Taboe op oude man met jonge vrouw deugt niet
Een klein berichtje op Teletekst: leraar geschorst wegens het zoenen met een leerlinge. Het ging om een 42-jarige gymleraar en een 18-jarige leerlinge. Om verschillende redenen is dit een opmerkelijk bericht. Allereerst omdat het hier om twee meerderjarige mensen gaat: je zou denken dat de man en het meisje zelf mogen uitmaken of ze met elkaar zoenen of niet.
Maar het meest opmerkelijke is wel dat het berichtje überhaupt verschijnt. Waarom is het op dit moment nieuws dat mannen dingen uitspoken met (meerderjarige) meisjes – dat is immers iets van alle tijden zou je denken. Sinds enige tijd is nochtans sprake van opvallende media-aandacht voor oudere mannen met jongere vrouwen. Silvio Berlusconi mag zich schuldig hebben gemaakt aan zowat alle denkbare vormen van machtsmisbruik en belangenverstrengeling, het huis was pas echt te klein toen uitkwam dat hij mogelijk het bed heeft gedeeld met een destijds 17-jarige callgirl. Zulks is ongetwijfeld niet helemaal comme il faut, maar met maffiose praktijken is het toch nauwelijks te vergelijken.
Nog bonter was het geval van voormalig minister van Landbouw Henk Bleker. De man had een grand amour opgevat voor een 26-jarige journaliste – en zij voor hem. Columnisten struikelden over elkaar heen om Bleker uit te maken voor Vieze Oude Man. Dat het liefde kon zijn, kwam bij de professionele cynici kennelijk niet op, ze hadden het misschien te druk met het uitventen van hun eigen projecties.
Er heerst, om kort te gaan, een soort taboe op relaties tussen oudere mannen en jonge vrouwen of meisjes. Omgekeerd geldt dit taboe overigens niet, een oudere vrouw die een jonge man aan de haak slaat is een cougar met een toyboy, een vrouw die haar seksualiteit beleeft en wat al niet. Het is een frappant voorbeeld van emancipatie.
We lijken in een tijd te leven waarin er steeds meer een taboe op taboes rust. ‘Taboedoorbrekend’ is zo’n beetje de ultieme lof voor een wet of voor een kunstwerk. Dus komt er een ‘homohuwelijk’ en hebben kinderen van lesbische stellen voor de wet twee moeders. Want Iedereen is Gelijk. Sinds de jaren zestig zijn er steeds meer taboes verdwenen, zo lijkt het, en vrijwel iedereen beschouwt die tendens als een goede zaak.
Of toch niet? Is er bij nader inzien geen sprake van de paradoxale situatie dat we aan één kant taboes opruimen terwijl er aan de andere kant nieuwe taboes ontstaan? Jedes Vorurteil, das man abgetan glaubt, bringt, wie Aas die Würmer, tausend neue zutage, zei Kurt Tucholsky al.
Niet alleen waar het seksualiteit aangaat, zijn we heel wat burgerlijker dan in de jaren zeventig; ook op het gebied van gezondheid en persoonlijke hygiëne (of wat daarvoor wordt aangezien) tieren de taboes welig. Over enkele decennia rusten er ongetwijfeld taboes op roken, niet sporten, dik zijn en geen deodorant gebruiken.
Over een en ander wordt overigens niet gesproken in termen van taboes, nee het ís gewoon zo dat niet sporten slecht is en dat een man niet veel ouder mag zijn dan een vrouw. Taboes komen tot stand uit een hang naar zuiverheid, een fantasie van een smetteloze, sneeuwwitte werkelijkheid. Sport, medicalisering en gezonde seksualiteit zijn niet voor niets stokpaardjes van totalitaire regimes, die zich graag beroepen op het gesundes Volksempfinden. Daarbij is het van het grootste belang dat het taboekarakter van het taboe onbewust blijft.
De vraag is natuurlijk waarom we enerzijds collectief taboes afwijzen, terwijl we anderzijds met nieuwe verboden behept worden. We hebben kennelijk een onuitroeibare psychische behoefte aan grenzen aan wat is toegestaan. Dat geldt ook voor grote vernieuwers die op één gebied radicaal zijn, maar op andere gebieden vaak weer oerconservatief.
Het is goed om ons van die behoefte aan taboes bewust te zijn, zodat we er op een redelijke manier mee omgaan in plaats van onszelf aan de ene kant het beeld van een smetteloze gezonde taboeloze samenleving voor te spiegelen en aan de andere kant hysterisch agressief te worden wanneer iemand onze particuliere normen overtreedt.
