Redeloos, Reddeloos, Radeloos
Al sinds het begin van de crisis houd ik het nieuws bij. Zodoende raak je na verloop van tijd toch wat immuun voor de dreigende krantenkoppen en onheilstijdingen. Maar met de koppen van gisteren wordt je toch weer ongerust: “ECB-bestuurder: Europa nu echt in crisis“. En: “Franse minister vreest geweld bij einde Euro“. Voor het eerst vroeg ik mij af of het misschien verstandig zou zijn een deel van mijn spaargeld maar op een Britse rekening te zetten.
De afgelopen dagen, weken, maanden, is de aaneenschakeling van doemscenario’s steeds donkender en dreigender geworden. Ook de buitenlandse pers staat vol van slechte tijdingen:
“Die letzten Auswege aus der Euro-Krise“, “George Osborne prepares for run on banks in troubled Eurozone countries“, “OECD: euro collapse would have ‘highly devastating outcomes’ worldwide“.
Al een jaar wankelen we nu met z’n allen voort. Een jaar geleden was het nog een ‘beheersbare’ crisis in Griekenland, tenslotte niet meer dan 2% van de economie van de EU. En nu, na een jaar van halfbakken oplossingen, hysterische markten en hulpeloze politici, zijn we blijkbaar op het punt aangekomen dat we ons zorgen moeten maken over de mogelijkheid van een Europese burgeroorlog. Zodoende moest ik vandaag terugdenken aan het gezegde uit het Nederlandse rampjaar: het volk was redeloos, het land reddeloos en de regering radeloos. Toegegeven, er zijn nog geen staatspensionarissen gelyncht, maar afgezien daarvan is de uitspraak prima van toepassing op Europa vandaag. Het volk is redeloos, de landen reddeloos, de politici radeloos.
Dat we met z’n allen niet meer zo goed weten wat we aan het doen zijn, kon ook niet mooier geïllustreerd worden dan in de kranten vandaag. Europa staat op instorten, de economie gaat onderuit, maar het kabinet heeft er wel voor gezorgd dat we 130 op de snelweg mogen en orka Morgan is veilig aangekomen op Tenerife. De prioriteiten zijn duidelijk, zullen we maar zeggen. Het enige wat nog ontbreekt is de geboorte van een baby-olifantje in Diergaarde Blijdorp.
En ondanks dat ik het hele schuldenverhaal nu al een jaar volg, me probeer in te lezen in oorzaken, theorieën, aanleidingen en oplossingen, blijft het ‘waarom?’ door m’n hoofd spoken. Waarom hebben we het zover laten komen? Waarom is er, nog steeds, geen oplossing in zicht? Waarom is er bij elke voorgestelde uitweg altijd wel één partij die voldoende dwarsligt om ervoor te zorgen dat er uiteindelijk een krachteloos compromis uitkomt? Is het een morbide gevoel van saamhorigheid: als we gaan, dan wel met ons allen?
Frustrerend is ook het gevoel van onmacht. Het gedwongen lijdzaam moeten toezien hoe de Merkels, Sarkozy’s en De Jagers van deze wereld het telkens maar niet voor elkaar krijgen om deze crisis te bezweren. Het besef dat de nalatenschap van deze crisis bepalend gaat zijn voor onze toekomst, mijn toekomst, zonder dat ik daar blijkbaar ook maar enige invloed op kan uitoefenen. Want wat kan een burger in deze tijden doen? Een tent opzetten op een plein en de revolutie beginnen? Een bunker graven, voedsel hamsteren en wachten tot de euro, en daarna wellicht de bom, valt? Braaf blijven consumeren en hopen op een magische oplossing? De Belgen konden tenminste nog enigszins bijdragen door Belgisch staatspapier te kopen.
En aan de andere kant verbaas ik me ook over die onmacht. Want is er dan niets dat we met z’n allen kunnen doen? We zijn in Nederland met ruim 16 miljoen man. In Europa met 450 miljoen. We hebben goede infrastructuur, een goed opgeleide bevolking en een goed functionerende samenleving. Toegegeven, we hebben schulden, maar we zijn niet straatarm. Ik bedoel, het is hier duidelijk geen Zimbabwe of Laos. Europees gezien zijn we een diverse maar geïntegreerde economie met een breed scala aan vaardigheden, specialismen en talenten.
