Eerste Kamer: een reflectie
Voorspellen is lastig, zeker als het om de toekomst gaat.
Toen in het begin van de negentiende eeuw het tweekamerstelsel werd ingevoerd, vond men het nodig een Eerste Kamer in te richten. Om paal en perk te stellen aan driften en overijling te voorkomen.
In het midden van de negentiende eeuw stelde Thorbecke zijn vraagtekens al. De Eerste Kamer was “zonder grond en zonder doel”. De commissie waar hij voorzitter van was, besliste anders. Uit angst voor een sterke democratische stroming werd de Senaat in stand gehouden. Een kamer die destijds bestond uit een bijzondere vertegenwoordiging van grootgrondbezitters en waarvan de leden negen jaar zetelden. Aan het eind van de negentiende eeuw gingen de eisen voor het lidmaatschap omlaag. Mensen uit bij wet aangewezen openbare functies konden lid worden.
Aan het begin van de twintigste eeuw is de Senaat gedemocratiseerd. Leden werden voor zes jaar gekozen (om de drie jaar werd de helft vernieuwd) en in de jaren tachtig van de twintigste eeuw vond nieuwe democratiseringsslag plaats (vierjarige periode, per Statenverkiezing). Wederom was er overigens geen draagvlak voor de opheffing van de Eerste Kamer. De Eerste Kamer ging zich vanaf dat moment nadrukkelijker manifesteren. Lastig, zo’n bemoeizuchtige Senaat. Sommigen tijdens de periode Kok verlangde terug naar de tijd van voor 1983.
En daar zijn we dan. Anno 2015 merk je (in verkiezingstijd) het verschil tussen de Eerste en de Tweede Kamer niet meer. Als een politieke partij haar spel in de Tweede Kamer niet wint, dan is daar altijd nog de knock-out ronde. In een politiek klimaat van versplintering, met de kleinste grootste partij ooit, is dat een weinig veelbelovende situatie.
Het lijkt tijd te worden voor een nieuw debat. De Eerste Kamer is minder democratisch dan de Tweede Kamer; de Eerste Kamer wordt indirect verkozen en er stemmen aanzienlijk minder mensen. Dat debat kan twee kanten op. Of we heffen de Senaat op, of we gaan duidelijker bepalen wat de rol van beide organen is.
Volgens mij zijn we opnieuw terechtgekomen in een tijd van driften en overijling. Ik denk dat er behoefte is aan een deskundige spiegel. Reflectie die een niet-politieke Eerste Kamer zou kunnen bieden. Dat nu juist de democratische stroming de Senaat heeft overgenomen, dat hadden ze in de negentiende eeuw nooit kunnen bedenken.
Arjen is de heren Van der Pot – Donner dankbaar voor hun handboek van het Nederlandse staatsrecht, waaruit hij driftig heeft geput, en is een warm voorstander van reflectie (af en toe eens rustig en logisch over de dingen nadenken – met een biertje).
Afbeelding via Wikimedia Commons, credits: Fotocollectie Nationaal Archief/Anefo/Bert Verhoeff
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
De eerste kamer is op zichzelf een goed idee tegen de draaikonterij die de tweede kamer soms, nee, vaak laat zien. In zijn huidige vorm schiet het zijn doel alleen wat voorbij heb ik het idee. Als we de plannen van de tweede kamer écht democratisch willen toetsen, denk ik meer de kant op van een ‘referendum-poule’, een (grote) volksvertegenwoordiging die goed wordt ingelicht op het betreffende onderwerp, om daar vervolgens een referendum onder te houden. Dit heeft natuurlijk de nodige mitsen en maren.
Los van dit idee, ervaar ik de politiek in Nederland er als eentje waar onafhankelijke instanties soms een roepende in de woestijn lijken. Het aantal keren dat ik verhalen lees over onderzoeken die wijzen op kostenbesparingen in de maatschappij, die vervolgens door de politiek genegeerd worden door acties te ondernemen op basis van het ego dat denkt het allemaal beter te weten, of op basis van keuzes die traditioneel gezien veilig líjken… Ik denk dat een controlerende instantie voor de tweede kamer geen overbodige luxe is. Maar waar die dan het best uit kan bestaan?
Dat weet ik ook niet zo goed. Maar volgens mij moet het in ieder geval minder politiek (als je het doet). Zoeken naar een alternatief lijkt me helemaal niet zo heel erg lastig. Opties genoeg.
Overigens vind ik juist die onafhankelijke geluiden heel erg tegenvallen. Je moet er wel echt naar op zoek.
De Eerste Kamer kan makkelijk weg als je een wetten juridisch kan laten toesten tegen de grondwet. Vrijwel alle andere EU landen doen dit (enige andere uitzondering is Finland, al zijn er misschien wat oostblok landen bijgekomen sindsdien).
In feite gebeurt dit al, maar ipv naar de grondwet te kijken (want mag de rechter dus niet), kijkt men naar de Europese verdragen.
Toevallig ligt er een voorstel ter aanpassing van de grondwet klaar om dit te doen, voor tweede behandeling notabene.
Alleen is de VVD (die het bij eerste behandeling wel steunde) nu opeens tegen omdat het niet democratisch zou zijn, zo’n rechter.
Zolang niet minstens 2/3 van de kiezers voor een “minder democratisch” controle orgaan is, met als taak te zorgen dat onze democratie ook een rechtstaat blijft, zullen we de dus blijven zitten met de “meer democratische” variant (de Eerste Kamer).
De ironie is natuurlijk dat al dat “pro-democratie” volk meestal beargumenteerd dat een eenvoudige meerderheid al democratisch genoeg is en er echt geen 2/3e meerderheid nodig is 😀
Kun je jouw stelling eens beargumenteren (dat de EK makkelijk weg kan als je een wet kan laten toetsen tegen de grondwet). Is dat niet een beperkt uitgangspunt? Ik lees/hoor het vaker, maar weet niet zo goed waarom mij dat moet overtuigen. Dus vanuit oprechte nieuwsgierigheid maar even de vraag.
Ik vind overigens dat er te weinig gedaan wordt met de toets van de Raad van State. Vaak schrijven die prima adviezen bij wetsvoorstellen met redelijk fundamentele punten.