Schuldencultuur of studiecultuur?

Dit kabinet wil zo snel mogelijk een einde maken aan de master-stufi, en als het aan verschillende partijen in het parlement ligt volgt de stufi voor de bachelor spoedig. Een onzalig plan, want studeren is reteduur, en het lukt veel goede studenten niet naast de studie te werken zonder studievertraging op te lopen. Een scholier die de studiecultuur niet van zijn ouders mee krijgt, zal zich steeds vaker gaan bedenken alvorens zich in steeds diepere schulden te steken. De leenstelsel-voorvechters maken bovendien een grote denkfout door te pretenderen dat we alleen mensen opleiden voor hun individuele financiële rendement. Daarbij is studiefinanciering meer dan enkel een financiële investering.

Volgens Zijlstra moet Nederland niet langer streven naar hoge percentages hoger opgeleiden. Dat ben ik voor de afwisseling volledig met hem eens! Want zoals het nu gaat zorgt dat enkel voor devaluatie van diploma’s omdat het niveau keldert ten gunste van de rendementen. Helaas gaat het Zijlstra niet om de kwaliteit maar om het prijskaartje, en vindt hij de betaalbaarheid een prima selectiecriterium. Als je voor een dubbeltje geboren bent… Vette pech! Onbegrijpelijk.

Een zorgvuldig bindend studieadvies kan selecteren op kwaliteit. Het kaf scheiden van het koren. Financiële drempels verlagen daarentegen enkel de totale instroom, en wijzen daarmee ook talent de deur.

Maar naast de verontrustende bovenstaande argumenten is er nog een ontwikkeling die mij zorgen baart: de schuldencultuur die het gevolg is van dit beleid.

Soms lijkt de grote boze overheid het er bijna om te doen: hoe meer schulden de burger heeft, hoe harder deze werkt. Als de hypotheekrenteaftrek één ding wèl voor elkaar heeft gekregen is het dat de Nederlander zich voor lange tijd in hoge schulden heeft gestoken. Maar naast huizenbezitters mogen ook afgestudeerden zonder rijke en gulle ouders zich straks de trotse eigenaar van verontrustende schulden noemen. Maar er is een significant nuanceverschil: bij het verkopen van een huis kan men een groot deel van de hypotheekschuld afbetalen, maar met een kostbaar diploma zit je voor de rest van je leven zelf opgescheept. Daarbij lokken schulden, zo vrees ik, ook nieuwe schulden uit. Als je als 4e-jaars student met al met een studieschuld van 40.000 euro kampt, ga je dan in je zomervakantie voor 200 euro twee weken camperen in Tsjechië, of boek je dan voor 2% van die schuld misschien liever een luxe vakantie naar Turkije? Wat maakt het immers nog uit, toch?

Natuurlijk is het voor B.V. Nederland prettig als het pas-afgestudeerde klootjesvolk zich de naad uit het lijf werkt om de drukkende schuldenlasten af te lossen. Maar is dat dan werkelijk waar we alles voor doen? Willen we niet vooral een hoog opgeleide bevolking, die naast een gezonde economie vooral ook voor werk en geluk voor de burgers zelf zorgt? Volgens mij moeten we willen dat alle potentiële studenten die het niveau en de discipline aankunnen ook gaan studeren, en daarbij niet worden gehinderd of afgeschrikt door hoge schulden. Een goede student is een harde werker en een aanwinst voor ons land, die bovendien erg lucratief is. Teruggeven voor wat er in hen geïnvesteerd is zullen zij na hun studie nog volop doen via de fiscus.