Over zakkende bodems, scheuren in hoeves en miljarden euro’s
De conclusies uit het (voorlopige) onderzoeksrapport over de manier van werken van de NAM in Groningen zullen door bijna iedereen die ze gelezen heeft – of flarden er van heeft gelezen – zijn beoordeeld als schokkend, maar niet als verbazingwekkend. De schaamteloosheid waarmee werd meegedeeld dat de verspreiders van het rapport strafbaar zijn, was op het eerste gezicht hilarisch. Het lachen vergaat je als je bedenkt dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij het meent. En in het gebruik van doofpotten een traditie in hoog te houden heeft, in ieder geval via de moederbedrijven Shell en ExxonMobil.
Laat ik echter eerst even binnen de landsgrenzen blijven en een greep doen in de recente geschiedenis, zonder al te veel op de aardbevingen zelf in te gaan. Dat ze er zijn lijkt me duidelijk, dat ze door de gaswinning worden veroorzaakt ook. Dat de reactie van de NAM aanvankelijk neerkwam op ‘whatever/it wasn’t me’ hebben we ook kunnen lezen. En dat we in de minister van Economische Zaken een figuur hebben die aanvankelijk weigerachtig was en thans schoorvoetend aan het kijken is of hij iets voor de regio moet doen – dat het een moetje is, is duidelijk – heef eigenlijk ook niet zo heel veel nieuwswaarde.
Toch? We accepteren het tenslotte al een tijdje. Er wonen niet zo veel mensen in die hoek van het land. Het brengt geld in het laatje. Dus dat er zo af en toe een boer komt klagen omdat er een paar scheuren in zijn hoeve zitten: shit happens. Die zakkende bodem is goed voor de BV Nederland.
De goede verstaander heeft inmiddels begrepen dat er hier een beetje wordt gechargeerd. Dit stuk is niet mede mogelijk gemaakt door de NAM en het Ministerie van EZ. Maar hoe veel licht zit er tussen de dagelijkse praktijk en de smalende regels die ik optik omdat ik mijn slechte humeur op iets moet botvieren?
Google voor de grap eens op NAM en aardbevingen. Je ziet serieus hoe de club de risico’s bagatelliseert, hoe mensen die jaren terug al aan de bel trokken werden weggezet als zeikerds. En het rijk dacht intussen aan de miljarden die uit de grond werden gepompt en liet de NAM begaan. Een debatje hier of daar buiten beschouwing gelaten.
De vraag is evenwel: moeten we verbaasd zijn over het feit de NAM stommetje speelt bij dit soort kwesties? We hebben het over een bedrijf dat halverwege de jaren negentig meteen klaar stond met de schep om de Waddenzee om te ploegen voor gas. In landen met een labielere overheid was het natuurgebied verworden tot een industrieterrein met hier en daar een verdwaalde visdief, daarvan ben ik overtuigd. In Nederland stonden er gelukkig belangenbehartigers op met voldoende achterban op partijen nerveus te maken: uiteindelijk werd er een compromis gesloten.
Blij met dat compromis ben ik overigens niet. Er is namelijk in bepaald dat gaswinning wordt gestopt zodra de bodemdaling niet kan worden opgevangen door de natuur. En op het moment dat het wel goed gaat, dan krijg je van de minister van EZ gewoon toestemming om de capaciteit op te voeren. In mijn beleving is dat iets als een brandslang op de Nachtwacht loslaten met de afspraak dat je de druk stukje bij beetje opvoert, maar belooft te stoppen zodra een van de schutters onzichtbaar wordt: kwetsbare schoonheid met eeuwigheidswaarde die je niet in geld kunt uitdrukken is kansloos tegen het lompe winstbejag, dat nu eenmaal kenmerkend is voor de krachten die loskomen als het om gas of olie gaat.
Dat gezegd hebbend: in het Waddengebied gaat het natuurlijk om een zwik platvissen, een paar zeehonden, een stuk of wat steltlopers en hier en daar een meeuw. Vind ik als geitenwollen sok leuk en belangrijk. In Groningen heeft de natuur ongetwijfeld te lijden van de NAM, maar er wordt vooral gesold met de leefomgeving van mensen. En doorgaans gelden dan ook bij Big Oil en rechtse ministers andere fatsoensnormen: waar men uiteindelijk toch geneigd is om ‘fuck de eidereend!’ te roepen als er geld te verdienen is, zijn vooral politici toch minder snel geneigd om ‘fuck de familie Prins, fuck de familie Veen en fuck de familie Tepper’ te roepen. Als is het maar omdat de families Prins, Veen en Tepper stemrecht hebben. Grote bedrijven zijn afhankelijk van de goodwill van politici, die op hun beurt weer afhankelijk zijn van het humeur van het land.
