Column – Zeg ja tegen negers!
Om te beginnen, dit artikel gaat niet over het al dan niet in Nederland moeten blijven van een jongen van Afrikaanse afkomst, om misverstanden te voorkomen. Daarover is elders al het nodige geschreven.
Onlangs had ik discussie over neger. Neen, dus niet over een bepaalde donkerkleurige medemens, maar over het woord. Ik had het in een stukje gebruikt en dat leidde, tot mijn verbazing, tot enige discussie met een meelezer over of dat woord gepast was. Ik was wel bekend met de discussies over negerzoenen en zwarte pieten, maar heb die discussies altijd een ontzettend geneuzel in de marge gevonden. In mijn wereld was ‘neger’ altijd een normaal, neutraal woord, waarmee mensen met bepaalde uiterlijke kenmerken geduid worden, niet anders dan dat ‘blanke’ of ‘indiaan’ dat zijn.
Maar naar aanleiding van de discussie ben ik eens gaan googelen, en blijkbaar ligt het voor sommige mensen heel gevoelig. Afgelopen september is het woord blijkbaar nog een heel issue geweest: in de Volkskrant was het woord gebruikt door een paar columnisten, wat leidde tot een felle reactie van een redactielid: hij betoogde dat het woord niet waardevrij was en bijdroeg aan stereotypering. Geenstijl dook daar op, met een te voorspellen reactie: “Euhm? Dude? Gast? Doe eens normaal man. Het is 2011.” Een andere discussie volgde op het verschijnen van een boek getiteld ‘Het Negerboek‘. Voor een groep mensen was het zelfs aanleiding tot een heuse openbare boekverbranding. Nou is het betwistbaar of een boekverbranding een smaakvol middel is om een argument kracht bij te zetten, maar het maakt wel heel duidelijk dat de betreffende groep erg boos werd van de term neger.
De groep die zich stoort aan het woord lijkt echter klein te zijn, ook als je gaat kijken naar reacties van ‘het volk’ bij deze discussies op het internet. Dat op Geenstijl de teneur is dat reaguurders het maar politiek correct geneuzel vinden, mag geen verrassing heten. Echter, ook bij de mensen die reageren op de websites van Volkskrant en Trouw is er een substantieel deel dat ‘neger’ een neutrale uitlating vindt. Het beeld blijft diffuus als je de betekenis van het woord vraagt aan encyclo.nl, dat vanuit verschillende bronnen de betekenis van een woord geeft. Neger geeft neutrale reacties, zoals ‘mensch met zwarte huidskleur’ en ‘een aanduiding voor de oorspronkelijke, donkerhuidige bewoners van Afrika ten zuiden van de Sahara’ , maar ook ‘nikker’, ‘roetmop’ en ‘zwartjoekel’. Vanuit dat perspectief is het niet zo raar dat mensen er liever niet mee worden aangesproken.
Het lastige is dat het gaat om taal. Een woord heeft een bepaalde connotatie, en dat is tijd- en cultuurgebonden (een term die nu ‘mag’, mocht vroeger niet of andersom, en wat hier wel zonder blozen gezegd kan worden, kan elders beledigend zijn), maar ook nog eens persoonsgebonden. Een woord waar de een door gekwetst wordt, is voor de ander normaal. Andersom, wat persoon A beledigend kan bedoelen, bedoelt persoon B neutraal of zelfs vriendelijk. Om het nog ingewikkelder te maken, kan ook prima bij eenzelfde persoon een woord zowel een positieve, negatieve als neutrale lading hebben. We hebben vrijheid van meningsuiting, die inhoudt dat er een heleboel gezegd mag worden. Of je dat ook moet doen, hangt wat mij betreft af van twee zaken: wat is de intentie van degene die iets zegt en wat voor gevoel roept dat op. Als je de intentie hebt om te kwetsen en te beledigen, tja, dat lijkt me evident fout. Als je weet dat een bepaalde term negatieve gevoelens oproept bij mensen, kun je hem misschien beter vermijden. Then again, als iets voor een meerderheid van de mensen een heel normaal woord is, kan een minderheid die zich daar aan stoort misschien toch beter accepteren dat het woord meestal zonder boze bijbedoelingen gebruikt wordt en zich er vooral niet beledigd door voelen.
Om te eindigen bij mij persoonlijk, omdat ik vind dat ik in mijn eigen stukje best even de maat der dingen mag zijn: voor mij heeft het woord, zoals in de inleiding aangegeven, een neutrale lading. Sterker nog, de manier waarop ik het woord neger het vaakst gebruikt heb zien worden, is niet in negatieve of neutrale maar in positieve context. Duizenden malen heb ik, in het stamcafé waar ik een groot deel van mijn jeugd doorgebracht heb, tegen de volgende op de wc-muur gekalkte leus aangekeken:
“Zeg nee tegen jagers,
Zeg ja tegen negers!”
