Stelde de VVD onlangs nog dat ontwikkelingssamenwerking iets voor particulieren is, nu bood de JOVD daar onlangs weer overheen: Ook particuliere steun is volgens de JOVD kapitaalvernietiging. De JOVD raadde daarom iedereen af uit ‘schuldgevoel’ aan Serious Request te doneren. Het eerste standpunt is natuurlijk begrijpelijk vanuit de anti-overheids ideologie van de VVD. Het tweede lijkt echter meer op een manier van de jonge liberalen om hun eigen schuldgevoel op anderen af te schuiven. Door ontwikkelingssamenwerking af te schilderen als een soort egoïstische aflatenhandel, is het makkelijk argumenteren dat ontwikkelingshulp an sich zinloos is. 

De ironie wil dat de JOVD ergens wel gelijk heeft, maar hieruit de verkeerde conclusie trekt. Particuliere steun voor specifieke problemen biedt misschien geen structurele oplossingen, maar nu we niet op de regering kunnen rekenen om deze structurele oplossing wél nader te brengen, is het een goed alternatief. Het structurele probleem is immers dat  ontwikkelingslanden gevangen zitten in een internationale economische orde die erop is gericht onze welvaart in stand te houden. Dit probleem belichtte ik al hier en hier voor het specifieke geval van Somalië.  Onze steun aan deze onrechtvaardige structuur creëert een sterker argument voor ontwikkelingssamenwerking dan alleen liefdadigheid geïnspireerd door schrijnende televisiebeelden of de afbetaling van een historische schuld uit het koloniale verleden. In plaats daarvan is het compensatie voor armoede en gebrek aan economische ontwikkeling waar wij medeverantwoordelijk aan zijn, wat ook voor de VVD en JOVD een overtuigend argument zou moeten zijn. Voor elke fatsoenlijk liberaal is vrijheid immers het verbod op het beperken of schaden van de ander. Doe je dat wel, dan staat daar in een beschaafde gemeenschap compensatie tegenover. Nu is de internationale arena wellicht nog niet zo beschaafd, maar totdat we erin slagen om op dit niveau een gelijk speelveld te creëren, is een beetje steun wel zo rechtvaardig.

Voorbeelden van deze ongelijke en uitbuitende machtsrelatie zijn er genoeg. Intellectueel eigendomsrecht maakt medicijnen onbetaalbaar, het Europees landbouwbeleid houdt groenten uit Afrika buiten de deur en de eilandstaten die zelf nauwelijks CO2 uitstoten hebben het water inmiddels bijna letterlijk tot aan de lippen staan. Op individueel niveau zijn we ook nooit te beroerd een land met exportleningen te helpen om wapens te kopen om de bevolking onder controle te houden. Dat geld komt toch altijd met rente terug, zelfs als de bevolking de regering omver werpt, zoals Zuid Afrika na de apartheid ondervond. Natuurlijk, er zit een kern van waarheid in het argument dat de ontwikkeling wordt geremd door corrupte regeringen of kleptocratische dictators. Maar vreemd genoeg is dit Wilderiaanse argument om af te zien van ontwikkelingshulp niet van toepassing wanneer we met dergelijke regimes zaken doen, ondanks dat we daarmee deze verfoeilijke corrupte leiders wel gewoon in het zadel houden.

Natuurlijk kan een enkel burger niet direct al het onrecht de wereld uit helpen. Wat wél kan, is gestaag toewerken naar een rechtvaardiger wereldorde en de eigen deelname aan economische uitbuiting zo klein mogelijk maken. Ontwikkelingshulp krijgt dan de functie van compensatie voor de uitbuiting die (bijna) onvermijdelijk is. In elke iPad zit coltan, op de meeste afbakpizza’s palmolie. Dergelijke compensatie kan individueel of collectief, maar omdat we de internationale structuur via de overheid in stand houden, is ontwikkelingshulp via diezelfde overheid wel zo logisch.

Hoe het ook zij, met afkopen van schuldgevoel heeft ontwikkelingshulp niet zoveel te maken. Het is eerder compensatie voor alle welvaart waar wij dankzij onze machtspositie gebruik van maken. Zeker met kerst, een tijd waarin we toch collectief grossieren in slavernijchocolade, sweatshop-shirts en gesubsidieerd vlees, is het nogal cynisch om ontwikkelingshulp af te doen als een soort aflaathandel voor naïeve geitenwollensokkentypes. Zolang we echter niet meer op de regering kunnen regelen om namens ons het juiste te doen, is zoiets als Serious Request in ieder geval nog een alternatief.