Wat dat betreft verraste minister Kamp me met zijn aanvankelijk bijna nurkse houding ten aanzien van dit dossier. Natuurlijk: de VVD moet het bij het verdelen van de zetels niet van het van oudsher Rode Noorden , maar de conservatieve kiezer elders in het land zal de gang van zaken in het Groningse vroeg of laat toch duiden als onverantwoord, en dat is een kwalificatie waar geen politicus op zit te wachten.
Maar goed: Kamp zal zijn opties tegen elkaar hebben afgewogen. Er worden miljarden uit die gasbellen naar boven gepompt en de kraan dichtdraaien zou financiële consequenties hebben, waarmee het toch al weinig gewaardeerde kabinet Rutte-II evengoed in zwaar weer zou komen. En als de NAM zegt dat het kan…
Die aardgasbaten zijn natuurlijk een beetje een dingetje. Daar heeft Nederland profijt van. Daar zijn mooie dingen mee gedaan. Domme dingen ook, maar de bestedingen zijn vrijwel altijd het resultaat geweest van een politiek onderhandelingsproces. Dat is goeddeels verdedigbaar, al zal iedereen met een beetje fantasie zich iets kunnen voorstellen bij het chagrijn in het noorden. Ik kom te weinig in Groningen om me op te werpen als woordvoerder. Maar als de buurman in mijn tuin een schat opgraaft, van de opbrengsten een dure auto koopt en mij afscheept met een fooi en een kuil achter mijn huis, dan word ik daar niet vrolijk van.
En daar zit de grootste fout in dit hele dossier. Ik wil tot op zekere hoogte best mee in de stelling dat we goud in de grond hebben en dat Nederland gek is als we het er niet uit halen. Maar om het ten koste van alles op te pompen gaat te ver. Bij berichten over bodemverzakkingen en aardbevingen moet de staat niet wachten tot het moment waarop de schade al te fors wordt. In een in ieder geval op papier beschaafd land draai je dan de kraan dicht en ga je werken aan plan b. De bodemschat bederft immers niet.
Bovendien wil ik ook best aannemen dat de NAM erg veel verstand heeft van gas- en oliewinning. Maar net als bij moederbedrijven Shell en ExxonMobil moet ik bij nieuws over deze club altijd denken aan die titel van een leuk album van The Mothers of Invention: We’re Only In It For The Money.
Over de vraag of je van grote bedrijven meer mag verwachten dan zo’n opstelling, schrijf ik allicht nog eens een ander stuk. Op de vraag of je de inschatting van de NAM leidend moet maken bij vragen die betrekking hebben op gevolgen voor de leefomgeving en het welzijn van mens en dier, heb ik het antwoord hierboven gegeven. Slecht plan. Niet doen.
Voor wie de houding van deze club in Nederland alleen niet doorslaggevend genoeg vindt: een blik op wat Shell en ExxonMobil over de grens uitspoken, trekt u allicht over de streep. Natuurlijk: het gaat hier om een industrie waarin kleine foutjes grote gevolgen kunnen hebben. Maar zelfs mensen die coulanter zijn dan ik en Big Oil wel een missertje willen vergeven, zullen beamen dat de PR-machines in deze sector toch net even te vaak gericht zijn op het bagatelliseren van de schade dan op het serieus oplossen van de problemen of het op waarde schatten van het gebied waar ze aan de slag willen.
Thijs vraagt zich af hoe de pakjes sigaretten er hadden uitgezien als de tabaksindustrie een permanent leidende rol had gekregen in de voorlichting over de gezondheidsrisico’s van zijn producten.
Afbeelding via Wikimedia Commons, door: Wutsje / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Ik vraag me altijd af waarom we dit niet gewoon netjes kunnen regelen… Het gaat om lichte aardbevingen die materiele schade aanrichten in een zeer dunbevolkt gebied. Dus maak gewoon NETJES de schade op, vergoed die schade direct en voor 110%, en pomp het gas eruit.
Die vergoedingen kunnen we makkelijk betalen van de aardgasbaten, de rest van het geld hebben we keihard nodig om o.a. ons sociaal stelsel mee in de lucht te houden. Een sociaal stelsel waar het noorden overigens bovengemiddeld sterk van afhankelijk is. Verder mag er van mij ook best een leuke magneettrein naar Groningen en Hamburg van betaald worden.
Dus ja, er zal hier en daar een boerderij onbewoonbaar verklaard worden a 300.000 euro per stuk. Dat is niks op 15 miljard euro per jaar. En aardbevingen van 2-3 op de schaal van Richter gaat niemand van in paniek raken, in Limburg komen veel zwaardere aardbevingen voor die ook geen echte schade aanrichten.
