Het basisinkomen “van mijn belastingcenten!”
Het is een misvatting die vaak door zowel links als rechts in stand wordt gehouden: links is goed voor het collectief en rechts is goed voor het individu. Een misvatting, want de collectieve baten van links hebben de verheffing van het individu als achterliggende motivatie en zijn daarom voordelig voor zowel het collectief als het individu. Een voorbeeld hiervan is de vergroting van de toegankelijkheid van onderwijs. Een goed onderwezen bevolking genereert meer welvaart en het heeft er voor gezorgd dat een groot deel van de bevolking zich kon emanciperen; analfabetisme was vroeger immers de norm onder arbeiders.
Vooral rechts heeft dankzij de “niet van mijn belastingcenten” – retoriek de schijnbare tegenstelling van collectief tegen individu naar zich toe getrokken. Sterker nog, rechtse partijen lijken vaak te suggereren dat collectieve voorzieningen louter goed zijn om op te bezuinigingen, want bezuinigingen zouden standaard leiden minder belasting. Hoewel dit niet per se het geval hoeft te zijn, is het ook nog maar de vraag of een belastingvoordeel daadwerkelijk in het belang is van het individu. Homo sapiens is als soort succesvol vanwege gemeenschapsvorming met complexe sociale structuren; het inwisselen van sociale zekerheid in ruil voor geld is als het opzeggen van een solide verzekering.
De realiteit van belastingen is echter veel complexer: “mijn belastingcenten” zijn simpelweg niet meer te traceren als de staatskas zelf los gezien wordt van de keuzes die gemaakt worden. Met andere woorden, de manier van belasting heffen, de hoogte van belasting en de bestemming van de uitgaven zijn allemaal, los van elkaar, politieke keuzes. Hieruit volgt dat een euro aan belasting niet meer terug te vinden is in een ziekenhuis of een Joint Strike Fighter. Die “mijn belastingcenten” bestaan dan eigenlijk niet meer.
Ik realiseer mij dat dit stuk tot op dit punt er wellicht enigszins ideologisch gekleurd uitziet. Daarom lijkt het me een goed plan om ook even stil te staan bij een zwembad-analogie. Het is uiteraard niet netjes om in een zwembad te plassen. Ook met zuivere intenties er voor kiezen om in de hoek van een zwembad pissen blijft ranzig, aangezien betreffende zeik toch deel uit gaat maken van het gehele zwembadwater. Claimen dat een euro aan belasting naar een heel specifiek doel is gegaan is net zo irreëel als claimen dat die pis wel in het hoekje blijft, omdat het geld onderdeel is gaan uitmaken van het grotere geheel. Dankzij de democratie kan iedereen met stemrecht invloed uitoefenen op wat er gebeurt met het geld.
Bij de discussies rond het basisinkomen komt de “mijn belastingcenten”-retoriek weer om de hoek kijken in de vorm van “betaal ik dan voor mensen die niets doen?!” Wat sommigen zich niet goed realiseren is dat iedereen een basisinkomen zal ontvangen waardoor de algehele welvaart stijgt, armoede wordt teruggedrongen tot het nauwelijks meer bestaat en de huidige bureaucratie rond uitkeringen grotendeels zal verdwijnen. Het basisinkomen is daarmee een maatregel die grote collectieve gevolgen heeft en daarbij ruimte maakt voor persoonlijke, individuele ontwikkeling. Het is niet “de ander” die daarvoor betaalt, maar de staatskas. Waar het geld in de staatskas vandaan komt is een politieke keuze die losstaat van het basisinkomen zelf. Uiteraard moet dit democratisch geregeld worden; je hoeft niet zelf in het zwembad te pissen om een mening te hebben over het badwater.
Tot slot, naar mijn mening is de “mijn belastingcenten” – retoriek een drogreden die iedere discussie over staatsuitgaven, ook het mogelijke basisinkomen, vervuilt. Het debat over politieke keuzes zal veel beter gevoerd kunnen worden als deze drogreden achterwege blijft.