Tagged with:
 

7 Responses to Ontwikkelingssamenwerking: geen schuldgevoel maar verantwoordelijkheidsbesef

  1. Robin says:

    Waarom vind jij dat de regering voor mij moet beslissen dat ik aan ontwikkelingshulp moet betalen? Mensen zijn zelf goed in staat om te kiezen welke doelen ze willen steunen.

    Misschien kun je de zin: “Zo lang we echter niet meer op de regering kunnen regelen om namens ons het juiste te doen,”, beter vervangen met: “Zo lang we echter niet meer op de regering kunnen regelen om te beslissen wat voor ons het beste is,”

    Excuus als ik wat cynisch klink 😉

    • jasper van s says:

      Ga jij in je uppie jezelf verantwoordelijk stellen voor de onevenwichtigheid tussen de armen en het Westen? Nee dat gaat op een gewaardeerde uitzondering na niet gebeuren.
      Dus lijkt het me logisch dat de personen die jou vertegenwoordigen het thema oppakken.

    • Frank Hemmes says:

      J. geeft het hieronder ook al aan. Via onze regeringen oefenen we (economische) macht uit om onze welvaart te behouden ten koste van anderen, dan is het dus logisch om ook via diezelfde regering daarvoor een soort schadeloosstelling te organiseren. Per slot van rekening organiseert de overheid dat ook tussen burgers onderling, dat mag ook niet naar eigen inzicht.

      Daarnaast is het natuurlijk zo dat wanneer je dit aan individuele burgers overlaat, er een risico is op desertie vanwege het freerider-effect, zelfs van burgers die in principe goedwillig zijn. Via de overheid kan je garanderen dat iedereen bijdraagt, wat draagvlakverhogend werkt.

      Tenslotte is het de vraag of burgers zelf inderdaad het beste doel kunnen kiezen. Zo verlicht-rationeel is de gemiddelde mens niet. Excuses als ik wat cynisch klink 😉

    • Robin says:

      Voor allen, een artikel van een afrikaanse econoom:

      http://www.spiegel.de/international/spiegel/spiegel-interview-with-african-economics-expert-for-god-s-sake-please-stop-the-aid-a-363663.html

      Vooral het zinnetje:

      But it has to be the Kenyans themselves who help these people. When there’s a drought in a region of Kenya, our corrupt politicians reflexively cry out for more help. This call then reaches the United Nations World Food Program — which is a massive agency of apparatchiks who are in the absurd situation of, on the one hand, being dedicated to the fight against hunger while, on the other hand, being faced with unemployment were hunger actually eliminated.

      Dit laat zien dat ontwikkelingshulp wel alles te maken heeft met het afkopen van schuldgevoel. De afrikanen help je er niet mee, en wat we fout denken vaak in het westen is dat iedere afrikaan straatarm is en doodgaat van de honger. Er is in veel landen een redelijke middenklasse die zelf veel meer de kar zou kunnen en moeten trekken.

      • jasper van s says:

        De middenklasse klaagt in NL al steen aan been als ze de kar trekken. Kennelijk komt mener de econoom hier beslissen wie er door wie geholpen moet worden
        en aangezien de Afrikaanse middenklasse net de eindjes aan elkaar kan knopen is het erg makkrelijk om alles op hen af te schuiven.

  2. J. says:

    @Robin: Volgens mij staat het antwoord op je vraag hierboven te lezen:
    “Dergelijke compensatie kan individueel of collectief, maar omdat we de internationale structuur via de overheid in stand houden, is ontwikkelingshulp via diezelfde overheid wel zo logisch.”

    @Frank: Overigens moet ‘regelen’ misschien ‘rekenen’ zijn? (Laatste zin.)

    Persoonlijk vind ik het overigens prima dat belastinggeld naar ontwikkelingshulp gaat. En we leven in een democratie waarin gelukkig meer mensen dat vinden.

  3. Jonas says:

    Nog een kleine aanvulling:
    We geven hier in Nederland ieder individueel zo’n 30% (of zelfs meer) van ons inkomen uit aan zaken die groter zijn dan onszelf: infrastructuur, pensioenen, sociaal vangnet, om redenen die iedereen kan bedenken. Dat noemen we belasting. Als land zijn we echter te beroerd om meer dan zeg 2% van ons BNP uit te geven (0.7% ontwikkelingshulp en nog wat voor Europa en de VN) aan zaken die buiten onszelf liggen. Zolang we als Nederland dus collectief in het belastingparadijs genaamd internationale gemeenschap leven vind ik het niet zo netjes om te zeggen dat we *minder* aan ontwikkelingshulp/samenwerking moeten uitgeven.
    Los van dat mijn punt politiek natuurlijk niet haalbaar is ben ik wel benieuwd wat jullie ervan vinden.

Leave a Reply to Frank Hemmes Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.