Interesse

Stel… je bent onderzoeker (leef je goed in: je bent gedreven, nieuwsgierig, nauwkeurig, etc.), en werkt in een academisch ziekenhuis. Je doet onderzoek naar – laten we zeggen – de invloed van welzijnsaspecten op fysieke gezondheid. Het blijkt nogal moeilijk te zijn om mensen te vinden met welzijnsklachten. En als je niet weet wie je moet hebben, kun je ze ook moeilijk observeren of interviewen. Daarom zet je steekproefsgewijs een enquête uit onder een brede vertegenwoordiging van de bevolking. De vragenlijst gaat over zowel welzijn als gezondheid, met het doel hier later verbanden in te onderzoeken met statistische berekeningen.

Beeld compleet? Ok. Dan komt nu de vraag: Hoe zou je reageren als je op een dag gebeld zou worden door een man die je vertelt dat hij de enquête niet zal invullen omdat hij te zeer geraakt wordt door de aard van de vragen (met name de vragen over eenzaamheid)?
…
Je hebt je vast goed ingeleefd. Je bent een onderzoeker, wil alles weten over het onderwerp van je studie, dus… NATUURLIJK vraag je aan de betreffende man wat hem dan zo raakt. Toch? Je denkt direct dat dit een van de mensen in de voor jou zo moeilijk vindbare doelgroep is. Je pakt een blocnote, en schrijft mee met zijn verhaal. De man is eenzaam en wil duidelijk zijn verhaal kwijt, wat jou de gelegenheid geeft om de diepte in te gaan over het onderwerp. Met de aantekeningen van dit gesprek, kun je later de resultaten van je onderzoek nog beter duiden ook!

Of…

Zou je misschien liever tegen de man aan de telefoon zeggen dat je heel goed begrijpt dat deze vragenlijst dan te confronterend voor hem is? Dat hij deze uiteraard niet hoeft in te vullen. Dat je – “nee, u bent mij geen verantwoording schuldig” – echt niet hoeft te weten wat de precieze reden is dat hij de vragenlijst niet wil invullen.

Nee toch?

Noch als wetenschapper, noch als mens, kan ik deze laatste reactie (waargebeurd) verklaren. De man in kwestie belt heus niet zomaar, die wil zijn verhaal doen. Hoe vaak horen wetenschappers nu van respondenten dat ze een vragenlijst niet zullen invullen? Als je dat niet van plan bent, gooi je de lijst wel bij het oud papier. Zelfs al wil de man verder niets kwijt over de aard van zijn welzijns- en / of gezondheidsklachten, dan nog kan een gesprek je inzicht verschaffen in de aard van de non-respons in je onderzoek.

Toen ik deze maand van de man in kwestie hoorde dat dit laatste daadwerkelijk de reactie was op zijn telefoontje, heb ik de betreffende onderzoeker opgebeld. Ik heb hem een paar tips gegeven voor zijn onderzoek. Zoals een nazorgnummer voor mensen die de vragen aangrijpend vinden. Een paar ideeën voor een evaluatie en een non-responsaanpak. En… de tip om ander werk te zoeken. Want wat is nu een wetenschapper die niet nieuwsgierig is naar zijn doelgroep?
Mieke Hoezen heeft zelf haar wortels in de wetenschap, en prijst de onderzoeker in kwestie vanwege zijn uitgebreid inlevende reactie achteraf.