“Ik zou wel banketbakker willen worden! Of bloemist, dat lijkt me ook wel wat.” Mijn hoofd schiet omhoog uit de Nieuwe Revu en kijkt Janneke verrast aan. Plaats delict: de wachtkamer van de huisarts in een volkswijk. Betrokken individuen: een maatschappelijk werker (ondergetekende) en een getraumatiseerd meisje van 18. Plotseling worden de dromen van mijn cliënt zichtbaar, maar ik vraag me als hulpverlener af hoe ik binnen het huidige systeem haar droom dichterbij kan brengen. Praktijkvoorbeeld van het gebrek aan emancipatie in de benauwde sfeer van sociale werkplaatsen en WAJONG.

Janneke komt uit een hecht gezin. Je staat voor elkaar klaar. Dat is een credo in deze wijk. De broer van Janneke heeft autisme en haar moeder is verstandelijk beperkt. Zelf kan ze moeilijk contact leggen met vreemde mensen en ontwijkt ze vreemde situaties. Meedoen aan het normale leven is niet zo vanzelfsprekend voor Janneke. Ze draagt een zwaar kruis met zich mee. Janneke verwachtte een kind samen met haar vriend Ricardo. Het heeft niet zo mogen zijn. De verloskundige maakte een verkeerde inschatting en met een te laat gediagnosticeerde hoge zwangerschapsvergiftiging was het in het ziekenhuis de keuze tussen haar leven, of dat van het kind. Een loodzware beslissing voor de familieleden van Janneke.

Het kind kwam voldragen maar levenloos ter wereld. Janneke is na weken ziekenhuisopname opgeknapt. Haar vriend en moeder weken geen moment van haar zijde, maar het litteken is groot. Het kind was zeer gewenst, de kinderkamer was op en top ingericht en iedereen verheugde zich op het nieuwe leven en een nieuwe kans. Thuis staat een altaartje met foto’s, kaarsen en een voetafdruk van de kleine in het gips. Als je er voor staat, knijpt je keel automatisch dicht.

Deze verschrikkelijke ervaring en de angst van Janneke om zich in het sociale leven te mengen, maken dat ze beperkt kan deelnemen aan de samenleving. Werk, een opleiding of alleen naar de huisarts, ze kan het gewoonweg niet. Nu ben ik haar maatschappelijk werker en is het mijn taak om haar deelname aan de samenleving te vergroten en haar te helpen waar ze een vraag heeft.

Janneke heeft een WAJONG gekregen, met als voorwaarde dat ze therapie gaat volgen en later openstaat voor werk of scholing.

We zitten in de wachtkamer van de dokter om een verwijsbrief voor deze therapie te vragen. Op deze afspraken ga ik mee met Janneke. Ze kent me en heeft mijn ondersteuning nodig om naar instanties te kunnen gaan. Ik werk voor Stichting de Driestroom en ons motto is “wat betekent alledaags geluk voor jou?”

We ondersteunen mensen met een beperking die op zichzelf wonen. De hulpvraag van de persoon zelf is ons kompas. Dankzij deze begeleiding kunnen kwetsbare mensen zoveel mogelijk zelfstandig wonen en meedoen aan het leven in de stad of het dorp. Toen wist ze ineens haar droom te vertellen.

Er zijn vele titels die mijn baan proberen te omvatten. Maatschappelijk werker, persoonlijk begeleider of ambulant hulpverlener. “Geluksmakelaar” lijkt me ook een geschikte functieomschrijving. De uitdaging is de wens van de cliënt serieus te nemen en daar een geloofwaardig aanbod tegenover te zetten – en zo twee puzzelstukjes in elkaar te schuiven. Net als de makelaar ben ik aan het graven naar de dieperliggende wensen van mijn cliënten. Als ik die helder heb, ga ik op zoek naar een gepast aanbod. Banketbakker, bloemist, hoorde ik in mijn oren suizen. Teken dat ik aan de slag moet. Maandenlang was ik al aan het vissen naar de diepste wens van Janneke. Dagbesteding waarbij je voorziet in je inkomen en iets waardevols kan bieden aan je omgeving, raakt aan zingeving. Geeft diepere betekenis aan je bestaan. Grote woorden, maar wel waar. Het bruidspaar dat met een boeket of taart gelukkiger de deur uitgaat, daar doe je het toch voor?

Janneke is fan van “Taarten van Abel” – een tv-programma waar een betrokken man een frivole taart bakt met kinderen en waar ondertussen pareltjes van gesprekken ontstaan tussen kind en volwassene.

Hoe kan ik Janneke het beste serieus nemen in haar wensen en dromen? Niet door gebaande paden te bewandelen, zoveel is me wel duidelijk. Janneke heeft een stempel op haar voorhoofd gedrukt gekregen: “beperkt”. Er resten mij twee opties:

– Janneke een participatietraject aanbieden vanuit de WAJONG, waarbij veel geld verloren gaat aan dure re-integratiebureaus – de negatieve ervaringen met deze “partners” geven weinig vertrouwen.

