Minder belasting betalen door e-burgerschap

Het einde van de natiestaat als fysieke component van onze identiteit is nabij. Een maand geleden begon Estland met het aanbieden van digitaal burgerschap, waarmee het land mikt op tien miljoen e-burgers bovenop de 1.3 miljoen mensen die er wonen. Een digitale ID-kaart kost een paar tientjes en kan bij iedere Estse ambassade aangevraagd worden, wanneer deze volgend jaar voorzien zijn van de biometrische apparatuur die persoonlijke kenmerken koppelt aan het centrale personenregister. Je hoeft dus fysiek niet eens in de buurt van Tallinn te zijn om straks EU-bankrekeningen aan te vragen of een bedrijf op te richten (lees: de veel lagere Estse belastingtarieven betalen). Vroeger was burgerschap een cadeau bij geboorte op een fysieke locatie, straks beslissen we op basis van persoonlijke, financiële en wetstechnische voorkeuren of we Nederlander, Cubaan, Bangladeshi of Rus zijn. Misschien wel alle vier tegelijk!

E-stland
Het is niet zo gek dat dit digitale ‘satellietburgerschap’ ontstaat in Estland. Waar Rutte II inzet op digitale harmonisatie van overheidsdiensten in 2017, heeft Estland onder de naam X-Road al veertien jaar één systeem voor bijna vierduizend diensten. Esten leren programmeren op de basisschool, hebben het snelste internet ter wereld en gaven ons Skype. De ID-kaart die bij het e-burgerschap hoort zit niet in je portemonnee maar in je SIM-kaart. Best een natie waar je als IT-startup bij wilt horen dus. 

Europa als antwoord op een race to the bottom
Hoewel het erg gaaf lijkt om landen te cherrypicken, zijn er grote collectieve nadelen aan deze vorm van burgerschap. Vergelijk het met de manier waarop multinationals anno 2015 landen tegen elkaar uitspelen om zo weinig mogelijk belasting te betalen. Door middel van op maat gemaakte belastingafspraken lokken landen grote bedrijven (en daarmee banen) naar hun territorium, waardoor bedrijven hun hoofdkantoor naar hartenlust verplaatsen naar het land dat hen op dat moment het laagste tarief biedt. Dit shoppen met belastingaanslagen leidt tot een race to the bottom, omdat er altijd wel een land is dat lager durft te bieden (Kaaimaneilanden anyone?). Het is mogelijk dat er iets vergelijkbaars gaat gebeuren wanneer personen dezelfde flexibiliteit krijgen in het bepalen van hun standplaats. Een minister van financiën schreeuwt al moord en brand wanneer enkele duizenden vermogenden net over de grens in België gaan wonen, beeld je eens in dat één miljoen Nederlandse ZZP’ers voortaan BTW en vennootschapsbelasting in Barbados af gaan dragen. Zelfs onze reputatie als belastingparadijs gaat ons niet redden. Een Europabrede homogenisering van belastingregels kan ervoor zorgen dat we elkaar niet kapot concurreren, maar is politiek onrealistisch. Ach, misschien mag ik over tien jaar ook in Estland stemmen.

Willem de Kleijne voelt zich op woensdagen vaak nogal Canadees.