Schilderij van Paracelsus, schilder onbekend (wikimedia)
De 16e eeuwse Zwitserse arts en alchemist bijgenaamd Paracelsus stelde ooit: “All things are poisons, for there is nothing without poisonous qualities. It is only the dose which makes a thing poison.“, vrij vertaald: alles is giftig, maar van het één kan een lichaam meer verdragen dan van het ander.
Voor de meeste ordinaire giffen geldt deze wetmatigheid in de 21e eeuw nog steeds. Uitzonderingen lijken vaak op te gaan voor kankerverwekkende stoffen; er hoeft maar één cel op de verkeerde plek ongecontroleerd te gaan delen, en de gevolgen kunnen desastreus zijn. De dosis kankerverwekkende stof of straling waaraan wordt blootgesteld bepaalt uiteraard het risico, maar “veilige” doses lijken er veelal niet, in tegenstelling tot de stelling van Paracelsus.
Ieder asbestvezeltje in je longen zorgt voor een kleine kans op mesothelioom (“asbestkanker”). Het spreekt voor zich dat oude timmerlieden en machinebankwerkers het grootste risico op deze kanker lopen, maar ook mensen die maar weinig in contact zijn geweest met asbest lopen het risico op deze nauwelijks te genezen kanker die vrijwel één-op-één in verband kan worden gebracht met asbest.
Een andere notoire veroorzaker van kanker is radioactieve straling. Er is een reden dat artsen loodgordels dragen bij het maken van röntgenfoto’s om onnodige blootstelling te minimaliseren. Incidenteel een röntgenfoto maken van je gebroken been is naar alle waarschijnlijkheid zonder consequenties, maar veel kleine risico’s tesamen worden zorgelijker. Dat kunnen ook veel kleine risico’s zijn op grote hoeveelheden mensen. Een nucleaire ramp als Fukushima zal op een willekeurig individu in de VS wellicht weinig effect hebben, maar de kans is aanzienlijk dat er onder de honderden miljoenen Amerikanen enkele honderden overlijden aan de gevolgen van de verhoogde straling door deze kernramp. Want ook bij radioactieve straling zijn kleine doses, zelfs die uit het heelal waar we ons iedere dag onvermijdelijk aan blootstellen, niet ongevaarlijk. Dat blijkt onder andere uit dit nieuwsbericht dat refereert naar een artikel in Biological Reviews:
“Even the very lowest levels of radiation are harmful to life […]. Reporting the results of a wide-ranging analysis of 46 peer-reviewed studies published over the past 40 years, researchers from the University of South Carolina and the University of Paris-Sud found that variation in low-level, natural background radiation had small, but highly statistically significant, negative effects on DNA as well as several measures of health.”
Afgelopen maandag werd aan deze voorbeelden helaas een nieuw voorbeeld toegevoegd. Uitgebreid onderzoek door een Europees consortium van onderzoekers wijst uit dat ook kleine doses fijnstof, zelfs ruim onder de Europese “veilige” normen, in significante mate leiden tot vroegtijdig overlijden, al beperken de doodsoorzaken zich niet per se tot kanker.
Veiligheidsnormen zijn hard nodig, met de kennis van nu zelfs harder dan ooit, om extreme gezondheidsrisico’s te voorkomen. Helaas wekken ze de onjuiste suggestie dat alles onder de norm ook daadwerkelijk “veilig” is. Van de duizenden jaarlijkse diagnoses van kanker in Nederland is het niet onwaarschijnlijk dat een beangstigende fractie wordt veroorzaakt door menselijk gedrag. Soms door de roker of Formule 1 fan zelf, maar veelal door derden, op de snelweg naast de deur, op het industrieterrein om de hoek, of de energiecentrale twee dorpen verder.
Voor wat betreft de asbestkanker zijn we inmiddels aardig op weg. Toepassing van deze dodelijke vezel is gelukkig al een tijdje verboden in Nederland. Helaas voorkomt dat niet dat er in de bergingen onder mijn appartement nog ouderwets onbeschermde asbest zit, dat de woningbouwcorporatie ondanks herhaaldelijk aandringen van mijn bezorgde buurman “in verband met het financiëel zware weer onder de woningbouwcorporaties” niet wil verwijderen. Zolang we er niet in gaan boren of zagen, en er niet met grote voorwerpen tegenaan stoten valt het gezondheidsrisico te overzien. Maar hoe weet ik dat rücksichtslose bewoners voor mij geen asbestdeeltjes over de bakstenen vloer hebben verspreid? Comfortabel is anders…
Ook ons wegennet wordt steeds schoner. Betere verbranding in motoren en de opkomst van elektrische auto’s en hybrides zorgt bij een gelijk aantal gereden kilometers voor een schonere lucht dan tien jaar geleden. Maar oude kachels op de weg, die nota bene lange tijd zelfs vrij waren van wegenbelasting, zorgen nog steeds voor een onevenredig aandeel in de roetwolk boven Nederland. En als de lucht te schoon wordt, dan gooit de minister de maximumsnelheid omhoog, ter compensatie.
Iedereen wil schonere lucht, maar ook een beetje betaalbaar doorrijden. En de industrie, die ondervindt alleen maar hinder van alle bureaucratische milieu-eisen, en we moeten ook geld verdienen tijdens de crisis. De norm is een compromis tussen gezondheid en gemak, maar veiligheid garandeert ze niet. Een kritische blik blijft nodig. De comfortabele wet van Paracelsus geldt niet voor onze hedendaagse gezondheidsissues.
Staatssecretaris Wilma Mansveld heeft inmiddels aangegeven in Brussel voor strengere normen voor fijnstof te willen pleiten.
