprong van de financiele problemen in Griekenland (niet dat die de discussie niet waard is, integendeel, daar is inderdaad erg veel verkeerd gedaan), is het toch zachtgezegd vreemd dat we onze welvaart zodanig kunnen laten bedreigen door wat een aantal banken daar voor belangen hebben.
En daarmee kom je uiteindelijk toch (deels) op het punt van Jonas (als ik het tenminste juist interpreteer). Duurzaam beleggen kun je op verschillende manieren interpreteren (vaak gaat dit overigens samen). Je kunt investeren in “Groene” bedrijvigheid tegenover bijvoorbeeld grijze stroom of wapens (beschrijf het als “sociaal” duurzaam). Je kunt ook, nb in verschillende mate, investeren in bedrijvigheid met grotere risico’s maar hogere potentiele winsten, of genoegen nemen met meer bescheiden marges tegen grotere zekerheden (beschrijf het als “economisch” duurzaam).
Verschillende banken hebben zich met hun businessmodel in verschillende mate kwetsbaar gemaakt voor wat er met een specifieke economie gebeurt. Als een bank geld uitleent dat niet van haar is, wat veel banken (maar bijvoorbeeld ook pensioenfondsen) grootschalig doen, is dat niet zonder risico’s.
Klopt, daar ben ik het wel mee eens. Natuurlijk moet een bank letten op de risico’s die ze nemen met het geld dat ze beleggen. Dit geld is namelijk inderdaad niet van hen. Aan de andere kant willen we allemaal een leuk rendement op de spaarrekening en een zo hoog mogelijk pensioen. Dus ook de klant verlangt van de bank dat die risico neemt.
De link die ik alleen niet zie is waarom dat ‘groen’ beleggen minder riskant is. Je kan het ethisch superieur vinden om te beleggen in zonnecellen tov machinegeweren, dat maakt nog niet dat het veiliger is. Sterker nog, helaas staat de wapenindustrie al tijden garant voor een goed rendement, terwijl een industrie als zonneceltechnologie toch grotendeels op subsidie draait en dus afhankelijk is van de overheden. In elk geval is het geen natuurwet dat groen beleggen veiliger is.
Dus: wat willen we? Een hoog, riskant pensioen/spaartegoed of een zeker maar laag pensioen? Ik zou zeggen iets daartussenin. Maar ook dat is natuurlijk een risico. Dan toch maar de goeie ouwe sok onder het matras?
Zie de Pers van vandaag over zonnecellen, die volkomen ten onrechte niet gezien worden als goede belegging, terwijl het, ZONDER subsidie, veilig is en een hoog rendement oplevert: http://www.depers.nl/economie/589373/Beleg-in-de-zon.html
Het verbod op short selling is enorm kortzichtig, en heeft juist negatieve effecten. Wanneer een handelaar zich realiseert dat een aandeel overgewaardeerd is, deelt hij deze informatie in feite wanneer hij short gaat. De geschiedenis leert dat juist shorters regelmatig fraude, mismanagement of gebakken lucht hebben gespot, daar waar mensen die de financiële markt zouden moeten reguleren hebben gefaald. Op die manier helpen ze de markt zichzelf te corrigeren. Vergelijk het met iemand die een vulkaanuitbarsting denkt aan te zien komen en op tijd evacueert, en daarmee mensen die besluiten op tijd met hem mee te gaan weet te redden. Als zijn voorspelling klopt ga je hem toch ook niet de schuld van de uitbarsting geven? Omdat de shorter winst maakt bij een slechte uitkomst, en winst tegenwoordig een vies woord is, is hij de boeman. Toch hebben de meeste mensen geen hekel aan dokters, die profiteren van andermans ziekte, of aan supermarkten, die profiteren van andermans honger. Ach ja.