Is er dan niet ergens een mogelijkheid om vandaag, 1 december 2011, een einde aan de neerwaartse spiraal te maken en samen te besluiten de crisis te bezweren en de samenleving opnieuw op te bouwen? Zouden we met z’n alleen niet creatief, daadkrachtig en vindingrijk genoeg durven en kunnen zijn om hier gezamenlijk uit te komen? Tenslotte is dit geen aardbeving, vulkaanuitbarsting of andere natuurramp. Een probleem dat door mensen is gemaakt, moet ook door mensen opgelost kunnen worden.
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Het probleem zit volgens mij in de wereldvisie van onze leiders. Zij blijven uitgaan van een neoliberale kapitalistische visie, terwijl dat als deze crisis iets aantoont het juist het falen van het neoliberalisme en wellicht het kapitalisme an sich is. Met deze huidige generatie leiders zal een duurzame oplossing dus niet gevonden worden.
Maar waarom moeten we wachten op onze leiders Herman? Waarom kunnen wij, het volk, de burgers, de maatschappij, niet zelf iets ondernemen? Verantwoorde banken uit de grond stampen, onze eigen samenleving organiseren?
Of zijn we inderdaad niets anders dan (makke) schapen die zich moeten laten leiden?
Als we nu eens beginnen bij de kern: iedereen niet meer uitgeven dan er binnen komt! Dus geen tv nu de helft betalen en de andere helft in 2014. En geen 4% begrotingstekort. En eerst sparen en daarna kopen. Dat moest ik als klein kind al, waarom hoeven volwassenen dat dan niet? Het gaat pijn doen, maar veel minder pijn dan een eurozone-implosie.
Goed punt. Hoewel we dat volgens mij al deels aan het doen zijn, en dat de reden is dat de economie niet zo goed gaat. Men consumeert momenteel te weinig.
Begrotingstekort is ook lastig, want dan loop je weer tegen bezuinigingen of belastingverhoging aan. Dan maar een hersteltaks invoeren voor vier jaar?
Volgens mij is het probleem de beurs: de beurs is waar de bedrijven zitten die letterlijk koste wat kost zoveel mogelijk winst moeten maken. Aandeelhouderij is het enige echte falende systeem. Ik geloof dat de VOC er ooit mee begon, maar hoe dan ook vroeger was de welvaart overall veel minder en had je zoiets als beurzen nodig voor de grootste bedrijven, maar dat is achterhaald. Er is genoeg privaat kapitaal om beurzen functioneel gezien overbodig te maken. Waarom heeft Apple meer cash dan de de hele EU? Omdat ze onredelijk veel winst maken op hun producten. Waarom doen ze dat? Omdat ze op de beursgenoteerd staan. (Ik ben overigens een Apple gebruiker, dit is maar een voorbeeld.)
Het is niet kapitalisme dat faalt, het is het aandeelhouderssysteem dat alle welvaart en kapitaal opslurpt naar een paar selecte bedrijven, weg bij mensen, weg bij ‘normale’ bedrijven, weg bij landen. Daar vindt de irreële overdracht van kleinschalig perspectief naar grootschalig effect plaats.
Dat is mijn conclusie in ieder geval…
Dat er een probleem is in het huidige beleggings-systeem ben ik met je eens. Het is zo dat in de jaren 90 aandeelhouders, en daarna ook de nieuwe aandeelhouders, te veel zeggenschap over het bedrijf hebben gekregen. Daarvoor moest je of in het bedrijf zitten, of aandelen al heel lang hebben, om zeggenschap te krijgen. Nu is er alleen nog maar een korte-termijn doel en dat is de bron van alle ellende.
Het maakt dan niet uit dat je, min of meer bewust, wat extra lucht in de waarde van een bedrijf pompt. Jij bent er toch weer uit, heb je aandelen verkocht en als de lucht uit de waarde van het aandeel ontsnapt ben je allang weg.