– een WSW-indicatie voor Janneke aanvragen, met als gevolg dat ze bij de sociale werkplaats aan de slag kan (in dit geval) en het risico loopt achter de lopende band te worden gezet of te worden gedetacheerd aan een bedrijf zonder de begeleiding die ze nodig heeft.

Waar is optie 3?

Het allerliefst ga ik met Janneke een rondgang maken bij banketbakkers en bloemisten in de binnenstad. Janneke is niet te vangen in indicaties en etiketten. Ze kan een baan vinden middenin de samenleving, omdat het zorgbudget met haar meeverhuist. Wat zou ik dat graag willen! Dat gesprek gaat ongeveer zo.

Goedemorgen. Naast me staat een nieuwe bloemist / banketbakker die uw bedrijf goed kan gebruiken. Echt. U gaat haar enorm waarderen, zoals ik heb gedaan.

Oké, ze bakt niet zoveel taarten en maakt niet zoveel boeketten als dat u gewend bent van een normale werknemer. Dat verschil in arbeidsproductiviteit wordt gecompenseerd door de overheid.

Ja, ze heeft wat extra begeleiding en aandacht nodig. Ook daarvoor krijgt u het nodige gereedschap, hulpverleners helpen u graag zodat u zich die vaardigheden eigen kunt maken, zodat ook banketbakkers en bloemisten met een beperking kunnen opbloeien. Zodat die droom een stukje dichterbij komt en talenten zich kunnen ontwikkelen.

Maar ze bakt wel geweldige taarten of maakt schitterende bossen bloemen.

Nederland geeft meer geld uit aan sociale werkplaatsen dan welk EU-land dan ook. De WAJONG dreigt dezelfde hangmatwerking te krijgen als de WAO in de jaren ’90. Dat geeft te denken.

Mensen met een beperking hebben ook veel talenten, dat zie ik dagelijks. Het liefste zie ik ze werken bij de lokale banketbakker, bloemist of schoenmaker, op plaatsen waar je een waardevolle bijdrage kan leveren aan het leven hier en nu. Middenin de stad. Helaas is ons zorgsysteem niet zo ingericht. Mensen met een beperking krijgen een stempel opgedrukt en worden met een busje opgehaald om 6 dorpen verderop snoep in te pakken aan de lopende band.

Ergens op de levensweg zijn we vergeten te vragen: “wat betekent alledaags geluk voor jou”?

Louis de Mast is maatschappelijk werker in Nijmegen. De namen in deze tekst zijn uit privacyoverwegingen gefingeerd.

9 Responses to Op weg naar alledaags geluk

  1. Els says:

    Ja! Dít! Precies dit!

    Zingeving, iets bijdragen in iets waar jij je waarde in kan vinden, gezien worden: dát is wat belangrijk is.

  2. Zijn er geen ‘reïntegratie’ organisaties die de door jou gewenste aanpak kiezen?

  3. Arno says:

    Klinkt als zeer nuttig en mooi werk. Roept wel een paar vragen op, meer naar het doel van deze column.

    1) Is het nu niet mogelijk om Janneke werk te laten zoeken bij een echte bakker/bloemist? Zo nee, waarom niet? Geen budget voor beschikbaar, te duur of slechte samenwerking tussen allerlei instanties?

    2) Heb je suggesties hoe dit soort dienstverlening wel moet, op een efficiente manier, persoonlijk maar ook betaalbaar?

  4. jasper s says:

    Arno, Het is voor de leek even lezen. Hij pleit voor optie 3. En als ik het goed snap is er nu slechts optie 1 en 2.
    Voor toelichting Hieronder bij ——-janneke de quote waarin zijn doel is weergegeven.

    Je vindt het terug in het stuk wat is bijgedragen. Louis legt het goed uit maar voor de gemiddelde Nederlander is het een ver van zijn bed show. En wellicht voor jou ook. IS niet erg. Dat is precies waarom we het hier dienen te presenteren. Zodat henk en ingrid en jan, joost, Arno en piet het begrijpt. Het doel staat onderaan ik praat verder.

    En inderdaad de WSW is een goed bedoelde regeling.
    Echter als je iedereen waar je iets mis aan vindt bijelkaar op een hoop gooit met tig mogelijke psychische omstandigheden en even nog legio aan lichamelijke en ook nog een aantal geestelijke(lees intelligentie) dan krijg je zeer lastig maatwerk. ofwel een bak waarin het lastig is opvallen. Of eigenlijk een bak waarin het makkelijke vissen is naar goedkope mensen die ondanks al hun talenten gesubsideerd snoep inpakken. (terwijl de 3e wereld genoeg mensen heeft die graag dergelijk productiewerk ongeubsidieerd verricht en brood aan verdiend) En je dus een Nederlander met een aardig IQ vanwege wat aandachtspunten vraaagt dit ook te gaan doen tot men ooit iets beters vindt. Dit allles mogelijk gemaakt met Subsidie

    Je kan het wsw bedrijf zien als een rugzak met ondersteuning maar evengoed als een blok aan het been. En een bijzonder bureaucatisch en duur blok ook. Ik hoor dat het kabinet overgaat tot verplichte aanstelling van ´mensen met een handycap´. Ik spreek liever van mensen met aandachtspunten of in het ernstige geval een beperking. Echter dit middel klinkt wel als een welkome aanvulling op een subsidiepot en hopelijk een stuk goedkoper voor de overheid.