Deze “enorm kortzichtig” kwalificatie gaat mij toch wel wat snel hoor. Jonas stelt in zijn stuk (met als bron het stuk op de website van het Europees Parlement) dat een bezwaar van short selling is een verhoogde gevoeligheid op de markt en meer schommelingen. Nergens wordt gesteld dat er geen winst mag worden gemaakt, het lijkt me ook erg sterk als dat wel een achterliggende gedachte was wat hier een beetje wordt gesuggereerd.
Over de effectiviteit van short selling voor het signaleren van fraude, wat theoretisch best een argument zou kunnen zijn tegen dat van Jonas, vind ik zo snel geen bronnen. Zoeken op termen als “short selling” en “fraude” levert eerlijk gezegd vooral andere argumenten om er wat terughoudend over te zijn. Maar ik houd me vooral aanbevolen voor andere bronnen. Dat het “de enige economische waarheid” is lijkt me toch enigszins omstreden. Daar zijn artikelen van economen over het onderwerp veel te genuanceerd voor en komen ze vooral met andere argumenten.
Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk het Enron schandaal en de short seller James Chanos (http://www.pbs.org/wsw/opinion/chanostestimony.html). Met een beetje googlen kun je wel meer voorbeelden vinden.
Een stuk uit dat document van het Europees parlement:
“Toen het financiële systeem van de Verenigde Staten aan het wankelen was, haastte iedereen zich om bankaandelen te verkopen omdat het instorten van een aantal banken werd verwacht. Short sellers leenden aandelen en dumpten ze op de markt, wat leidde tot grote prijsdalingen, die instabiliteit en besmetting naar andere sectoren veroorzaakten.”
Short sellers zorgen hier hoogstens voor een versnelde daling van de prijs en hebben niets met de fundamentele oorzaken van het probleem te maken. Zonder short sellers zou de boel net zo instabiel zijn, alleen zouden mensen het misschien minder snel weten.
Dit is ongeveer hetzelfde als een oproep tot een bankrun verbieden. Banken houden maar een fractie van de reserves aan, maar beloven tegelijkertijd dat iedereen zijn spaargeld op elk gewenst moment op kan vragen (wat natuurlijk niet kan met fractionele reserves). In iedere andere sector heet dit fraude. Is het probleem nu dat banken fraude plegen, of is het probleem dat iemand mensen aanspoort om hun spaargeld veilig te stellen? De bankrun is misschien een trigger van het klappen van de bank, maar de oorzaak is de fraude.
Een ziek systeem aan de gang houden en dan met allerlei reguleringen proberen te verbergen dat het systeem ziek is lijkt me een doodlopende weg, en ik denk dat de afgelopen crisis dat nou ook wel bewezen heeft.
Moderne mainstream economie is overigens al lang geen wetenschap meer, maar eerder een vehikel om een bepaalde politieke agenda door te drukken. Ik neem artikelen van de meeste moderne economen dan ook niet meer al te serieus. Voor je het weet ga je zelf ook geloven dat de oplossing voor de crisis bestaat uit het materieel voorbereiden voor een denkbeeldige intergalactische oorlog: http://www.alan.com/2011/08/15/paul-krugman-invasion-by-space-aliens-would-bolster-the-economy/
Tja, ik heb helaas moeten constateren dat er veel (SP) mensen zijn die vinden dat beleggers en eigenlijk iedereen die geld verdient met aandelen ‘oplichters, profiteurs en een soort fascisten’ zijn.. Daar gaat geen vorm van uitleg tegen helpen. Laat staan mensen die ‘short gaan’. Geld verdienen is vies/bah/asociaal blijkbaar.
Volgens mij heb jij een ander stuk gelezen dan ik. Dit wordt nergens geschreven en volgens mij ook nergens beweerd. Een beetje een vreemde en suggestieve reactie onder dit bericht naar mijn mening.
Dit was meer een reactie op de ‘ach ja’-verzuchting van Serf. De laatste tijd staan beleggers e.d. gewoon in een kwaad daglicht, onterecht volgens mij. Staat idd niet in dit stuk, meer wat irritatie opgewekt door een kamergenoot..