Als dat niet positief is…
János Betkó doet zijn best om mensen niet te beledigen, maar vindt ook dat mensen niet te gauw moeten zeuren als ze zich beledigd voelen door iemand die niet de intentie had om te beledigen. Relax man!
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Je stelt dat de groep die het woord “neger” anno 2011 als beledigend ervaart marginaal is. Mijn ervaring is dat dit aandeel een grote meerderheid kent waar het donkere mensen zelf betreft, en dat lijkt mij belangrijker dan wat de gemiddelde Nederlander ervan vindt. Laten we het immers eens omdraaien. Stel nu dat alleen een paar blanke zeurkousen moeite zou hebben met het woord, maar de groep mensen die ermee getracht wordt te beschrijven totaal niet. Dan zou mijn reactie hoogstwaarschijnlijk zijn “waar maken we ons dan druk om?”. Nu is de situatie omgekeerd en redeneer ik analoog. Wat “de gemiddelde Nederlander” vindt van een woord om een groep te beschrijven vind ik minder belangrijk dan wat individuen in die groep daar zelf van vinden.
Als een woord (soms) spottend gebruikt wordt en mensen gaan het daardoor beledigend of negatief ervaren, dan kunnen we wel met z’n allen vinden dat het niet zo is, maar volgens mij is dat ook een beetje vreemd. Dat neemt niet weg dat iedereen wat mij betreft vrij is om z’n eigen woorden te kiezen, maar daar rekening mee houden lijkt me wel zinnig.
Goed dat je dit aankaart, het blijft een heikel punt. Zelf heb ik verschillende ervaringen hiermee. Ik had een paar jaar geleden eens een gesprek met een surinaamse over het woord neger, en zij voelde zich beledigd wanneer ze dit woord hoorde. Ze legde mij uit dat het woord neger een sterke associatie oproept met het slavernijverleden, een verleden waar de grote meerderheid van de mensheid liever niet aan herinnerd wordt. Ook het ontstaan en de betekenis van het woord, zo legde ze mij uit, was erg kwetsend, omdat het woord destijds niet gebruikt werd om te benadrukken dat zwarte mensen zwart zijn, maar omdat het woord zoveel betekende als ‘geen mens’ (je hoort de ontkenning in het woord nee-ger al). Vanuit die context gezien begrijp ik erg goed dat het woord als beledigend kan worden opgevat. Zij gaf de voorkeur aan de benoeming ‘zwart’ als het dan toch over ras of huidskleur moest gaan.
Een tijd later had ik dezelfde discussie weer met iemand (een blanke weliswaar) die dit allemaal onzin vond en claimde dat hij veel zwarte vrienden had die hij met alle liefde neger mocht noemen, omdat zij dat onderling ook deden. Het was een vriendschappelijke term, die je ook in bepaalde subculturen terughoort, vaak verbasterd als ‘nigger’ of ‘niggah’.
Dit onderwerp heb ik ook wel eens met een andere zwarte vrouw besproken, en zij had er ook geen problemen mee. Zij was van oorsprong weliswaar Somalische, en heeft dus misschien ook minder direct associaties met het slavernijverleden.
Ik heb vooral het idee dat het woord neger vooral een issue is voor mensen uit de landen waar de zwarte bevolking er enkel woont vanwege dat slavernijverleden, en minder in landen waar de zwarte bevolking van oorsprong al zwart was. Persoonlijk denk ik dat de hele discussie om de benaming ‘zwarte piet’ op dezelfde achtergrond berust. Maar goed, dat zijn slechts mijn interpretaties. Inmiddels geef ik er de voorkeur aan om iemand -als dat relevant is tenminste- gewoon bij zijn afkomst te benoemen, of diegene nou Duitser, Belg, Surinamer, Antilliaan, Marokkaan of Rus is. En als de discussie dan écht over louter huidskleur gaat, blijf ik maar gewoon bij ‘zwart’, of ‘donker’. Met zo’n pijnlijke achtergrond wil ik met mijn blonde haar mensen niet voor hun hoofd stoten, want wie ben ik om daar over te oordelen?
zoals Herman Finkers reeds zei: “Geen jager, geen neger!”
Toevallig voerde ik deze discussie de afgelopen week vaker. Ik denk dat je met een paar dingen rekening moet houden. Zoals je zegt is een woord voor dezelfde persoon soms tegelijk positief, negatief als neutraal. Neem ‘wijf’. Ik word niet graag wijf genoemd. Maar als je het hebt over een tof wijf, dan zit ik er niet mee… Het gaat erom wie het zegt, en op welke manier. Omdat mensen columnisten en stukjestikkers vaak niet persoonlijk kennen, kunnen dit soort woorden wel eens een verkeerd beeld geven van de opvattingen van de schrijver. Ik ben het met Joep eens dat je rekening zou moeten houden met de ‘groep’ die je aanduidt met een bepaalde term.