    Individuele reintegratie Tja er zijn goede en slechte verhalen. Ik hoor veel slechte over geldwolven en heb zelf 2 ondernemers gevonden die mij voor een redelijke prijs ondersteunen. Het totaal plaatje ken ik niet. Mijn individuele traject is overigens met een beperkt budget van een familielid. Wat uiteraard helpt is de boodschap. Hoi wij zijn geen overheid of groot bedrijf. Doet u het voor veel geld? Nou dan kunnen wij niks anders doen dan verder zoeken. Oh u heeft ineens een laag (kortings)tarief. Kijk dan kunnen we praten.

    ——-janneke
    Doel is dus als ik goed zie hieronder geformuleerd.


    – Janneke een participatietraject aanbieden vanuit de WAJONG, waarbij veel geld verloren gaat aan dure re-integratiebureaus – de negatieve ervaringen met deze “partners” geven weinig vertrouwen.

    – een WSW-indicatie voor Janneke aanvragen, met als gevolg dat ze bij de sociale werkplaats aan de slag kan (in dit geval) en het risico loopt achter de lopende band te worden gezet of te worden gedetacheerd aan een bedrijf zonder de begeleiding die ze nodig heeft.

    Waar is optie 3?

    Oja en niet zo laagdunkend over Janneke, Louis. Wie weet is ze over 5 jaar kampioen taartenbakken. Dus als je haar presenteert dan zeg je ook gewoon dat ze een passie heeft voor het vak. Niemand is perfect ook die ondernemer die haar aanneemt heeft zaken waar hij aan moet werken of op zijn minst aan heeft gewerkt.

    En verder ik zoek geluk niet alleen in betaald werk al helpt het zeker. We moeten alleen niet gaan denken dat je alleen maar mag bestaan als je productief bent in Euros. En als het systeem zo werkt dan is de wereld niet perfect. Sommige mensen zijn helaas afhankelijk en bepaalde mensen zijn nog bezig om hun plek te vinden in de complexe maatschappij die trouwens voor iedere verdiende euro ook een afdrage aan het systeem terug vraagt.

    • Frans says:

      Ik kan me vinden in de nuchtere constatering van Jasper m.b.t. de re-integratie bedrijven. Een evenwichtig en bewogen antwoord.

  5. Frank Hemmes says:

    Misschien niet helemaal gerelateerd, maar wellicht wel hoopgevend. Het betreft hier een andere ‘beperking’ (doofheid), maar mensen gewoon laten meedraaien in de samenleving kan dus wel!
    http://www.triodos.nl/nl/over-triodos-bank/nieuws/actueel/winnaar-hhprijs-2012/

  6. jasper s says:

    Dat klinkt als echt ondernemerschap. Bedrijven die het goede voorbeeld geven verdienen het lijkt mij ook zeker om genoemd te worden.

  7. Arno says:

    @Jasper: Inderdaad is dit voor mij, werkend aan een universiteit met alleen hoogopgeleide mensen om mee heen, iets waar ik weinig van af weet. Dat betekent niet dat ik het onbelangrijk vind of dat ik niet zou vinden dat het niet goed geregeld zou moeten zijn.

    Het is echter gecompliceerde materie. De persoon zelf moet gelukkiger worden van de baan dan van thuis zitten. Maar je kan ook niet zomaar werkgevers opzadelen met de opvang van mensen. Zij hebben een bedrijf te runnen. Uiteindelijk lijkt het me dat maatwerk in dit soort gevallen belangrijk is, maar dat is natuurlijk wel intensief werk, en daarmee waarschijnlijk duur.

    Deel van het probleem is dat werk in Nederland steeds meer gespecialiseerd wordt en dat laagopgeleid of zelfs ongeschoold werk bijna niet meer bestaat. Ook is de concurrentie-positie van NL niet meer zo sterk als voorheen en zijn de arbeidskosten zeer hoog, waardoor bedrijven niet zomaar iemand kunnen aannemen die weinig productief zal zijn.

    Uiteindelijk zal het dus toch aankomen op of de ideale plek vinden voor iemand zodat die niet minder zal presteren dan andere werknemers, of op subsidie.

  8. Jasper s says:

    Tja de hoeveelheid ongeschoold lopende band werk neemt opvallend gezien dus juist toe als je het artikel leest. En dan niet eens als investering in technologisch hoogwaardig industrie maar in inpak werk voor b.v. snoep. Het is dus subsidie die zo een arbeidssector stimuleert die uitblinkt in gelukzalige arbeid en ook niet in lange termijn perspectief voor de personen zelf of de NL economie.

    Het lijkt erop dat men deels ook gewoon mensen plaatst op de korte termijn oplossing zodat de instroom en doorstroom cijfers beter worden en de manager stoer kan spreken van ‘detachering’ en werk naar buiten. Z o komt ook de groep met enige capaciteiten op werk waar talent, voldoening of groei naar zelfstandigheid heel weinig betekent.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.