Jamili Wetzels
Afbeelding door Scott Edmunds onder creative commons licentie
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
“en rechts is goed voor het individu”
Laten we de discussie wel zuiver houden. Je legt prachtig uit hoe links denk goed te zijn voor de hele bevolking, maar laat achterwege hoe rechts hierover denkt. Je kan er voor zijn of niet maar de meeste rechts-denkende mensen, mijzelf incluis, hebben wel degelijk het doel het leven beter te maken voor de hele bevolking. Het is de welbekende taart-analogie: waar links erop richt om de taart die er is eerlijker te verdelen, richt rechts zich erop om de taart zelf te vergroten. Dan kunnen verschillen nog steeds groot of zelfs groter worden, de armsten worden er netto ook beter van, zelfs als dat als percentage van de hele taart niet zo is. Voor het vergroten van die taart is (volgens rechts) economische groei en dus stimulatie van ondernemerschap nodig.
Je kan hier wel of niet in geloven maar dit is wel degelijk hoe de meeste rechts-denkenden geloven dat de armeren geholpen kunnen worden. Het stigmatiseren van alle rechtsdenkenden als pure individualisten die geen cent geven om de armeren leidt niet tot een zinnige discussie.
Rechts strijd toch vooral voor lagere belastingen en bezuinigingen. Belastingverlagingen die vaak niet bij de onderlaag terecht komen. Uiteraard is extreem links beleid niet altijd wenselijk maar voor de mindere armoede van de onderlaag hou ik toch eerder vakbonden, linkse sociale zekerheidspolitici en het toenemen van de werkende bevolking verantwoordelijk.(vrouwen, jongeren etc.) En dan heb ik het nog alleen maar over de politiek. Als je kijkt naar het loonbeleid van veel ondernemeningen dan deelt een kleine bovenklasse elkaar taartstuk na taartstuk uit en ruimt men de kruimels die ervan afvallen op om iedereen op de nullijn te houden en toelages af te schaffen.
Dat de meeste rechtsdenkende geven om armoede bestrijding acht ik erg speculatief. Kwa feitelijkheid lijkt het meer een onbedoeld bij effect dat door anderen wordt toegeweid wordt bevochten en dan ook nog op een beperkt deel van de uitputtende aardbol.
Jasper, dat jij niet gelooft in dezelfde mechanismes als veel rechtse mensen is prima. Maar, de auteur doet alsof rechtse mensen dat ook niet doen. Dat is niet zo. Zij geloven in het creeren van werkgelegenheid door ondernemerschap, en die werkgelegenheid komt ten goede aan de armeren. Dat is geen onbedoeld bijeffect. Ondernemerschap motiveer je (in onze optiek) niet bepaald met links beleid.
Verder zijn er véle malen meer rechtsdenkende mensen dan dat er directeuren of bankiers zijn. Dat stereotype mens stemt vast ook rechts, maar als dat de enige waren dan had de VVD 1 zetel. Ik ken genoeg rechtsstemmende mensen met een normaal salaris of kleine zelfstandigen. Die hebben vaak ook baat bij liberaal beleid.
In de eerste alinea ga ik inderdaad slechts in op één van de twee elementen van de individu-vs-collectief-misvatting. Ik heb mij niet uitgelaten over het “geloof” in mechanismen. Dat was immers niet de kern van mijn betoog 😉
Prachtige n=1-proef. Met als deelnemer iemand die onbedoeld werkelijk álle vooroordelen over (voorstanders van) het basisinkomen bevestigt. (alleen die foto al)
http://www.rtlnieuws.nl/economie/home/eerste-nederlander-met-basisinkomen-van-1000-euro-maand
Haha dat over de vooroordelen kan ik moeilijk met je oneens zijn 🙂 Een leuk sociaal experiment, maar met zo’n kleine doelgroep maar van zeer beperkte wetenschappelijke waarde 😉
Voor wie het nog niet gelezen heeft was ik zelf heel erg onder de indruk van deze blog, waarin een (naar mijn mening) verbluffend goed voorstel wordt gedaan waarop een basisinkomen politiek in kleine stapjes (en uiteraard met dezelfde stapjes terugkeerbaar) kan worden ingevoerd. https://medium.com/@ronaldmulder/laten-we-eens-ophouden-over-dat-basisinkomen-9a0223eb2772
Ik vind het onvoorwaardelijk basisinkomen werkelijk een prachtig idee. Maar.
Wat ik me afvraag is wat er gaat gebeuren met de arbeid in het land. Zelf werkende in de zorg kijk ik uit naar een basisinkomen zodat ik minder kan werken in de sector die weliswaar mijn hart heeft, maar ook bijna bezwijkt onder de werkdruk. Ik verwacht dat veel van mijn collega’s hier hetzelfde over zullen denken: lekker, ik ga een paar dagen in de week minder werken. Natuurlijk zal een deel van de zorg opgevangen gaan worden door mantelzorg, omdat ook familieleden van zorgvragers meer ademruimte krijgen. Dit zal waarschijnlijk parallel gebeuren in andere sectoren. Maar. Zal dit tegen het verlies aan arbeidskrachten opwegen?
