Een gastblog door Lotte Melenhorst

Alexander Pechtold kreeg in de zaterdagse Volkskrant van 4 februari uitgebreid de gelegenheid om zijn nieuwe boek ‘Henk, Ingrid en Alexander’ toe te lichten. In een twee pagina’s groot interview legt Pechtold uit waarom hij het afgelopen halfjaar slechts sporadisch zichtbaar was in de Tweede Kamer: hij was bezig met “een ontdekkingstocht naar de drijfveren van de mensen die van Wilders een machtig man in Den Haag hebben gemaakt”. Kort samengevat: om beter te begrijpen waarom mensen op Wilders stemmen schreef Pechtold een boek naar aanleiding van gesprekken met PVV kiezers.

Wat komisch is aan het geheel blijkt uit de volgende woorden van Pechtold: “Het is voor een deel verantwoording afleggen nu de kop eraf is na vijf jaar Den Haag. Maar ook antwoorden proberen te krijgen op de oorzaken van het populisme en hoe je dat kunt bestrijden“. Ten eerste: verantwoording afleggen doe je als Tweede Kamerlid volgens mij primair aan je eigen kiezers. Pechtold ging echter op visite bij mensen die juist niet op D66 stemmen, maar op de PVV. Bovendien zal hij, neem ik aan, niet in de illusie verkeren dat zijn ruim 620.000 stemmers in groten getale zijn boek zullen gaan kopen.

Maar misschien nog wel belangrijker: Pechtold lijkt zelf oprecht te geloven dat Wilders de unieke verpersoonlijking van het Nederlandse populisme is. Hij wekt met zijn boek en zijn opstelling de indruk dat hij het populisme wil gaan bestrijden – maar is het niet juist het toppunt van populisme (“populus”, volk) om de zogenaamde achterban van Wilders letterlijk op te bellen en bij hen op de koffie te gaan? Bovendien kun je je natuurlijk afvragen of je op basis van gesprekken met dertien relatief eenvoudig te traceren PVV-stemmers écht lessen kunt trekken over het succes van Wilders. Is deze groep wel representatief voor de mensen die we en masse ‘Henk en Ingrid’ noemen? Om nog maar te zwijgen over de retorische vraag: bestaat de typische PVV-stemmer eigenlijk wel?

Bovenstaande laat onverlet dat het boek ‘Henk, Ingrid en Alexander’ een interessante poging van de D66-leider is om inzicht te krijgen in wat een deel van de Nederlandse kiezers beweegt. Als we alle mogelijke politiek-strategische motieven achterwege laten (want natuurlijk hoopt Alexander hiermee stemmers van Geert voor zich te winnen) mogen we op basis van het interview concluderen dat Pechtold een aantal interessante bevindingen gedaan heeft. Zo blijken de PVV-stemmers zich helemaal niet te identificeren met Henk en Ingrid, en is of een voorstel wel mogelijk of consequent is voor hen ondergeschikt aan de leus “het moet maar eens gezegd worden“.

Of deze wijsheden Pechtold ook echt iets gaan opleveren valt echter te betwijfelen. Uit zijn woordkeus in het interview blijkt hoe de D66-voorman ermee worstelt zijn enigszins elitaire neiging tot nuance te vervlechten met eenvoudiger (populistisch?) taalgebruik: zie bijvoorbeeld de tekst “Dit zijn geen oude kiezers die we zijn kwijtgeraakt, dit is de groep die je het nog steeds gunt zelf in het leven te staan”.

