Uit de cijfers van het Trimbos Instituut blijkt dat 42,7% van de mensen ooit in hun leven een psychische stoornis krijgt. Bijna 1 op de 5 mensen had het afgelopen jaar last van psychische klachten. Onder jongeren tussen de 18 en 24 jaar was dit zelfs meer dan 1 op de 4. Juist de jongeren die nu in de bloei van hun leven horen te zitten. Die Studeren. Een toekomst opbouwen. De basis aan het leggen zijn voor later. De reactie van de zorg en de politiek op deze schokkende cijfers? Psychische hulp wordt flink aan banden gelegd in vorm en duur, er gaat meer tijd in monitoring zitten dan in behandeling en contact met cliënten en intensieve/crisishulp wordt zoveel mogelijk afgeschaft.*

Helaas schrijf ik deze blog vanuit de kant van de cliënt. Juist, zo iemand met een (onzichtbare) psychische stoornis. Zo iemand die ‘haar problemen maar opzij moet zetten’, ‘anders moet denken’, ‘even normaal moet doen’ en ‘vooral de mooie kanten van het leven moet zien’. Zo iemand die ‘er zelf voor kiest in negatieve gedachten en emoties te blijven hangen’, ‘zich aanstelt’, en iemand ‘die de staat bakken met geld kost’. Aangenaam kennis te maken.

De onzichtbaarheid van een psychische stoornis maakt het precies ook zo eenzaam. De ondraaglijke pijn van een depressie die niemand kan zien, de steken door mijn borst elke keer als ik me realiseer dat ik leef, de huilbuien als ik ’s avonds alleen thuis zit. De uitzichtloosheid van de toekomst, de angst dat dit gevoel nog járen zo blijft. De vermoeidheid, de zoektocht, het verlangen naar de dood bijna elke minuut van de dag. De zelfhaat, het je realiseren dat waar je ook heen gaat, je jezelf, je grootste vijand, altijd mee zal nemen. Het voortdurende verlangen om jezelf tot de laatste splinter te vernietigen. Niet aan de buitenkant te zien…en misschien ook niet te begrijpen.

Maar toch… als ik mijn been zou breken, krijg ik meteen gips. Ik zou zelfs de kleur nog mogen kiezen. Als ik een hartaanval krijg, komt er een ambulance, met allerlei hulpmiddelen aan boord om me te helpen. Maar ik heb de pech dat mijn probleem niet zichtbaar of meetbaar is. Daardoor misschien niet minder levensbedreigend dan kanker of hart- en vaatziekten, maar medisch wel minder ‘belangrijk’ en minder urgent.

Bedden voor (on)vrijwillige opnames in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) verdwijnen in rap tempo, wachtlijsten voor dag- of klinische behandeling lopen op tot maanden of zelfs langer dan een jaar, en veel vormen van therapie worden niet meer vergoed. Therapie mag alleen nog gegeven worden wanneer de zorgverlener kan aantonen dat het ‘werkt’ en moet vooral zo kort mogelijk zijn. En wanneer duidelijk is dat het probleem niet binnen ‘korte tijd’ opgelost zal zijn, lijkt alle hoop te worden opgegeven en wordt hulp teruggeschroefd tot ‘pappen en nathouden’. Best zorgstelsel, ik ben blij voor jou dat mijn lijden niet aan de buitenkant zichtbaar is, zo kan jij tenminste vannacht lekker slapen. Welterusten.

Juultje heeft een geruime loopbaan binnen de ggz en slaapt helaas minder goed dan de vormgevers van het zorgstelsel.

*Zie onder andere deze site voor verschillende artikelen hierover.

11 Responses to Onzichtbaar en dus onbelangrijk: bezuinigingen in de geestelijke gezondheidszorg

  1. maarten brand says:

    Helemaal mee eens. Erg jammer dat deze mensen niet geholpen worden.