En wat van al die collega’s in de zorg / onderwijs / voedselproductie – en andere broodnodige sectoren!- die het werk hebben gekozen omdat er veel werkgelegenheid in is, en niet omdat het op de eerste plaats hun hart heeft? Wat als al die mensen lekker creatief bezig gaan met eigen bedrijfjes, workshops geven etcetera? Er zijn handenvol mensen die géén creatief vormgever / game ontwerper / festivalorganisator / theateracteur / singer-songwriter / taartenbakworkshopgever worden omdat daar slechts plaats is voor een selecte groep mensen om (voldoende!)geld in te verdienen. Als al deze mensen hun hart volgen en dit werk wél gaan doen, is dat op microniveau van harte toe te juichen, want ik gun het iedereen om te doen wat ze het meest naar het hart gaat. Alleen, wat gebeurt er als bepaalde sectoren leeglopen en er onvoldoende werknemers in te vinden zijn? In mijn eerste impuls zeg ik: Marktwerking, dat wat schaars is wordt waardevoller, dus de lonen in dergelijke sectoren gaan omhoog. Waar het geld voor die lonen dan vandaan moet komen, daar moet ik mijn hoofd nog over breken. Ik ben immers geen econoom. (Wat zou er trouwens met die sector gebeuren bij een onvoorwaardelijk basisinkomen??)
Ik hou niet van beren op de weg. Ik hou van idealen die de wereld kunnen veranderen. Als iemand me deze beer op de weg kan wegpraten: leef je uit.
Ik snap het verband tussen bezwijken onder werkdruk in de zorg en minder werken met het basis inkomen niet direct.
Je kan in de zorg met 40 uur werk een goed inkomen verdienen. Het is geen rijkdom maar mensen met een bijstand hebben een heel stuk minder. Zeker als je vaste lasten verrekend. Of zijn het de onregelmatige diensten die het hem doen?
Met 32 uur werken in de zorg kan je als werknemer rondkomen. Als ZZP er is het verwacht ik dan wel weer een ander verhaal. Dus als de werkdruk te hoog is kan je terug naar 32 uur en dat lijkt me niet bijzonder zwaar voor een gemiddelde Nederlander.
okee het kan zijn dat je vindt dat je met 32 uur werk genoeg doet gezien de omstandigheden en de arbeidsvoorwaarden met beloning. Maar snap dan niet wat je bedoelt met bezwijken onder werkdruk.
Ik verwacht trouwens niet snel een gebrek aan arbeid in vitale sectoren. Nederland kan veel importeren en werknemers uit de rest van Europa pikken hier graag een graantje mee. En als iets echt belangrijk is dan verdient het ook een goede beloning.
In mijn verhaal focus ik niet op bezwijken onder werkdruk. Nu is het al zo dat er een hoge werkdruk is wegens een tekort aan arbeidskrachten, nog los waar dat door veroorzaakt wordt (te weinig mensen begroten vs. te weinig mensen kunnen krijgen)
Ik vraag me af wat er met de vitale sectoren zal gebeuren als mensen in die sectoren massaal minder gaan werken omdat ze een basisinkomen krijgen. Dan komen er simpelweg te weinig handen om het werk allemaal te verzetten?
Terzijde: 32 uur wordt in de zorg al gezien als fulltime. Dit omdat je bij onregelmatige diensttijden (vroege dienst start doorgaans om +-07.00u, late dienst eindigt doorgaans om +-23.00u) plus soms nachtdiensten 36 of laat staan 40 uur bijna niet in te plannen is. Niet als je het netjes over 5 dagen verdeeld, en alle wetgeving over dagritme en rusttijden in acht neemt. Om die reden is er in de zorg van 32 uur goed rond te komen, maar het is de onregelmatigheidstoeslag die het de moeite waard houdt. Ook heel gangbaar is trouwens 24 uur, dat trekken de meeste mensen fysiek en mentaal een stuk beter. Zij die 32 uur werken hebben vaak hogere of meer administratieve functies die ze meer overdag kunnen uitoefenen.