Wellicht hebben we momenteel eerder behoefte aan meer dan aan minder taboes, maar dat is geen reden om elke vlaag van door de media geïnstigeerde massale verontwaardiging klakkeloos te accepteren.
Het nieuwe taboe op oudere mannen en jonge vrouwen zouden we mijns inziens moeten tegengaan, al was het alleen maar omdat het om echte liefde kan gaan. Helaas is het, zoals de Israëlische sociologe Eva Illouz heeft laten zien, echter juist de liefde die steeds meer cynisch wordt beschouwd – zodanig zelfs dat er op elke tragische liefde een taboe rust. En heeft niet elke liefde wel iets tragisch, al was het maar haar eindigheid?
Door Sjoerd van Hoorn. Dit artikel verscheen eerder in de Volkskrant
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Wat Henk Bleeker allemaal uitspookt met dames met slechts de helft van zijn levenservaring moet hij (mits meerderjarig) lekker zelf weten. Het zou me niet verbazen dat jaloezie geen onbescheiden rol speelt onder de criticasters.
Docenten behoren echter geen verhoudingen met hun leerlingen te onderhouden. Daar speelt namelijk niet alleen het leeftijdverschil een probleem, maar ook de ongelukkige machtsasymmetrie. De geslachten van docenten en leerlingen doen er wat mij betreft niet zo toe.
Wel is het goed dat kinderen worden beschermd tegen uitbuiting. De leeftijd waarop ze tegen seksuele handelingen door de wetgever worden beschermd is (als ik mij niet vergis) vastgelegd op 16 jaar, maar dat had evengoed 18 of 21 jaar kunnen zijn geweest. Als er sprake is van een dienst (bijvoorbeeld voor geld) dan ligt die leeftijd op 18 jaar, dit waarschijnlijk om de (seksuele) vrijheden van individuen zoveel mogelijk te beschermen, maar misbruik zoveel mogelijk te voorkomen. Dat er verontwaardiging ontstaat wanneer een premier zo’n wet (ervan uitgaande dat dit in Italië ook strafbaar is) overtreedt lijkt me niet zo vreemd.
De vergelijking met sporten volg ik niet helemaal. Ja, te weinig bewegen is zeer waarschijnlijk behoorlijk ongezond. Daar lijkt me weinig cultureels aan. Het wordt pas een taboe als volwassenen worden verplicht te sporten, maar volgens mij is dat niet aan de orde. Laat ze dat lekker zelf weten. Overigens zorgt het, maar ook dat is natuurlijk cultureel, volgens mij wel voor leukere foto’s als “Vieze Oude Mannen” als Bleeker met een stevige buik naast hun sexy jonge dames op de gevoelige plaat worden vastgelegd. Maar belangrijker lijkt het me dat ze gelukkig worden samen. Ook al is het Henk Bleeker.
Klopt het is inderdaad belangrijk dat ze leerlinge was. Al moet ik wel zeggen dat ik niet uit het artikel kan opmaken of ze op de school nog iets met elkaar te maken hadden. Een 18 jarige kan al zowat klaar zijn lijkt me en niet meer afhankelijk zijn. Ook dan vind ik het niet altijd ok, maar ook geen zaak voor heksenjacht door mensen die er de ballen vanaf weten wat er tussen de twee mensen speelt.
En Bleker levenservaring? Nooit wat van gemerkt Joep. Zeker met al die naive teksten over het effect van zijn beleid.
Ik heb niet het idee dat dit taboe omgekeerd niet geldt, of misschien op een andere manier. Er is gewoon een stereotype beeld van de man als (seksbeluste) ‘dader’ en de vrouw als ‘slachtoffer’, ongeacht leeftijd. Een jongere man (zelfs een minderjarige en/of leerling) die een seksuele relatie heeft met een oudere vrouw, wordt zelden als slachtoffer gezien. Dat kán voor veel mensen gewoon niet, want jongens ‘willen altijd wel’ en kunnen niet gedwongen worden ( – dat is natuurlijk onzin!). Als het om een echt onaantrekkelijke oudere vrouw gaat, wordt eerder gedacht dat geld een rol speelt. Dit is inderdaad niet echt een taboe, maar er wordt net zo min aan liefde gedacht als bij de omgekeerde situatie. Bij die omgekeerde situatie is het meer afhankelijk van de leeftijd en uitstraling van de jongedame of zij als slachtoffer (en haar partner een vieze oude man) of golddigger (en haar partner een ‘baas’)wordt gezien. Of iets daartussenin. Al met al zijn we behoorlijk cynisch in elk geval!