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
FYI: Bij stoffen waarbij geen veilige dosis bestaat (zoals asbest) wordt over het algemeen als norm genomen dat 1 op de 1.000.000 mensen er `observed´ effect van mag hebben.
Voor asbest is het gelukkig relatief eenvoudig: dat mag je gewoon niet meer verwerken in nieuwe woningen etc. En dat is natuurlijk helemaal terecht. Helaas gaan er nog steeds veel mensen dood in Nederland aan asbestgerelateerde kanker. Het “voordeel” bij asbest is de hele duidelijke correlatie tussen die stof en mesothelioom. Er zijn weinig ziektebeelden die zo goed 1-op-1 kunnen worden teruggebracht tot een oorzaak als mesothelioom en asbest. Die duidelijke relatie is er bij de meeste gezondheidsrisico’s niet. De meeste vormen van kanker kunnen niet worden teruggebracht tot een concrete oorzaak, maar is deze daarmee ook afwezig?
De publicaties waarnaar ik hierboven refereer voor fijnstof en radioactieve straling tonen helaas het tegendeel aan. Door de grote complexiteit om dit soort effecten statistisch aan te tonen vrees ik dat de risico’s nog enkele malen groter zijn.
Als voor fijnstof inderdaad geldt dat er geen veilige dosis is, zou de overheid moeten proberen de uitstoot ervan zoveel mogelijk terug te dringen. Wat dat betreft is minister Schultz van Haegen niet goed bezig, maar zolang de normen blijven bestaan en haar beleid daar binnen past (wat overigens nog maar de vraag is) doet ze niets verkeerd. Hetzelfde geldt trouwens voor de industriële uitstoot. De normen elk jaar bijstellen en er streng op toezien dat deze worden nageleefd is dan denk ik de enige oplossing. En zolang dat niet gebeurt kunnen wij burgers onze eigen verantwoordelijkheid nemen door de auto te laten staan en kritisch te zijn op het beleid van zowel overheid als bedrijven.
Helaas komt fijnstof vrij bij normale, noodzakelijke activiteiten en gaat het dus niet op dit absoluut te minimaliseren. Dan kunnen we onze economie wel opdoeken. Er zal dus een compromis moeten zijn tussen leefbaarheid en levensverwachting. Dat compromis wordt nu ook al gezocht dus veel kan en hoeft er niet te veranderen.
Interressant hoe je op basis van dezelfde analyse (ik schrijf: “De norm is een compromis tussen gezondheid en gemak […]”) een andere conclusie trekt (niet voor het eerst trouwens ;)). Naar mijn mening is de alomtegenwoordige opvatting dat de norm een indicator is wat (in absolute maat) veilig is. Helaas blijkt die inschatting te optimistisch en is dat niet juist.
Ik deel dus je analyse: we ontkomen niet aan een compromis. Je conclusie “En dat gebeurt dus is het goed” deel ik niet. We moeten kritisch blijven. Waar (bijvoorbeeld) fijnstofconcentraties met acceptabele middelen (en uiteraard zal de discussie daar over gaan) verder omlaag kan, tot onder de Europese norm, moet daaraan gewerkt worden. Gezondheid is mij enorm veel waard.
Naar aanleiding van het bovengenoemde onderzoek laat staatssecretaris Mansveld vanmiddag weten een strengere Europese norm voor fijnstof te wensen. Hulde! http://www.nrc.nl/nieuws/2013/12/10/staatssecretaris-mansveld-wil-scherpere-norm-voor-fijnstof/
Klopt, maar toch zijn we het zo goed als eens. Maar wat ik niet wil is een race to the bottom met Nederland voorop. Dat schaadt onze economie te hard, zeker omdat er geen veilige hoeveelheid lijkt te bestaan. Er zijn ook andere dingen naast een zo lang mogelijk leven. Zoals een leuk (en luxe) leven. Niet iedereen wel een peugeot 107… Als er nu een veilige norm was kon je daar naar streven. Nu blijf je verlagen totdat er geen enkel verkeer of industrie meer mogelijk is. Tenzij ze opschieten met koude kernfusie.
Helaas sterven er elk jaar nog zo’n 500 personen, vooral mannen in Nederland aan mesothelioom. De latentietijd ligt tussen 30 en 40 jaar. De relatie tussen asbest en mesothelioom is al bekend sinds de zestiger jaren. Dus eigenlijk zou het aantal sterfgevallen al moeten afnemen. Het aantal sterfgevallen blijft echter nog stijgen tot zeker 2017. Dit mede als gevolg van de trage omzetting van kennis in daden. Blijf knokken voor je flatje Joep.
@Joep: is de flat tussen de bewoners door niet grondig gereinigd dan? Dat lijkt me toch het minste dat de eigenaar zou moeten doen…
Het betreft een berging met een vloer van stoeptegels. Of daar een bezem overheen gehaald is of niet weet ik niet, maar meer dan dat zal het niet zijn. Dat verwacht ik ook niet per se bij een berging, maar met asbest wordt alles een ander verhaal. Tel daarbij op dat ik en mijn buren onmogelijk kunnen weten of iedereen zich aan het boor- en zaagverbod houdt, maar sluiten de bergingen van wel allemaal aan op dezelfde centrale ingang. En dat geldt voor alle bewoners in onze wijk. Als er ergens brand uitbreekt moet nu bovendien de hele buurt worden afgezet. Het rotspul moet gewoon weg, maar de corporatie negeert de zorgen.
Das niet best. Lijkt me toch het minste dat je als corporatie moet doen: zorgen voor de veiligheid van je woningen… Dan maar wat minder netjes geschilderde voordeuren of zoiets. Of, ja dat hoor je uit mijn mond, wat minder salaris voor de topman.