Vluchtelingen zijn geen forenzen waarmee je schaak speelt

Over de faalhazen bij het COA en de Haagse politiek

Vorige week werd 200 vluchtelingen die in Heumensoord bij Nijmegen verblijven, verteld dat ze de volgende ochtend moesten vertrekken naar een dorp bij Groningen. Er was in Blauwestad een nieuwe opvanglocatie gevonden met iets betere faciliteiten. Het vluchtelingenvraagstuk is echter niet puur een logistiek probleem, dat vanuit een meldkamer gelijkend op het NS – hoofdkwartier als een set van verplaatsingen benaderd moet worden. Het gaat om mensen die vriendschappen hebben gesloten, zich wel of niet hechten aan een stad, aan een lokale bevolking. Continue wordt het menselijke aspect door het COA en de Haagse politiek over het hoofd gezien, de oproepen van de Nijmeegse politiek ten spijt. Dit is waarom ik enkele sleutelfiguren bij het COA faalhazen vind en sommige nationale politici zie als handige hosselaars met een gebrek aan inlevingsvermogen. Waarom we allemaal waakzaam moeten zijn voor fantasieloze bureaucraten die niet weten hoe je empathie spelt.

Laten we het perspectief van de individuele vluchteling eens onder de loep nemen. Bijvoorbeeld een jongeman die uit lijfsbehoud Syrië moest ontvluchten terwijl de bommen van Assad, Rusland en Amerika hem rechts om de oren vliegen en links terreurorganisatie IS op een barbaarse manier dorpen uitroeit met massaslachtingen. Via een gammel bootje red je nog net op tijd de Griekse kust, je krijgt een honkbalknuppel tussen de schouderbladen bij een andere grens. Getraumatiseerd, moe en in verwarring bereik je Nederland, waar jou wordt verteld dat er tenten staan in een bos bij Nijmegen waar je in een slaapzaal terecht kan. Zonder zakgeld, zonder privacy, tussen allerlei andere culturen en gebruiken maar bovenal: met een schrijnend gebrek aan perspectief en duidelijkheid over waar je nu aan toe bent. Goed, je bent veilig en ontsnapt aan de bommen, dat wel.

Toen het COA en Den Haag aan het Nijmeegse stadsbestuur vroeg of hier de grootste noodopvanglocatie voor vluchtelingen kon worden gecreëerd, stemde zowel de gemeenteraad als wethouders en burgemeester in. Het was dat, of op straat slapen. Ervaring met veel mensen tijdelijk huisvesten hebben we op Heumensoord, een groot grasveld in een bos vlakbij waar tijdens de vierdaagse wandelmarsen duizenden militairen overnachten. Maar goed, dat is voor een weekje. Daarom de duidelijke boodschap naar het COA: laat dit niet te lang duren en laat de mensen niet te lang in onzekerheid (en dus onenigheid). Die toezegging kwam er, maar werd gebroken. Gemeenteraadsleden constateerden na een werkbezoek: “ik zou het hier nog geen paar weken uithouden.”

Terug naar het verhaal van de gelukszoeker (want gelukszoekers zijn we allemaal in mijn optiek). Of laten we het meer à la Piramide van Maslow benaderen: veiligheidszoeker. Hij probeert er het beste van te maken. Sluit vriendschappen met mensen uit Eritrea, helpt vrijwillig mee bij sportverenigingen, geeft Nijmegenaren bijles met Wiskunde en steekt iedereen een hart onder de riem. Hij is van betekenis, wil zijn steentje bijdragen, meedoen en accepteert de moeilijke toestand op tentenkamp Heumensoord. Dan krijgt hij het bericht dat samen met 199 anderen, hij moet verkassen naar de Nederlandse ver-weg provincie Groningen. De volgende ochtend nog. Van niemand kan hij afscheid nemen. Hij stuurt een Whats-appje naar een vriendin uit de Waalstad: “Sorry, kan geen gedag zeggen, moet morgen weg, weet niet wat me overkomt.”

Deze vriendin stond tegenover me. Ze was al de hele dag boos en voelde zich machteloos. Maar als gewone burgers hebben we niet veel in te brengen. “Sober en humaan” is het credo van dit kabinet en het COA over de noodopvang – maar met die mythe is gelukkig korte metten gemaakt door de Nationale Ombudsman die met een vernietigend rapport kwam. Verhalen van inhumane toestanden en schrijnende situaties bij deze noodopvanglocatie waren ons al langer bekend, en het is gissen hoeveel internationale mensenrechtenverdragen tegelijkertijd geschonden zijn. Er was een onafhankelijke instantie voor nodig om de COA en de Haagse kliek wakker te schudden.

Waarom deze 200 asielzoekers geen week extra de tijd gegeven om afscheid te kunnen nemen van hun nieuwe vrienden dichtbij? Waarom niet gevraagd aan de vluchtelingen zélf wie wel, en wie niet naar Groningen willen? Er zijn vast en zeker ook mensen op Heumensoord die het prima vinden om naar het hoge noorden te verkassen, maar nu is de selectie totaal willekeurig zonder aanziens des persoons. Er is een beleid of een idee, maar het optreden van COA en Den Haag lijkt eerder op crisismanagement op korte termijn dan een visie dat hout snijdt. En daar wringt de schoen.

Staatssecretaris Dijkhoff is locaties aan het ritselen en hosselen bij de vleet als een soort herboren Lubbers tijdens de oliecrisis, gevangen tussen de proefballonnen van de VVD en PvdA. Onze MP Mark Rutte wordt gebrek aan regie verweten (ook wel chefsache genoemd), wat te begrijpen is als hij enthousiast twitterend rondhuppelt in een Coca-Cola fabriek – juist wanneer de escalaties in Nederland over het vluchtelingenvraagstuk de snelkookpan haast doet ontploffen. Geluk (en dus) ook pech is een keuze, zo denken de liberalen blijkbaar. Elke crisis een bussiness-opportunity, of het nu gaat om de klimaatcrisis, de vluchtelingenstroom of het failliet gaan van grote retail-ketens. Bij het COA zitten ondertussen de verkeerde mensen op de verkeerde plek, die met één pennenstreek getraumatiseerde medemensen verder duwen in de emotionele achtbaan. Is men bang om op GeenStijl-fora voor Gütmensch te worden uitgemaakt, wanneer bij elke beslissing wél het menselijke aspect mag meewegen? Is het pluche zó verslavend dat het voortbestaan van een coalitie het hoogste goed is, vanwege peilingen en het EU-voorzitterschap? En hoeveel langer nog moeten we ons zorgen maken over fantasieloze bureaucraten en technocraten, die ondanks waarschuwingen van filosofe Hannah Arendt, als een kip zonder kop op rare knopjes blijven drukken? Trotse Nederlander voel ik me zeker niet, nadenkend over deze complexe vragen.
Morgen weer een dag.

Louis de Mast pakt graag de koe bij de horens, spaart geen geiten en kolen en zegt af en toe wat hij vindt dat eindelijk eens gezegd moet worden.