  2. Ture says:

    Investeren in de geestelijke gezondheidszorg lijkt mij een goed idee, en rendabel op termijn omdat er allemaal mensen productief worden in plaats van met een depressie thuis zitten. Zeker gezien deze cijfers.
    Maar ja, dat kost nu geld, dus dat doen we dan liever maar niet. Zoals met wel meer dingen tegenwoordig.

  3. Arno says:

    Bijzonder zuur en spijtig dat juist deze grote, kwetsbare groep niet geholpen wordt. Juist deze groep, voornamelijk jonge patienten verdient onze aandacht. Er is echt een cultuuromslag nodig in de zorg (en de maatschappij): ook psychische zorg is ernstig ook al zie je het niet zo duidelijk als een gebroken been.

    Helaas klopt wat Ture zegt: we hebben een serieus geldprobleem in de zorg. Al snap ik deze keuzes niet want volgens mij bespaar je enorm veel vervolgkosten. Aan de andere kant kunnen we natuurlijk niet beginnen met het vergoeden van methodes waarvan niet is aangetoond dat ze werken. Het weinig geld dat er is dient aan werkende methodes uitgegeven te worden. En als je denkt dat een methode wel werkt (als arts of instantie), toon het dan maar aan.

    Nu gaat er onevenredig veel geld naar zorg voor ouderen in het laatste levensjaar, waarbij heel veel geld onnodig uitgegeven wordt. Besteed dat dan aan zinnige dingen.

    • Twee hele humane langetermijn besparingen zouden zijn:

      De introductie en vergoeding van de pil van Drion (uiteraard onder voorwaarden van hele goede screening), en het vergoeden van alle sterilisaties bij mensen die dat willen. (mensen die geen kinderen willen maar ze toch krijgen omdat een sterilisatie kostbaar is, dat is niet zo’n goed idee)

  4. Ilse says:

    Ah, een onderwerp waar ik wat meer kaas van gegeten heb!

    Joep, je tweede oplossing is er meer één uit de groep ‘mensen met een licht verstandelijke beperking’ of ‘mensen met een verslaving’. Mijn ervaring is dat veel mensen die sec een psychisch probleem hebben, zonder dat daarbij hun IQ zeer laag is, vaak redelijk goed in staat zijn om om te gaan met vormen van geboortebeperking. Dit omdat zij vaak ook beter de gevolgen en impact beseffen van het krijgen van een kind, dus zijn ze meer doordrongen van de urgentie om kinderloos te blijven tot hun situatie geruime tijd stabiel is.

    Ik denk dat veel van deze bezuinigingen voortkomen uit het liberale denken, het voor jezelf zorgen. Ja, ik ben van mening dat de meeste zorggebruikers heel goed zelf kunnen bedenken wat ze willen. Een deel van de groep die dit wél kan, heeft ondersteuning nodig in het realistisch houden van deze wensen. Vrijwel allemaal kunnen ze een duwtje in de rug gebruiken bij het realiseren van deze wensen. Dit maakt hen gelukkiger en vitaler, de economisch ingestelde lezer mag dit lezen als een kostenbesparing. Ik lees het vooral als een besparing van menselijk leed.

    Waar het mis gaat in dit liberale denken is inderdaad het onbegrip van psychische problemen. Ik probeer een depressie vaak als volgt aan leken te omschrijven: Haal je een van je meest vermoeide momenten voor de geest. Bijvoorbeeld een dag dat je veel gedaan hebt terwijl de nacht ervoor beroerd was en je bijvoorbeeld net wel/niet ziek bent. Stel je de slapte in je lijf voor en de leegte in je hoofd. Vergroot dit dan uit naar een gevoel wat je vrijwel iedere dag, de hele dag hebt. Stel je vervolgens een moment voor dat je je heel erg schaamde of schuldig voelde over iets, of dat je enorm aan het rouwen was om iets wat je verloren bent. Die diepe intense pijn, stel je voor dat je die meerdere keren per week of per dag in die tijd van ultieme vermoeidheid voelt. Dát is hoe een depressie kan voelen. Succes met het maken van je keuzes, en het functioneren in een huishouden, een baan en een sociaal netwerk. Dat is dan opeens niet zo gemakkelijk meer.

