Wanneer de rook van de verkiezingen is opgetrokken

De verkiezingen zijn inmiddels ruim een maand voorbij. Zelfs het nabeschouwen, zoeken naar schuldigen en speculeren over coalities is grotendeels al achter de rug. We wachten nu of de coalitiepoging tussen VVD, CDA, D66 en GroenLinks gaat slagen, of niet. Maar een beetje na-nabeschouwen, daar hou ik wel van. Daarom hieronder wat semi-willekeurige hersenspinsels.

De VVD is de grootste partij gebleven, al hebben ze flink verloren ten opzichte van de vorige keer. Knap, en tegelijkertijd ook wonderlijk. Uiteindelijk zijn weinig mensen er de afgelopen vier jaar veel op vooruit gegaan. Op veiligheid en justitie, een onderwerp waar de partij zich mee heeft vereenzelvigd, heeft de VVD er een absolute puinzooi van gemaakt. Waar eerst een ministerie van Veiligheid en Justitie stond, staat nu een rokende puinhoop. Maar blijkbaar is het voor de rechtse kiezer toch ‘goed genoeg’.

Als we het over metaforische rokende puinhopen hebben, dan is de PvdA geen ruïne, maar een krater. Een gat in de grond. Ik sta er dubbel in. De PvdA’ers die ik ken, veelal lokaal actief, zijn sympathieke mensen met het hart op de goede plek en goede ideeën. Maar de landelijke lijn is me de laatste jaren steeds verder gaan tegenstaan. En omdat ik al niet zo positief was, zit ik nu in het stadium van een milde afkeer van de partijtop. Hoe Dijsselbloem bijvoorbeeld de Grieken in de misère heeft gestort, zonder enig zicht op een oplossing om het geld van de West-Europese banken te redden, is weerzinwekkend. Net als het feit dat hij dit beleid volmondig blijft verdedigen. De sociale zekerheid voor de allerzwakste is de afgelopen jaren grondig afgebroken onder Asscher als verantwoordelijk minister. Is het gek dat de kiezer deze keer dacht: “laat maar”?

Sowieso: over het algemeen is de analyse aan de linkerkant dat de afgelopen regering van VVD en PvdA veel meer rechts dan links beleid heeft gevoerd. Hoe kan er dan een lijsttrekkersstrijd worden georganiseerd tussen de architect van deze regering (Samsom) en de vice-premier (Asscher). Wat dacht men dat de linkse kiezer zou doen? In de nederlaagspeech van Asscher na de verkiezingen klonk het geluid van Ad Melkert door: “de kiezer heeft het niet begrepen, we moeten het beter uitleggen”. Ja hoor Lodewijk. Doe maar. Doe je na afloop het licht uit? Tenzij er inhoudelijk flink wordt bijgestuurd naar links, lijkt me dat voor iedereen beter, ook voor het land. Dat voorkomt dat honderdduizenden kiezers denken links te stemmen, maar uiteindelijk toch ‘stiekem rechts’ bleken te hebben aangekruist.

Waar GroenLinks stevig heeft geprofiteerd van de neergang van de PvdA is dat de SP niet gelukt. Wat betreft de SP ben ik ambigu. Qua inhoud sta ik dicht bij de partij, ik heb er vaker op gestemd. Maar het is ook de partij van Jekyll & Hyde: nog meer dan bij de meeste andere partijen, worden leden in campagnetijd vervelend en negatief ten opzichte van alles wat niet De Eigen Partij is. Om daarna weer soort van normaal te worden, en goede ideeën te hebben. Ook de partijtop en partijstructuur kunnen me weinig bekoren. Wat mastodonten als Van Bommel en Ulenbelt uitkramen, staat voor mij heel ver weg van de wenselijkheid, en vaak ook van de werkelijkheid. Maar juist een kans op vernieuwing, zoals Sharon Gesthuizen die bood, werd door de partij niet gegrepen.

Het is afwachten hoe de SP zich verder ontwikkelt. Maar: het is absoluut een essentiële partij als we Nederland wat richting de linkerkant willen trekken. Ik hoop dat ze in de toekomst meer kunnen profiteren van de neergang van hun sociaal-democratische collega’s. Maar ik vermoed dat dat niet gaat gebeuren als men blijft hangen in het negatieve, het bashen van linkse collega’s, en het innemen van standpunten zoals is gedaan in het Oekraïne-referendum. Dat laatste gebroederlijk met (extreem)rechts. Het levert misschien stemmen op van de boze linkse man, maar jaagt anderen potentiële kiezers schreeuwend de deur uit.

Het CDA wint. Tja, als de PVV daalt in zetelaantal, en de VVD ook flink moet inleveren, dan moeten de kiezers ergens heen. Dan maar het CDA. Maar wat heeft die partij zich naargeestig opgesteld zeg. Het dedain en de arrogantie waarmee voorman Buma zijn collega’s Pechtold en Klaver toesprak in de debatten was stuitend. De vraag is hoeveel daarvan show was om ‘de rechtse stem’ te verleiden, of het gemeend was en dit nog een rol gaat spelen bij de coalitieonderhandelingen. Standpunten die werden ingenomen over het zingen van het Wilhelmus en het Burkaverbod waren lachwekkend. Om de PVV-kiezer te paaien is gekozen voor nationalistische symboolpolitiek, in plaats van zaken als rentmeesterschap en goed bestuur. Nou ja, de zetels zijn gewonnen. Wees er maar trots op.

Een conclusie? Die heb ik nog niet. De PVV wordt groter. Engnek, narcistische mafketel, nationalistisch dandy en vrouwenhater Baudet komt in ons nationale parlement, wat een schande is. Rechts lijkt te winnen: de VVD wordt kleiner, de PVV wat groter, het CDA ook. Ik hoop dat na deze verkiezingen in ieder geval voor iedereen duidelijk is dat het huidige CDA géén middenpartij (meer) is. En als je Buma beluistert willen ze dat ook helemaal niet zijn.

Links schijnt verloren te hebben, maar ik schaar landelijk eigenlijk de PvdA al decennia lang niet meer onder ‘links’. Dus is dat wel zo? De winst van GroenLinks en de Partij voor de Dieren doet me deugd. Samen met de winst van D66 wordt klimaat en milieu zo een stuk serieuzer genomen. Pro-klimaat is gegroeid, een pro-Europa ook. Het wordt interessant of daar iets van in de praktijk gebracht gaat kunnen worden.

Juultje hoopt dat haar kinderen nooit op school staand het volkslied hoeven te zingen