Is klimaatbeleid symptoombestrijding?

Dit is een reactie op een korte brief uit de NRC.next van 6 augustus 2015. Maaike Rottenveel schrijft daarin dat ze het Clean Power Plan van Obama een typisch voorbeeld vindt van symptoombestrijding, en dat de werkelijke oorzaak van het klimaatprobleem is dat er 7 miljard mensen op Aarde leven. Ze schrijft onder andere:

Als ik de enige zou zijn die een auto rijdt, heeft dat een verwaarloosbare invloed op het klimaat. Het gaat om de aantallen. De auto vervangen door eentje die op stroom rijdt, is geen oplossing. Het is symptoombestrijding.

Ten eerste, ja 7 miljard mensen zijn er te veel. Thomas Malthus heeft in 1798 al voorspeld dat de bevolkingsgroei ‘het probleem van de toekomst’ zou zijn. Hij zag namelijk dat de bevolking exponentieel bleef groeien, maar stelde dat het aantal grondstoffen maar op lineaire manier kon groeien. Als deze twee lijnen (zie afbeelding), elkaar snijden, krijg je een Malthusiaanse catastrofe: er kan niet langer voldoende voedsel voor alle mensen worden geproduceerd. Wanneer dit punt bereikt zou worden liet Malthus in het midden. Misschien is het punt al lang bereikt. In Malthus’ hypothese overstijgt het aantal mensen op den duur de maximale voedselproductie. Op dezelfde manier zou je kunnen stellen dat de menselijke uitstoot van broeikasgassen niet meegroeit met een exponentieel toenemende bevolkingsgroei.

De conclusie van Maaikes stukje? De oplossing voor het klimaatprobleem is iets als geboortebeperking of uitroeiing. Dit zou in theorie een oplossing kunnen zijn. Maar praktisch niet. Okay, geen vlees en vis meer eten, omdat het goed is voor het milieu? Doe ik! Geen auto rijden, omdat het goed is voor het milieu? Geen probleem! Moet ik maar naar Italië gaan fietsen in plaats van vliegen? Het staat op m’n bucketlist. Maar m’n kinderwens vaarwel zeggen, voor het milieu? Dat gaat me te ver. Het is tegen m’n natuur, en tegen de natuur in van vrijwel elk levend wezen. Bij veel mensen zit een vurige wens voorgeprogrammeerd om zich voort te planten.

Dan kom je op een heel ander, lekker cliché punt; wat is de zin van het leven? Ik weet het niet. Wat ik wel weet, is dat alle andere planeten die we hebben ontdekt geen enkele vorm van leven kennen en dat het daar prima mee gaat. Het kan de Aarde echt niks schelen of er nou wel of geen mensen, dieren, bomen, planten, bacteriën en water zijn hoor. Of er nou 1 miljoen, 7 miljard of 10 triljard mensen rondlopen: die bol graniet die blijft wel.

Politiek gezien, vind ik het een GroenRechtse manier van denken. Wel groen, maar niet sociaal, en daardoor niet duurzaam (weet je nog: people, planet, profit?). GroenLinks zou dan volgens Maaike één grote tegenstelling zijn. Want dat sociale gedoe zorgt er alleen maar voor dat mensen langer leven en dat is slecht voor het milieu. Maar ik zie zo’n oplossing ook niet vanuit de rechtse hoek komen: geboortebeperking zorgt ervoor dat er minder mensen zijn, en dus een kleinere afzetmarkt en dus minder winst! Oh nee!

Malthus heeft zeker een belangrijk punt: we ge/misbruiken op zo’n manier dat er tekorten ontstaan. Maar de oplossing zit hem niet in het uitroeien van een groot deel van de bevolking of geboortebeperking. Bij de grote vervuilers Europa en de Verenigde Staten is er namelijk eerder sprake van bevolkingskrimp dan groei. De meeste groei vindt in onderontwikkelde landen plaats, maar dat zijn de vervuilers niet. Misschien zou je de groei in India, China en Brazilië kunnen aanpakken, maar dan heb je volgens mij nog niet de kern van het probleem te pakken.

Waarom zijn er namelijk 7 miljard mensen? Omdat het heel erg goed gaat met de mens. We zijn steeds meer aan het leven in plaats van overleven. En daar heeft het kapitalisme flink aan bijgedragen. Het jammere is dat dit systeem wat ongelukkige prikkels kenmerkt. Het gebruik van goedkope vervuilende grondstoffen = meer winst = meer welvaart. Daarnaast zijn de negatieve externe effecten ongelijk verdeeld, waardoor de uitstoot van broeikasgassen door de één een last voor de hele wereld is.

Dus eigenlijk zou er een ander financieel systeem moeten komen. Maar wat dan? De deel-economie? De circulaire economie? Of iets van de nieuwe businessmodellen van Jan Jonker? Gelukkig wordt hier steeds meer naar gekeken en ik denk ook dat hier de oplossing zit. Tot die er nog niet is, is ‘symptoombestrijding’ de beste tussenoplossing. Als dit bijvoorbeeld de wegwerpmaatschappij bestrijdt, dan los je al heel wat op. En om even in Obama stijl te blijven: yes we can!

Overigens, over de zin van het leven nog even: voor mij is dat ‘gelukkig zijn’. En daar kan je voor jezelf en voor anderen aan werken, door bijvoorbeeld wel verantwoordelijkheid te nemen voor wat je doet, maar door in creatieve oplossingen te denken je niet te laten beperken!

Lisa publiceerde bovenstaande tekst eerder op haar blog “Groen Bloggen” en zal in de toekomst waarschijnlijk vaker voor Vrij-Zinnig schrijven.