Ik heb ook het idee dat het niet echt gaat om een taboe maar om jaloezie. En in sommige gevallen gaat het ook echt om het geld, wat wat mij betreft ook prima is. Zolang het maar een vrije keuze is.
Ook zie ik geen taboe op niet-sporten of op geen deo gebruiken, maar er is natuurlijk wel afkeuring van extreem overgewicht en stinken. Beide zijn redelijk rationeel te verklaren lijkt me. Extreem overgewicht is gewoon bijzonder ongezond, en stinkende mensen wil niemand in zijn buurt.
Het voorbeeld van de leraar die een verhouding heeft met de leerling heeft inderdaad niet met leeftijd te maken, maar met gezagsverhoudingen. Op basis van de CAO kan een schoolbestuur besluiten zo iemand te schorsen.
Overigens leiden de meeste voorbeelden uit het stuk volgens mij juist af van de interessante vraag of we het taboe (als we er van uitgaan dat het er inderdaad is) van oudere mannen die een relatie hebben met een jongere vrouw, moeten tegengaan. De eerste reflex bij de meeste mensen is die van afkeuring en het lijkt mij interessant om te weten waarom. Is dat vanwege de voorbeelden die het nieuws halen (Berlusconi, leraar) of is het omdat iets in onze cultuur of aard zegt dat het niet klopt?
Ik vind het niet echt een overtuigend stuk, voornamelijk omdat de auteur de concepten ‘norm’ en ‘taboe’ door elkaar haalt en daarmee al in grondslag de plank misslaat.
Een taboe is, in de oorspronkelijke betekenis, een handeling of concept dat dusdanig heilig en/of vervloekt is dat enige associatie ermee op bovennatuurlijke straf komt te staan. In veel gemeenschappen is taboe bovendien iets collectiefs: als één individu het taboe doorbreekt, lijdt de hele gemeenschap daaronder. Daarom kan de naam van JHWH niet uitgesproken worden, of mogen sommige volkeren bepaalde (totem)dieren niet doden.
Natuurlijk is dit in Westers algemeen taalgebruik iets anders gaan beteken, maar nog steeds vooralleerst iets dat niet besproken mag worden. Homoseksualiteit was lang taboe. Euthenasie/zelfmoord was lang taboe. Dat soort zaken.
Opvattingen over roken, sporten e.d. zijn daarentegen normen, geen taboes. Men kan er openlijk over spreken en het is niet zo dat mensen die roken of niet sporten sociale parias worden. Dat deze normen momenteel een enigszins negatief publiek oordeel in houden, maakt ze nog niet gelijk tot taboes.
Wat betreft leeftijdsverschil is de stelling van de auteur mijns inziens dan ook overtrokken. Ja, er is wat ophef over ontstaan, maar dat ligt waarschijnlijk eerder aan het feit dat het hier om een leerling-leraar relatie gaat. Er is dus sprake van een overduidelijke machts-asymmetrie, zoals Joep ook al aangeeft.
“Wat betreft leeftijdsverschil is de stelling van de auteur mijns inziens dan ook overtrokken. Ja, er is wat ophef over ontstaan, maar dat ligt waarschijnlijk eerder aan het feit dat het hier om een leerling-leraar relatie gaat. Er is dus sprake van een overduidelijke machts-asymmetrie, zoals Joep ook al aangeeft.”
Nogmaals het gaat wel op een 18 jarige op een middelbare school zonder MBO onderwijs waarmee zij normaal gesproken echt tot de doorgewinterde leerlingen behoort.
Er is bij een dergelijke relatie in de regel inderdaad een machtssymatrie. Echter het is voor mij niet zonneklaar dat deze dame nog cijfers nodig heeft voor gym.
Het overgrote deel van de leerlingen verlaat de Havo al voor die leeftijd. En het WO/atheneum op die leeftijd. Dat het bericht in November naarbuiten komt wil niet zeggen dat het voorval in Oktober plaatsvond. En mocht ze nog leerling zijn geweest dan is het uiterst onduidelijk og Gym oooit een struikelblok had kunnen zijn.