    Dit is hoe ik geleerd heb een psychische stoornis te zien: Een extreme uitvergroting van normale gedachtes en gevoelens, op zo’n manier dat het je dagelijks leven stevig beïnvloed.

    Wist je trouwens dat iets ‘simpels’ als een depressie al vanaf een duur van twee weken als een officiële depressie geldt? Ik denk dat de meeste mensen nu opeens kunnen meepraten. Want zoveel mensen hebben wel eens een erg zware tijd door gemaakt, al dan niet als gevolg van een tijdelijk lichamelijk probleem, tijdelijke moeilijkheden in de gezins/familiesituatie, het doormaken van een zeer zware periode van rouw… noem het maar op. Vaak kunnen zij hier weer op eigen krachten uit komen (na bijvoorbeeld een maandje ziektewet). Dit toont maar weer aan dat je niet psychisch onschendbaar bent omdat je toevallig nog nooit last hebt gehad van psychische problemen.

    In mijn werk zie ik dat mensen met stoornissen heel goed kunnen opkrabbelen als ze ‘gewoon’ twee of drie keer per dag een vertrouwd gezicht hebben die even naar ze luistert, maar ze ook stimuleert om normale dingen te doen. Er voor zorgt dat ze hun gordijnen open maken, uit bed komen, douchen. Hun afwas doen. Uberhaupt: eten. Even samen de boodschappen doen. En tijdens dit alles: signaleren. Hoe gaat het met deze persoon? Reageert hij/zij langzaam? Wordt er oogcontact gemaakt? Trillen de handen? Hoe is de lichaamshouding? Het lijkt allemaal zo eenvoudig (en dat kan het ook vaak zijn!), maar het is zo’n enorme steun in de rug voor degene die het psychisch te verduren heeft. De reden dat hier geen vrijwilligers op gezet worden is dat er een onderlegd persoon aanwezig moet zijn als het wél fout gaat. Dan moet er adequaat gehandeld kunnen worden. Nog even een noot voor de economisch ingestelde lezer: Deze zorg maakt vaak dat er snel geminderd kan worden in dure medicatie, en dat therapiegroepen/opnames/consulten met psychologen/psychiaters en dergelijke minder vaak nodig zijn.

    Ik denk dat het probleem in de zorg is: de mensen in de zorg willen er zijn voor hun cliënten/patiënten. Ze geven om hen. Ze hebben geen zin om zich bezig te moeten houden met protesten en demonstraties, met het geven van schrijnende voorbeelden. Dat past niet binnen hoe zij met privacy omgaan, en bovendien, voor adviseren heb je lectoraten en instanties zoals movisie, voor schrijnende voorbeelden hebben we programma’s als zembla. Toch? Dit geldt ook voor mij, helaas, maar ik ben wel van mening dat we meer actie moeten ondernemen om de problemen aan het licht te brengen. Want mensen die de ogenschijnlijk zinloze zorg ontvangen, zijn vaak beter en goedkoper af van zij die aan hun lot worden overgelaten.

    • Dank voor je toelichting Ilse! Hopelijk ten overvloede, maar voor mij heeft de economische waarde van de zorg echt niet de hoogste prioriteit. Mijn voorbeelden waren er slechts twee uit de koker “als je dan toch… dan…”.

      • Ilse says:

        Mijn ‘voor de economisch ingestelde lezer’ waren sowieso niet op jou gericht. Daar ken ik je goed genoeg voor. Omdat ik niet weet wie het lezen, had ik ze toch maar even benadrukt, om ook hen aan mijn zijde te krijgen 😉

  5. Arno says:

    Op de een of andere manier voel ik me toch een beetje aangesproken als ‘economisch ingestelde lezer’. Nu wil ik benadrukken dat zorg en in eerste instantie gewoon is voor de bevolking en dat geld verdienen niet de hoogste prioriteit mag hebben. Niet elke behandeling hoeft zichzelf terug te betalen. Aan de andere kant is het zo dat juist psychische zorg zichzelf zeer snel terug betaald, zelfs al zou je het puur financieel bekijken. Eén persoon (terug aan het werk) helpen levert zoveel op dat is niet alleen in geld uit te drukken. Maar je kan er ook een boel behandelingen van betalen.