Dan is er nog het punt van de Waddenzee: natuurlijk is dit natuurgebied niet gebaat bij boortorens, maar bij boringen vanaf het land kan het weinig kwaad. Juist vanwege de aard van het Waddengebied, waar veel zand vanuit de Rijndelta via de Noordzee wordt gesedimenteerd, leidt bodemverzakking niet snel tot echte bodemdaling. Als je dit netjes monitort kan ook dit gas zonder problemen gewonnen worden.
E.e.a. vereist wel wederzijds vertrouwen tussen milieuactivisten en de NAM, helaas schort het juist daaraan. Dat zou enorm verbeterd kunnen worden door de schades gewoon direct en ruimhartig te vergoeden, dat is echt wisselgeld op de totale aardgasbaten. En dan kunnen we allemaal nog een paar jaar (of decennia) genieten van onze bodemschatten.
Inderdaad, als Brabander heb ik misschien makkelijk praten, maar de aardbeving van Roermond van 1992 ben ik destijds vrolijk doorheen geslapen. Dat was de zwaarste beving ooit gemeten in NL, 5.8, vele malen zwaarder dan wat er ooit in Groningen gebeurd is. En zelfs dat richtte voor 125 miljoen euro schade aan, een schijntje op de aardgasbaten.
“de aardbeving van Roermond van 1992 ben ik destijds vrolijk doorheen geslapen.”
Ik werd wel wakker, mijn eerste gedachte was “potverdikke, proberen ze het toch gewoon nog een keer, die Duitsers!”
(srry voor de off topic)
In het westen des lands was de grap destijds dat Ien Dales uit bed was gevallen. Flauw, maar in 1992 waren Ien Dalesgrappen erg in trek en als 18-jarige vond ik ze reuze geestig.
Ik zie een behoorlijk verschil tussen Roermond en Groningen: de bevingen in Groningen ontstaan door menselijk handelen. Roermond was voor zover ik het kan nalezen een natuurlijk fenomeen.
We zijn het eens dat de NAM en de staat wat coulanter mogen zijn richting mensen die schade ondervinden van de activiteiten, maar daar houdt het wel zo’n beetje op. Ik denk dat geld scheelt, maar lang niet alles oplost. Juist bij boerenfamilies gaan hoeves van generatie op generatie. Als zo’n gebouw dan instort en Henk Kamp (of een andere meneer van de NAM) staat voor je neus met een smile a-la Gaston en een cheque ter waarde van je pand plus tien procent, dan ben je waarschijnlijk nog steeds pislink.
En over het Waddengas kan ik alleen maar hopen dat je gelijk hebt. Ik had het risico nooit genomen. Feit blijft dat het Wad zonder de NAM ook al een kwetsbaar ecosysteem was. Voor sommige vogelsoorten of schelpdieren maakt een paar millimeter al het verschil. Wijzigingen op het Wad kunnen niet alleen de ecosystemen in heel Noordwest-Europa doen kantelen, maar het heeft effect tot in Afrika. Maar goed: daar is Shell ook lekker bezig in Delta’s.
Je suggestie dat het hele debat baat zou hebben bij wat meer wederzijds vertrouwen deel ik op zich, maar het is een gepasseerd station. Dat ligt eigenlijk het meest aan de derde partij: de overheid. Die zou in een ideale situatie onafhankelijk oordelen over de belangen.
Helaas zijn de opeenvolgende ministers van EZ toch vooral met bezig geweest met het telraam dat ze waarschijnlijk bij hun aantreden cadeau kregen van de NAM-lobbyist. Natuurlijk: zeg maar eens nee tegen al die miljarden. Dat is moeilijk, maar een ministersambt lijkt me niet iets voor watjes.
Ik kan me heel goed voorstellen dat elke ingestortte boerderij een grote emotionele impact heeft. Echter, we kunnen ons gewoon niet veroorloven om te stoppen met de gaswinning, hoe lullig dat ook is. 15 miljard per jaar is echt teveel om te missen.
Dat de Waddenzee fragiel is ben ik met je eens, maar dan voor vervuiling e.d., niet qua bodemdaling. De continentale plaat onder ons land kantelt: zuidoost-NL stijgt en noordwest-NL daalt, en dat effect wordt in de Waddenzee met gemak gecompenseerd door sedimentatie, toevallig precies tot zeeniveau. Daar kan een paar mm per jaar wel bij.
http://www.natuurinformatie.nl/ndb.mcp/natuurdatabase.nl/i000331.html
Dat wederzijds vertrouwen er niet is ben ik met je eens, maar een gepasseerd station? Vertrouwen komt te voet en gaat dan wel te paard, maar kan wel degelijk teruggewonnen worden, als je maar wil. En nee, de overheid is niet onafhankelijk als de ene partij alleen geld kost en de andere partij 15 miljard per jaar komt brengen.
