De samenleving als hulpje van de banken
Laat ik vooropstellen dat ik Jeroen Dijsselbloem en Mark Rutte geloof als ze zeggen dat er geen andere optie was dan SNS Reaal te nationaliseren, omdat het alternatief veel beroerder was geweest. Maar wrang is het wel: in een maatschappij waarin de onderlinge samenhang stukje bij beetje wordt afgebroken, wordt de knip getrokken omdat een paar bankbestuurders er door cowboygedrag van een bende van maken.
Natuurlijk is de interventie van de regering niet bedoeld om de bankboefjes uit de penarie te helpen maar om gedupeerde rekeninghouders te beschermen tegen een faillissement: het is slechts een bizar bijeffect van de hele operatie. Deze week werd het zelfs surrealistisch toen bleek dat oud-CEO Sjoerd van Keulen als de voornaamste aanstichter van de hele ellende niet besefte dat hij een toontje lager moest zingen en aanvankelijk aangaf zijn erebaantje als voorzitter van het Holland Financial Centre niet te willen opgeven. Daar was een weekend naming and shaming voor nodig. Waarmee blijkt dat zulke ‘toppers’ het contact met de dagelijkse realiteit volledig kwijt zijn.
De overheid moet zich wel gaan afvragen welk signaal ze met dit soort acties afgeeft: de (semi)publieke sector hapt immers al lange tijd tevergeefs naar adem. De bereidheid om het openbaar vervoer voldoende te sponsoren ontbreekt bijvoorbeeld. De toegankelijkheid van het hoger onderwijs staat door de invoering van een asociaal leenstelsel onder enorme druk: studenten moeten echter niet zeiken, want het is crisis. Maar als er een bank om dreigt te vallen, dan wordt er ogenschijnlijk zonder schroom 3,7 miljard euro uitgegeven.
De oorzaak zit ongetwijfeld in de urgentie: als SNS Reaal vorige week was omgevallen, dan had het nu zittende kabinet een acuut probleem gehad omdat de gevolgen ook op de korte termijn niet te overzien zijn. Dat de bollebozen van minder bemiddelde gezinnen direct na de middelbare school gaan werken omdat ze een torenhoge studieschuld niet zien zitten, komt pas boven water tegen de tijd dat bedrijven massaal hoogopgeleiden uit het buitenland halen. Tegen die tijd zit er allang een andere ploeg.
De uit noodzaak geboren keuze om SNS Reaal te redden, heeft als bijkomend nadeel dat de regering minder ruimte heeft de meest negatieve beleidseffecten een beetje te dempen: doorgaans lukt dat beter als je niet net een paar miljard euro hebt uitgegeven. Miljarden die nog eens bovenop de al dan niet tijdelijke kosten van de vorige reddingsoperatie van de financiële sector komen. Een flink deel moet immers nog worden afbetaald, inclusief rente.
Zulke maatregelen zetten de solidariteit in de samenleving onder grote druk. Grote groepen moeten inleveren (zie de koopkrachtplaatjes), moeten meer betalen voor dezelfde matige dienstverlening omdat de werkdruk niet wordt aangepakt (onderwijs), of moeten zelfs meer betalen voor mindere dienstverlening (zorgverzekeraars maken het jaarlijks een stukje bonter). Politieke partijen maken ook dankbaar gebruik van de situatie. Ze spelen groepen tegen elkaar uit vanwege de hang naar meer zeteltjes en profileren zich als pro-boeren, pro-bejaard of anti-islam. Politici die het hele spectrum proberen te overzien zijn schaarser geworden en worden bovendien vaak overschreeuwd.
Een jaar of tien geleden las ik The Silent Take-over van de Britse econoom Noreena Hertz. Zij toonde aan hoe big business de bijl plaatste in de democratie. Landen zijn als de dood om ‘nee’ te verkopen aan een grote bank omdat zo’n concern zomaar kan besluiten zich elders te vestigen. Met als resultaat dat megabedrijven bijna mogen doen en laten wat ze willen. Dat gebeurt natuurlijk ook in Nederland, en ergens is er zelfs nog begrip voor op te brengen. Als de werkgelegenheid al onder druk staat, dan is een eventuele uittocht van grote speler in de financiële sector bepaald niet sfeerverhogend. Het lokaas waarmee multinationals deze kant op worden gehaald, heeft iets gênants, maar dat terzijde.
Het ABN Amro-drama vond alweer van een jaar of vijf geleden plaats. De Nederlandse overheid heeft ruim de tijd gehad om herhaling te voorkomen. Door ontvlechting te eisen, door bestuurders juridisch aansprakelijk te kunnen stellen bij wanbeleid. Want er zijn grenzen. Op het moment dat de Nederlandse samenleving als primair doel heeft om het megabedrijfsleven te helpen, ook als dat ten koste gaat van de gemeenschap, wordt het wel heel armoedig. Wat mij betreft is het hoog tijd voor een grondige evaluatie.
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Snapt eigenlijk iemand waarom een relatief kleine bank als SNS niet gewoon failliet mag gaan? Lehman Brothers was eens tuk groter en ging failliet maar de wereld draait nog steeds door..