Pechtold lijkt de Volkskrant-interviewer Jan Hoedeman in ieder geval – al bij voorbaat – voor zich te hebben gewonnen. Zijn vraagstelling geeft hem namelijk ruimschoots baan om zijn boek en gedachtegoed te promoten. Het is niet erg verrassend dat Pechtold de vraag “Bent u niet bang dat u de identiteit van D66 met dit boek ophangt aan Geert Wilders? Met Pechtold als de anti-Wilders?” met “Nee” beantwoordt. En een vraag als “Waarom waaien volgens u de politieke leiders van de middenpartijen mee met de tijdgeest?” suggereert toch vrij expliciet dat Pechtold in de ogen van de interviewer blijkbaar zelf niet een van die leiders is. Dit wordt nogal bevestigd door het woordje ‘die’ in de vervolgvraag “Wat voor risico’s nemen die politieke leiders daarmee?”.

Misschien een ideetje voor een volgende stap in Pechtolds’ “strijd tegen het populisme”: proberen een vergelijkbaar interview gepubliceerd te krijgen in de Telegraaf?

 

6 Responses to “Henk, Ingrid en Alexander”: anti-populisme of juist..?

  1. Lisa says:

    Interessant betoog, maar om het op de koffie gaan bij ‘het volk’ nu als toppunt van populisme te omschrijven lijkt me wel erg kort door de bocht. Ik weet niet wat Pechtold onder populisme verstaat omdat ik het boek niet heb gelezen noch een van de interviews heb gezien, maar als iemand het wel weet is dat wellicht interessant voor de discussie.

  2. Frank says:

    Ben het met Lisa eens. Populisme is meer dan alleen de wensen van het volk in acht nemen. Dat laatste is immers ook waar de democratie voor bedoeld was. Populisme heeft mijns inziens meer te maken met het verheffen van het abstructum ‘volk’ tot de enige maat der dingen, met allerlei nare gevolgen zoals uitsluiting en autoritarisme tot gevolg. Eerdaags hoop ik daar dan ook een wat uitgebreider en coherenter verhaal over te schrijven 🙂

    • Bart says:

      Neem dan ook even de punten mee die Kristof laatst op mijn facebook wall plaatste. Om het wat minder een containerbegrip te maken: opportunistisch (een manier om je tegenstander in diskrediet te brengen), demagogisch (vaak is de redenering simplistisch en met uitspraken die appeleren op onderbuikgevoel), populistisch ( ‘normatief superieur volk tegenover een corrupte elite plaatsen).

  3. Arno says:

    Ik vraag me toch af wat er nu echt zo mis is met populisme. Dat is in mijn optiek weinig meer dan luisteren naar wat het volk wil. En daar kan in een democratie (volksregering) toch weinig op tegen zijn. Volgens wikipedia http://nl.wikipedia.org/wiki/Populisme worden er aan de term populisme nog veel meer betekenissen opgehangen, maar ik vraag me af of dat terecht is.

    Natuurlijk mag je wel als politicus rekening houden met of wensen van het volk wel mogelijk zijn. Ook kan je proberen het volk ervan te overtuigen dat wat zij willen extreem slecht is op de lange termijn of indruist tegen principes waar men wel achter staat. Maar uiteindelijk kan het niet zo zijn dat wanneer het volk iets wil (in meer dan tweederde meerderheid) dat niet wordt uitgevoerd. Daarmee maak je de ‘kloof tussen Den Haag en het volk’ alleen maar dieper.

    Hierbij wil ik wel opmerken dat de term ‘volk’ hier op de hele, stemgerechtigde bevolking en niet op ‘eigen volk’ of zoiets.

  4. AfroTure says:

    Ik hoop dat iemand een keer een stuk schrijft en landelijk gepubliceerd krijgt over dat de telegraaf opgeheven moet worden omdat het een baggerkrant met nulnieuws is. Het moet maar eens gezegd worden.

  5. Lisa says:

    @Arno, voor de discussie is het daarom ook handig als we weten wat Pechtold onder populisme verstaat. Iemand?

    Wikipedia geeft een beschrijving die niet eens veel verschilt van jouw omschrijving ‘luisteren naar het volk’. Dit lijkt heel sympathiek, maar de wezenlijke vraag is of er zoiets als ‘één volk’ bestaat.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.