Maar zeg eens eerlijk: wil je echt dat de minister nee zegt tegen al die miljarden? Dat we per nu stoppen met gas winnen? Dat hakt er flink in..
Vertrouwen hebben in de NAM is zoiets als vertrouwen hebben in de FIFA. Dat wordt m echt niet meer. Vandaar: gepasseerd station.
Uit de laatste vraag maak ik op dat je het stuk niet goed hebt gelezen: je hoeft van mij geen nee te zeggen tegen al die miljarden, maar als de schade aan de omgeving te groot wordt, kun je de werkzaamheden best onderbreken en met elkaar het gesprek voeren over de vraag hoe het dan wel kan. Daarmee zeg je geen nee tegen het gas, maar daarmee eis je van de NAM dat ze gaan nadenken over een duurzamere werkwijze. En of je alles nu in 10 jaar of 20 jaar oppompt: dat doet er wat mij betreft niet zo heel veel toe.
Het punt dat ik maakte bij het Waddengas heeft betrekking op het feit dat de NAM de winning mag opvoeren omdat er nog geen permanente schade is aangericht. Dat vind ik een redelijk bizarre redenatie: er wordt gegokt dat het goed gaat en er staat een heel bijzonder gebied op het spel.
Oppompen in ’10 of 20′ jaar maakt wel heel veel uit op de korte termijn: 7 of 14 miljard verdienen scheelt nogal. De tijden zijn nogal speculatief maar laten we het houden op half zo snel pompen. Aan de ene kant is ook van de halve snelheid niet bekend of dat de aardbevingen zal verminderen: de bel is al grotendeels leeg en we hebben geen idee of half zo snel pompen echt significant scheelt op de aardbevingen.
Aan de andere kant is half zo snel pompen wel bijzonder duur, 7 miljard die we gepland hebben om uit te geven moet óf geschrapt óf bijgeleend worden. Dat is best wel heel erg veel geld. En noem eens eerlijk: op welke posten mogen we van u wél 7 miljard bezuinigen? En kom nu niet met de dooddoener defensie aan… Of zullen we het zeer prille herstel van de economie de nek omdraaien en de belastingen weer verder verhogen?
Ik zeg niet dat we zomaar zonder onderzoek moeten gokken met de Waddenzee. Wat ik zeg is dat júist dit vanwege de aard (veel sedimentatie) niet zo gevoelig is voor bodemdaling. Dat is een veel groter probleem voor binnendijkse gebieden, die toch al dalen door inklinkend veen én door het kantelen van de continentale schol. En dan is er nog de hypothese dat de zeespiegel kan stijgen. Allemaal problemen voor binnendijkse gebieden, niet zo zeer voor de Waddenzee. En het overstromen van Holland, Friesland, Flevoland en Groningen zou voor de vogels, zeehonden e.d. in de Waddenzee natuurlijk een Walhalla zijn. En zeg nou eerlijk, wie zou die gebieden nou missen?? 😉
Natuurlijk kan defensie grotendeels weg. En kunenn we al die postbusvestigingen van multinationals om gelf gaan vragen. Nederland is een belastingparadijs en dat is beschamend. Voorts vind ik dat hogere inkomens meer belast kunnen worden.
Allemaal dingen waarmee je het niet eens bent, maar ik denk dat op dit punt moeten onderkennen dat consensus tussen ons er niet in zit.
Het is trouwens raar dat we onze begroting spekken met de aardgasbaten, omdat het een onzekere/tijdelijke factor is. In Noorwegen wordt het geld sinds jaar en dag apart gezet. Door de mega-reserve die het oplevert zitten ze er nu warmpjes bij. Bovendien zouden zij dus de boel kunnen stil gooien op het moment dat er problemen ontstaan bij de winning.
Bij ons levert dat inderdaad begrotingsproblemen op. Nederland is dus verslaafd aan de NAM, de NAM weet dat het de staat bij de spreekwoordelijke ballen heeft (pardon my French) en krijgt dus min of meer vrij spel. Dat vind jij verdedigbaar. Ik vind dat eigenlijk wanbeleid.
Ik ben het zeker met je eens dat de Noorse strategie slimmer is. Helaas is dat niet terug te draaien. Ik vind het juist NIET verdedigbaar dat de NAM soort van almachtig is, ik pleit juist voor ruimhartig vergoeden, iets wat de NAM nu vaak nalaat, blijkbaar.
Dat we het qua begrotingsbeleid niet eens gaan worden ben ik met je eens ;). Maar dat is in dit verhaal van secundair belang. Het gaat erom dat het significant verlagen van de aardgaswinning significate impact op de begroting heeft, hoe vervelend dat ook is. Hoe dat evt op te lossen is een heel ander verhaal.