    Echter ken ik in mijn persoonlijke kring genoeg gevallen waarin psychische zorg tekort schiet of in elk geval niet in staat is echt en blijvend te helpen. Ik ken de impact die dat heeft en die is groter dan een gebroken been. De vraag is alleen wat dan?

    Accepteren we dat niet iedereen te helpen is met de huidige stand van de wetenschap? Accepteren dat de huidige maatschappij te veeleisend en te ingewikkeld is voor een deel van de bevolking? En investeren we dan in wetenschap? Gaan we proberen onze maatschappij te veranderen? Bepaalde mensen (tijdelijk) ontlasten? Of proberen we maar wat onbewezen methodes uit in de hoop dat er eentje werkt? Dat is wat er in de praktijk nu vaak gebeurt.

    En die laatste methode is natuurlijk de deur open zetten voor elke kwakzalver die zegt weer iets nieuws te hebben. Een nieuw dieet, handopleggers, magnetiseurs, personal coaches, hersengolfmanipulatie… Geloof me, ik heb een heel scala aan onbewezen methodes zien passeren, en allemaal blijken ze uiteindelijk (héél toevallig) niet blijvend te werken. Wél tijdelijk, want er is weer hoop op verbetering. Verder vind ik het niet zo leuk om m’n directe familie als proefkonijnen en tegelijkertijd als melkkoe gebruikt te zien worden door dergelijke uitzuigers.

    Al met al ben ik dus absoluut vóór meer investeringen in de mensen die drijgen de dupe te worden van o.a. de complexiteit huidige maatschappij. Nee, dat betekent niet geld verbranden aan onzin, maar juist wél in bewezen technieken en het bewijzen van nieuwe technieken. Of die nu snel of langzaam werken zal me een zorg zijn, áls ze maar werken. En nee, dat zal niet iedereen ineens helpen want het probleem is groot en moeilijk, maar het geeft in elk geval steun.

    Dat het in eerste instantie geld kost is dan maar zo, er valt elders nog wel wat te bezuinigen op onzinnige behandelingen van uitbehandelde patienten ofzoiets. (zie daar m’n brugje naar Joeps pil van Drion) O ja, nu moet ik nog even een politieke partij zoeken die hier bij past, lieft van liberale snit…

  6. Ilse says:

    Ja, Arno, daar snij je toch even een puntje aan welke ik zie als één van de grootste oorzaken van de zorgpieken in onze maatschappij. De samenleving is te veeleisend geworden. Laat ik de media er even uitlichten (zonder die als enige schuldige aan te wijzen overigens!), als gemakkelijk voorbeeld: De gemiddelde mens wordt continue geprikkeld met boodschappen van een ander. Als je deze wilt vermijden moet je hier heel bewust mee omgaan. Reclames en tijdschriften vol verwachtingen over onze schoonheid, goede doelen die ons wijzen op wat er allemaal fout is in de wereld, het nieuws dat je meezuigt in de waan van de dag als in een draaikolk waar je niet meer uitkomt. Posters, radio, tv, smartphone, internet: het is vrijwel altijd en overal. Als jouw lichaam wat meer moeite heeft met het verwerken van prikkels: zoek een boerderijtje à la jaren 50, ga moestuinieren en je wordt vast gelukkig.