Ik blijf erbij dat de beste manier om banken in het gareel te houden geen overheidscontrole of -overname is, maar gewoon om er een paar failliet te laten gaan. Spaargeld tot 100.000 is gegarandeerd en beleggers weten dat beleggen risico’s heeft.
Met dit signaal zeg je juist als staat tegen de banken: doe maar lekker riskant, als het mis gaat redden we jullie toch wel.
Volgens mij zouden bankiers er niet minder risico’s om nemen. Ze zijn immers niet met privevermogen aansprakelijk (niet dat hun vermogen überhaupt, hoe buiten proporties ook, maar in de buurt komt van de schulden), dus ze zullen dezelfde risico’s nemen en bij winst profiteren en bij verlies slechts (net als nu) hun baan verliezen.
Het gegarandeerde spaargeld moet ook ergens vandaan komen en daarbij zijn (net als bij Lehman) er ook veel andere commerciële partijen (en pensioengelden etc.) afhankelijk van het voorbestaan van zo’n bank. Het omkieperen van Lehman heeft de wereldeconomie een dreun van jewelste gegeven.
Op de kwijtschelding van 800mln na (hoewel zeker geen kattenpis) zijn de totale kosten van de operatie natuurlijk niet de 3.7 mld.
Hoezeer ik wilde dat het anders was, en ik slechte spelers op de markt graag aan hun wanbeleid ten onder zou laten gaan, geloof ik toch wel dat men de minst slechte afweging heeft gemaakt.
Lehman opereerde in een economie die enkele tientallen keer zo groot is. SNS is samen met de verzekeringstak REAAL en alle andere gekoppelde merken best een flinke speler binnen Nederland. de wereld draait wel door als SNS valt. Voor Nederland zal alleen al het ophoesten van het spaargeld een flinke domper zijn ook al komt dat geld uit de financiele sector je zet die banken warvan er 1 al in staatshanden is wel onderdruk. De beste oplossing is gewoon goed toezicht ook als banken hun activiteiten alleen maar uitbreiden met zaken die niet noodzakerlijker wijs onevenwichtige risicos met zich meebrengen. Zorg dat een bank het moet verdienen om te groeien en je hoeft hem niet te redden. Zie vooralsnog de Rabo.
Maar bij faissement hadden de gezonde takken ook prima een doorstart kunnen maken. En dat spaargeld vergoeden tot 100.000 euro is duur, maar dat zou geen miljarden kosten. Verder zou je toch mogen verwachten dat bankiers op z’n minst een beetje in het belang van hun bank en hun baan denken. Nu is het niet eens in het belang van de bank om voorzichtiger te zijn.
Hiermee raak je volgens mij ook aan de kern van het probleem, Arno. De bank, als organisatie, kan in principe ten onder gaan als er verkeerde investeringsbeslissingen worden genomen. Maar de bankiers, als individuen, hoeven daar niet persé schade van te ondervinden. Zoals Joep aangeeft zijn ze niet persoonlijk aansprakelijk. En juist bij ‘top’ bankiers zie je vaak dat het niet uitmaakt hoe wanstaltig ze gepresteerd hebben, ze krijgen ergens anders toch wel een baan. Het personeel dat het meest te leiden heeft onder het faillissement van een bank, de lokale kantoormedewerkers e.d., zijn over het algemeen niet de mensen die verantwoordelijk zijn voor het slechte beleid.
Overigens kan ik je ook wel vertellen waarom banken niet zomaar failliet kunnen gaan. De kwestie is wat ingewikkelder dan alleen het verdampen van spaargeld en beleggingen. De voornaamste functie van banken is het faciliteren van betalingsverkeer tussen particulieren. Als bijv. een ABN Amro opeens over de kop zou gaan, betekent dat een volledige ontwrichting van al het betalingsverkeer van en naar mensen met een ABN Amro rekening. Dus geldautomaten die niet meer functioneren, huur en rekeningen die niet meer betaald worden, tegoeden van bedrijven die worden bevroren. Om nog maar niet te spreken van de totale chaos die ontstaat wanneer uitgezocht moet worden hoe van alle klanten de spaartegoeden, hypotheken, bedrijfsleningen etc. uitgezocht moeten worden. Het schadelijke effect van zo’n wantoestand op de economie, is waarschijnlijk groter dan de kosten van het redden van de bank.
Wat de kosten zijn is nou ook niet duidelijk. De staat wordt neem ik aan eigenaar in dit geval. En de bank kan dus inkomsten gaan creeren en zelfs verkoopwaarde terugkrijgen. Verder zal een doorstart voor ander banken niet makkelijk zijn aangezien hun positie wel verslechterd als ze spaargeld moeten redden en inderdaad ook de rest van rompslomp en de verrouwensbreuk meemaken. Dan kan het zomaar zijn dat de outsoursing de lucht in schiet en dat activiteiten van deze bedrijven zich dus ook naar buiten Nederland verplaatsen. Met de bijbehorende ontslagen van het eigen personeel en dat in aanverwante sectoren.