Eén peiling is het probleem niet

Mijn grootste ergernis tijdens de verkiezingscampagnes betreft peilingen. Niet eens zozeer het feit dat er wel eens gepeild wordt, maar het feit dat er dagelijks door verschillende bureaus peilingen naar buiten worden gebracht. Op zichzelf zou dat ook niet zo bezwaarlijk zijn, als men maar juist interpreteert. Nu tracht men dagelijks ieder zeteltje verschil te verklaren. Terwijl er in ‘werkelijkheid’ wellicht niets verschoven is. Opiniepeilers vergeten altijd te zeggen dat 34 zetels voor de VVD betekent dat met (vaak) 95 procent zekerheid kan worden gezegd dat het aantal zetels dat de VVD zou halen als er vandaag Tweede Kamer verkiezingen zouden zijn, tussen de 32 en 36 ligt. Een verschuiving naar 35 zetels (dus een marge van 33 en 37 zetels) geeft een overlap van vier zetels.

Maurice de Hond krijgt echter iedere dag ruim de tijd om al die kleine verschuivingen toe te lichten in De Wereld Draait Door. Oei, de SP is een zetel kwijtgeraakt. Dat moet komen door het optreden van Roemer, zo legt De Hond ons uit. De groei van twee zetels (in één dag tijd) bij de PvdA komt vast door de stropdas van Samsom. Onzin! Om twee redenen: de gelegde verbanden zijn niet te bewijzen en er is wellicht helemaal geen verschuiving in zetels (behalve een veranderd gemiddelde).

Daarnaast hebben peilingen de nare bijwerking dat ze verkiezingen niet alleen voorspellen maar ook bepalen. Mensen horen graag bij het winnende team. Als de peilingen Samsom als grootste groeier aanmerken, dan moet hij wel goed zijn en trekt hij meer stemmers aan. Dat geeft peilers een enorme verantwoordelijkheid, daar het haast spelen met het functioneren van de democratie is.

Moet er dan helemaal niet meer gepeild worden? Nee zeker niet, maar er moet wel minder gepubliceerd worden. De Hond, TNS/NIPO en Een Vandaag moeten er vooral dagelijks op los peilen, maar ze zouden slechts eens per week de kans moeten krijgen hun bevindingen naar buiten te brengen. Gewoon het weekgemiddelde. Zo worden trends inzichtelijk en dat is waardevol.

Roemer stelde zondag in Buitenhof voor om peilingen in de week van de verkiezingen te verbieden. Geen slecht idee. Men hanteert deze regel in Frankrijk en daar bevalt het goed. Geen hijgerige scoops over een zetel winst of verlies voor partij X of Y en we voorkomen dat peilingen de verkiezingsuitslag gaan bepalen. Als bezwaar noemde Roemer het beperken van de vrijheid van meningsuiting. Daar heeft hij ook een punt. Ik acht een verbod dan ook niet haalbaar (en misschien ook niet wenselijk), maar het idee is wel prettig. Nu hypen media, gesteund door opiniepeilers, de explosieve groei van Samsom/PvdA. Ik zal niet zeggen dat hij het tij niet heeft weten te keren, maar wat er feitelijk van klopt moet nog blijken. Mensen overwegen nu wellicht strategisch op de PvdA of VVD te gaan stemmen, wat zal resulteren in een leegloop bij D66 en SP (eventueel GroenLinks). Maar waar baseren ze zich op? Alle peilingen zeggen iets anders. In sommige peilingen staat het 35-35 in zetels. Dat kan echter zomaar 33 versus 37 zetels betekenen. Een verschil van ruim 250 duizend kiezers en dat overbrug je niet met een paar strategische stemmen.