    Dan de moetjes in deze wereld: Als kleuter wordt je tegenwoordig al getest op van alles en nog wat. Presteren zal je. Dit gaat van je 4e tot ergens in je twintigste wanneer je klaar bent met je vervolgopleiding (want op je 16e van het middelbaar af en dan een lagere praktijkgerichte beroepsopleiding van 2 jaar is allang de norm niet meer). Al die tijd moet je je bewijzen en wordt je er uit gepikt als er iets niet loopt volgens de grafiekjes: laat leren lezen? Moeite met rekenen? Kan je niet stilzitten? Snel ruzie met je klasgenootjes? Of juist slecht in vriendjes maken? Probleem! Dit gebeurt trouwens ook al met jongere kinderen op het consultatiebureau en de peuterspeelzaal. Als volwassene wordt je in het diepe gegooid met zaken als administratie, contracten, belastingen, hypotheken, schulden door (verplichte) leningen, werken of juist werkloosheid en de rompslomp van het UWV (Het UWV, daar gaat mijn nekhaar bij overeind staan. Hoeveel mensen zij al niet met de beste bedoelingen in de put hebben geholpen), zorgverzekeringen, gezond leven, verleidingen weerstaan, een sociaal netwerk onderhouden… allemaal dingen die best veel van een mens eisen. Je moet het maar net kunnen. Stoere jongen die tegen mij zegt dat hij/zij dat allemaal fluitend doet. Mocht dit in jouw geval echt zo zijn: gefeliciteerd. Je bent een lot uit de loterij.

    Hoeveel goeds de kennismaatschappij ons ook heeft gebracht: Als de norm telkens omhoog geschroefd wordt komen er aan de ‘onderkant’ steeds meer afvallers. Die rare autist in het speciaal onderwijs deed het 50 jaar geleden nog prima als de ietwat zonderlinge knecht van boer Teun. Ik noem maar wat.

    Nou probeer ik echt niet de ‘vroeger was alles beter’ boodschap te verkondigen. Vroeger waren veel dingen eenvoudiger, maar werden ook veel zaken niet begrepen en daardoor weggewuifd, met alle pijnlijke gevolgen van dien. Je was meer op jezelf aangewezen, maar werd daar tegenover minder overspoeld met verplichtingen en verwachtingen van een ander. De moderne maatschappij is in die zin een zegen en een vloek tegelijkertijd.

  7. Arno says:

    Ilse, dat is precies wat ik bedoel. En je moet wel mee of anders ‘val je af’. Die druk, daar kan ik misschien iets beter mee omgaan omdat het meeste me toevallig goed afgaat. Ik besef met dat ik daarmee mazzel heb maar ik zie om me heen ook genoeg mensen zwoegen. En ik zelf ook af en toe, wie niet??

    Ik ben bang dat de toenemende complexiteit van de wereld niet te keren valt en het brengt ook veel goeds. Hier en daar valt er wel te heroverwegen, bijvoorbeeld in hoeverre je van mensen kan verwachten dat ze de perfecte zorgverzekering elk jaar opnieuw zelf uitzoeken, maar de stijgende trend van meer veranwoordelijkheden, meer mogelijkheden en meer prikkels, tegenover minder zekerheden is denk ik niet te keren.

    Maar, ik vind dat we juist daarom beter moeten omkijken naar degenen die het niet of nauwelijks trekken. Er is meer zorg nodig en daarin moeten we niet te zuinig willen zijn. Dat geld is beter besteed dan aan CT-scans voor gekneusde enkels en andere onzinbehandelingen, puur om de zorgverzekering voor zoveel mogelijk te tillen.

    Graag wil ik wel de daarvoor beschikbare gelden zo effectief mogelijk inzetten zodat mensen ook echt geholpen worden, voor zover we kunnen. Dat geld moet dan besteed worden aan effectieve behandelingen uitvoeren en effectieve behandelingen ontwikkelen. Dus NIET aan niet-effectieve, onbewezen behandelingen, die alleen de eerst week lijken te werken omdat er eindelijk iemand wel naar deze mensen omkijkt en ze (onterecht) hoop geeft. Ondertussen zullen we moeten accepteren dat zelfs dan niet iedereen helemaal te helpen is. Dat is zo, was zo en zal altijd zo zijn. Maar we kunnen wél naar ze omkijken.

  8. Jonas says:

    Arno en Ilse, wat een fijne genuanceerde punten allemaal. Heerlijk om te lezen. Serieus.

Leave a Reply to Ilse Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.