Goh: geen democratisering in het hoger onderwijs

Het is er! De minister presenteerde vrijdag het nieuwe wetsvoorstel over medezeggenschap, bestuur en toezicht in het hoger onderwijs. Het had een krachtige reactie kunnen zijn op de al langer aanhoudende kritiek op de wijze waarop ons (hoger) onderwijs wordt bestuurd, en op bijvoorbeeld een Maagdenhuisbezetting die meer dan een maand duurde.

U heeft het voorstel misschien gemist, maar dat ligt niet aan u. Het moment van verschijnen was niet aangekondigd, en het kwam naar buiten toen er ook ander groot nieuws speelde: de Griekse crisis woedde in alle hevigheid, en de regering maakte bekend dat er eindelijk een cao was voor de rijksambtenaren. Wat betekent dat er nauwelijks media-aandacht voor was. Als een wetsvoorstel op deze manier gebracht wordt, betekent het twee dingen. Dat het op veel kritiek kan rekenen, en dat de spinners en voorliegers hun werk weer goed gedaan hebben. Chapeau voor de jongens en meisjes van communicatie op OCW dus!

U vraagt zich wellicht af wat er dan in het wetsvoorstel staat (al heb ik misschien al een hint gegeven). Enige tijd geleden publiceerde ik hier een analyse over hoe de politiek de afgelopen twintig jaar (niet) heeft gefunctioneerd op dit dossier en deed ik de volgende toekomstvoorspelling:

“Ik ben dus pessimistisch. Iedereen kan aanvoelen welke kant het opgaat: de minister komt met een wetsvoorstel dat ingaat op bestuur en medezeggenschap. Daarin verandert feitelijk niets. Er wordt wat geroepen over ‘de cultuurverandering’ die nodig is, en er worden een paar kruimels uitgedeeld. De studentassessor komt misschien terug, daarover heeft de Tweede Kamer zich immers al twee keer uitgesproken. Misschien komt er een handjevol rechten voor het geven van niet-bindend advies bij. Of wordt geschermd met het instemmingsrecht op hoofdlijnen van de begroting. Dat was immers al onderdeel van eerdere besluitvorming, namelijk het afschaffen van de basisbeurs. …

En daar gaat het bij blijven.”

Ik had er wat flesjes wijn onder moeten verwedden. Want: er komen een paar adviesrechten bij en in de Memorie van Toelichting wordt wat geneuzeld over de bestuurscultuur. Ik was echter nog niet pessimistisch en cynisch genoeg: de studentassessor (dat is een student met adviserende stem die bij vergaderingen van het instellingsbestuur mag zitten) komt er niet, want, ta-da!: de positie van de medezeggenschap wordt immers “verder versterkt door de invoering van het instemmingsrecht op de hoofdlijnen van de begroting. Inmiddels is dat instemmingsrecht zoals gezegd opgenomen in het wetsvoorstel studievoorschot.” (p47) Voor de duidelijkheid: ‘wetsvoorstel studievoorschot’ is het afschaffen van de basisbeurs.

Er blijken nog minder kruimels op tafel te liggen dan ik had voorspeld.

De minister had steeds gezegd dat de protesterende studenten uit (onder andere) het Maagdenhuis op hun wenken bediend zouden worden. Deels omdat ze zo goed was geweest de studiefinanciering af te schaffen, maar ook omdat ze werkte aan een voorstel dat de medezeggenschap zou versterken. In het wetsvoorstel staat echter dat het de schuld van de medezeggenschap is, als bestuurders niet luisteren: “Medezeggenschapsorganen en andere belanghebbenden benutten hun ruimte om bestuurders tegenspraak te geven nog onvoldoende.” (p19.) “Adding insult to injury”, noemen de Engelsen dat geloof ik.

Om mezelf nog maar eens te citeren:

“De enige uitweg die ik dan nog zie, is dat studenten en docenten de barricaden weer betrekken. En dat hun beweging aanslaat in meerdere studentensteden, en dat er een intensieve samenwerking ontstaat tussen activisten, studentenorganisaties en vakbonden. En dat de Tweede Kamer dan éindelijk, na twintig jaar, eens door durft te pakken.”

Als er ooit een moment is geweest waarop studenten, docenten, hun vakbonden, medezeggenschappers en actiegroepen rond een tafel zouden moeten gaan zitten, dan is het nu. Ons onderwijs kan stukken beter, en een betere bestuursstructuur kan daar een goede bijdrage aan leveren. En het kan zonnekoningengedrag, vastgoedschandalen en over-the-topsalarissen voorkomen. Vanuit OCW is echter helemaal niets te verwachten.

János vindt het soms vet irritant om gelijk te krijgen.

Dit stuk verscheen ook op Sargasso.nl