En dat brengt me bij het tweede punt: Is het nodig om iemands huidskleur te benoemen? Ik zou ervoor pleiten om dat zo min mogelijk te doen. En als je het wel moet, gewoon doen, alsof er niks aan de hand is, want er is ook niks aan de hand, je bedoelt het niet beledigend. Relax, man.
@ Ilse: ik ken een afrikaan die het haat als ik (als kaukasiër) neger zeg, vanwege dat slavernijgebeuren. Hij mag het zelf wel zeggen, overigens. Ik weet niet zeker of je slavernijtheorie dus klopt, deze man kan ook een uitzondering zijn. Ik ben het ook met je eens dat je als blond geboren Europeaan misschien niet te veel een mening over moet hebben over of het al dan niet een belediging is.
Wel komt neger niet van ‘nee’, maar van negro, en dat betekent zwarte, en zwarte vind ik ook een rare aanduiding, want ‘ze’ zijn niet zwart, maar hebben een bruine huid. Als je zwarte zegt, dan is ‘blanke’ ook geen goede aanduiding, dan zijn wij gewoon wit.
Zelf probeer ik het woord ene beetje te ontladen door bij getallen opnoemen het Amerikaanse niner voor nine over te nemen door neger te zeggen in plaats van negen. Daardoor krijgt het al automatisch een andere klank.
Geen jager. Geen Neger!
http://www.youtube.com/watch?v=rhx6YZWsR0k
In het kader van de actie: Racisme, voor je het weet ben je zelf aan de beurt. :’)
Het gaat altijd om context.
Ik verbaas mij ook altijd over deze discussie. Net als Janos heb ik ‘neger’ altijd als een neutrale benaming van een ‘ras’ (de tekens vanwege het feit dat rassen bij mensen ook nogal omstreden zijn). Groot was dan ook mijn verbazing dat het bij veel zwarte mensen (zeer) negatieve associaties oproept, onder andere vanwege het slavernijverleden. Zelf zie ik die link niet direct en niemand heeft mij uitgelegd wat die link dan precies is (overigens geeft Wikipedia daar snel antwoord op), maar als die door de groep die het betreft zo gevoeld wordt, vind ik correct om daar rekening mee te houden.
Wat alles nog veel verwarrender maakt voor mij is dat het alternatief volgens diezelfde zwarte mensen dan ‘zwarte’ is, terwijl dat voor mij wel een vrij negatieve connotatie heeft.
Dat het woord een ontkenning van het menszijn inhoudt (zoals Ilses gesprekspartner ooit aangaf) is volgens mij onzin. Die ontkenning (nee-ger) zit er alleen in het Nederlands in en bijvoorbeeld in het Engels (negro) niet. Het woord is afkomstig van het Latijnse niger (zwart) en via het Spaans/Portugees (negro – zwart) tot benaming voor zwarte mensen geworden. Puur taalkundig/etymologisch zijn neger en zwarte dus zelfs synoniemen.
Ik las vroeger toen ik nog nooit een andere neger dan Zwarte Piet had gezien boekjes van Tup en Joep, 2 aapjes die op avontuur gingen en onder meer op bezoek gingen bij “de nikkertjes”. Ik ben trouwens wel blij met de afschaffing van de negerzoen, maar we zijn er nog niet he mensen! Stop de Blanke Vla! Stop de Jodekoek! Klik de link in mijn naam om de petitie te tekenen!
Bij de weg, neger kreeg voor mij pas een negatieve bijsmaak toen Astro op de B-fac ging rondlopen…
[…] zien. Voor een wervingscampagne voor conducteurs pakken we een blije, dansende conducteur, een neger natuurlijk, want die kunnen zo goed dansen. Oh, en voor de campagne “wees stil in de […]
Het enige wat ik me afvraag: als je mensen dan niet kunt omschrijven als ‘neger’, hoe omschrijf je ze dan wel? En dan bedoel ik niet zoiets als ‘persoon met donkere huidskleur die wortels heeft in sub-sahara Afrika’, want dat is te lang om vaak te gebruiken in een normaal gesprek.
Voor mijn gevoel is ‘zwarte’ of ‘kleurling’ niet bepaald beter.
[…] zien. Voor een wervingscampagne voor conducteurs pakken we een blije, dansende conducteur, een neger natuurlijk, want die kunnen zo goed dansen. Oh, en voor de campagne “Wees stil in de […]
Heeft volgens mij alles te maken met de negatieve connotatie met het Engelse “nigger”. Maar zouden ze in het Engels ‘wife’ ook afkeuren omdat een ‘wijf’ in het Nederlands ook niet het meest fraaie beeld oproept van the fair sex? Voor mij is een neger heel neutraal: een zwarte medemens.
‘Nigger’ is de Engelse vorm van het Nederlandse ‘nikker’, wat inderdaad niet bepaald een nette vorm is. En dat terwijl in Amerika ‘nigger’ onder negers een zeer normale aanduiding is. Je mag een ‘nigger’ dus alleen ‘nigger’ noemen als jezelf neger bent: een regel die in zichzelf al discriminerend is.