NAtuurlijk in de regel is er in deze relatie machtsassymetrie. Echter de vraag is wat de man in dit stadium nog voor middelen had. Wellicht haar zwartmaken in de leraren kamer als je daar wat mee opschiet. Haar treiteren tijdens de les waarbij je als leraar ook behoortlijk kwetsbaar maakt tegenwoordig. Nee het is mij verre van bewezen dat er daadwerkelijke sprake was van onevenwichtige relatie. Dus in de zin dat een beoordeling voor gym de toekomst van een 18 jarige Atheneum/havo leerling in de weg zou kunnen staan. Ik weet dat gym serieuzer is geworden, maar in mijn tijd was zakken op gym uberhaupt geen issue. En het lijkt me nu bij zo´n leerling ook een behoorlijk unicum. Sterker wellicht is hij zelfs kwetsbaarder voor haar uitspraken dan zij visa versa voor hem is. Hij zal zich toch dagelijks in de leraren kamer moeten verantwoorden als zij dingen loslaat. Terwijl zij er gewoon stoer mee kan doen tegenover haar vriendinnen.
Zit je natuurlijk wel met een CAO die niet is voorbereid op uitzonderingen op de regel en waar je lastig onderuit komt om hem ondanks eventuele gebrekkige relevantie toch niet op de letter uit te voeren.
Het valt me alleen wel op dat nu al 3 man per direct doet alsof hij daadwerkelijk bewezen in een dergelijke machtsrelatie zit. Terwijl ik het goed mogelijk acht dat dit op geen van beide personen van toepassing is.
Laat ik het dan wat krachtiger stellen: Leerlingen en leraren behoren in een bepaalde verhouding tot elkaar te staan, die erop is gebaseerd dat de leraar bepaalde autoriteit bezit t.o.v. de leerling. Een dergelijke verhouding is niet verenigbaar met het onderhouden van een romantische relatie, waarin juist gelijkheidheid tussen beide partners centraal staat. Of de desbetreffende leerling(e) nog cijfers van de docent verwacht, doet niet ter zake.
Ik wil ook zeker niet suggereren dat de leraar in deze zijn machtspositie heeft misbruikt om de relatie aan te knopen, hoewel we denk ik wel moeten realiseren dat dat in situaties als deze een gevaar is. Wat, naar mijn idee, ook precies de reden is dat men hier bedenkingen bij heeft. Maar een docent kan niet tegelijkertijd in een positie van autoriteit én een positie van gelijkwaardigheid t.o.v. een leerling verkeren, en in zoverre een docent een vertegenwoordiger is van het docentenkorps van een school, prevaleert wat mij betreft de noodzaak tot het behouden van een (lichtelijk) hiërarchische verhouding en is een romantische relatie dus uitgesloten.
Dat is in iedergeval breder of het krachtiger is laat ik aan anderen. En ja je kan betogen dat Autoriteit in de schoolgemeenschap tussen de leraren klasse aan de ene kant en de leraren klasse aan de andere kant essentieel en algemeen uitgedragen dient te worden.
Je kan ook betogen dat autoriteit een kwestie is van respect, vakmanschap en onderlinge erkenning van de noodzaak. Op zo´n moment kan je prive gelijkwaardig zijn en binnen de schoolmuren de autoriteit. Net als een politieman op straat in principe ook zijn priveleven achter zich laat en ook zijn beste vriend gewoon of echtgenoot niet zomaar vrijuit kan laten gaan. Dit terwijl hij thuis onder de plak van zijn vrouw zit en moet onderhandelen voor het kaartenavondje.
En los hiervan mocht je extreem aanhanger zijn van de Hierarchische verhouding als bron van autoriteit.
Hoeer moet het individu dan buigen en is liefde tussen 2 mensen niet een der hoogste doelen op aarde.
Was er sprake geweest van een machtsverhouding dan zat je met een heel ander probleem. En niet alleen pas als er sprake is van machtsmisbruik. Zelfs de hypothetische mogelijkheid tot, kan een ratio zijn voor de ander om haar handelen aan te passen. Vergelijk het met de Atoombommen in Europese handen. Ik zie de desbetreffende landen die voorlopig of wellicht nooit gebruiken gezien de publieke moraal en de verhoudingen in de wereld. Echter dat wil niet zeggen dat ze geen betekenis hebben.
Zelfs als de docent in kwestie zelf weet dat hij nooit misbruik zou maken. Dan nog kan de leerling die keuze in haar handelen anders ervaren.
Mijns inziens 2 totale verschillende argumenten dus zij het wel onderling verbonden.
De ellende is dat echte liefde pas blijkt na een fiks aantal jaren echt te zijn . Verliefdheid is iets heel anders. Natuurlijk zijn er koppels die samen oud/ouder worden. Maar ik vermoed dat er heel wat relaties verbroken zijn door een vlucht of hang naar wat men mist. Soms al gedurende de hele relatie. Je neemt jezelf toch mee in de volgende relatie, beter mijns inziens om er mee to terms te komen en je eigen skills om te communiceren te verbeteren. Als je nooit er om vraagt krijg je het ook niet.