Maar hierbij komt een tweede probleem: het geld is niet alleen ‘verdwenen’ door de beurzendaling, dat weinige wat er nog over is investeren mensen liever in markten die wel groeien (India, China e.d.) dan het uit te lenen aan wanbetalers (Italie/Griekenland) of het te investeren in landen waar je weinig rendement haalt (Nederland). Daardoor is het inversteringspeil te laag, raken we in recessie etc. Oftewel: wij zijn te duur en vooral: we genereren te weinig rendement.
Als ik mijn geld (als ik dat had) mocht investeren, en ik kan dat a) in China: rendement 8%, b) in Nederland: rendement 1% of c) in Griekenland: rendement 8% maar met 50% kans op geld kwijt, dan wist ik het wel.. Maar daarvan zijn wij nu met z’n allen het slachtoffer.
Maar het is volgens mij niet zo simpel als jij nu schetst. Je investeert immers niet in ‘China’ of in ‘Nederland’, maar in een Chinees of Nederlands bedrijf. Hoewel dat onderscheid tussen staat en bedrijf in China wellicht wat minder duidelijk is dan hier.
Kijk ook naar de VS, die groeien niet zo hard als China, maar nog steeds heb je bedrijven (Apple) die wel degelijk goede rendementen geven.
Dat wij ‘te duur’ zouden zijn is ook maar ten dele waar. Natuurlijk moet je niet op goedkope febrieksarbeid met China gaan concurreren. Maar dat de bakkers hier ‘duurder’ zijn dan in China is toch echt irrelevant. Ik denk dat we niet over het hoofd moeten zien dat een groot deel van onze economie draait op een heleboel MKB, niet alleen op de paar grote jongens.
Om dan mijn interpretatie te geven. Ik ga mee met Robin, maar wil het verhaal uitbreiden van de beurs naar de hele financiële sector. Als je de economie als systeem ziet, en de reële en financiële economie als subsystemen, dan lijkt het erop dat er steeds meer kapitaal van de reële naar de ‘virtuele’ economie is gevloeid. De economische ‘groei’ van de laatste jaren komt ook vooral door het groeien van de financiële sector. Maar als het kapitaal vervolgens alleen maar in dat subsysteem wordt rondgepompt, dan heeft de reële economie daar niet zoveel aan. En dat zie je volgens mij weer terug in de modale loonontwikkeling, die in reële termen helemaal niet meer zoveel is gestegen sinds de jaren 80.
Ik denk dus dat een deel van de oplossing ook zit in het terug laten vloeien van kapitaal uit de financiële sector, terug naar de reële economie.
Het zou kunnen dat de algehele ‘groei’ dan wat minder is, maar het geld is dan wel beter besteed. Want uiteindelijk heeft de samenleving denk ik meer aan een MKB dat over de gehele linie floreert, dan een net iets grotere financiële sector waar maar heel weinig mensen baat bij hebben.
Ten eerste een tekstueel punt
De Elite is redeloos, Europa is radeloos en als dit zo doorgaat is de onderklasse en een flink deel van onze Europese generatie reddeloos.
De Elite is namelijk teveel bezig met korte termijn eigenbelang om samen te werken. De Europese commissite en parlement staan buiten spel. En de man op straat is de klos.
En arno,
Begrotinsdiscipline is een zaak van lange termijn balans en korte termijn voorkomen van uitschieters. Dus laten we niet gaan doen alsof iedere % heilig is. Verder mag een TV wat mij betreft best in maandelijkse termijnen betaalt worden. Zolang er dan maar naar BKR en inkomen wordt gekeken. En zolang het maar geen 25 inch screen is die vaak ook nog in huis komt zodat dat oude kreng lees 5 jaar) op de slaapkamer van zoon lief komt te staan.
Wellicht, maar op deze manier lag het dichter tegen het oorspronkelijke gezegde aan. Overigens weet ik niet of het de ‘elite’ alleen is die redeloos is. Tenslotte zitten veel ‘elites’ ook redelijk gevangen tussen hun ideale oplossing en een electoraat wat daar niet aan wil. Dat speelt in ieder geval in Duitsland, Nederland en Finland.
Bovendien heb ik de termen ‘elite’ en ‘volk’ altijd wat onhandig gevonden, aangezien ze niet echt duidelijk gedefinieerd zijn, ze in elke discussie iets anders lijken te betekenen en eigenlijk alleen gebruikt lijken te worden om een soort kunstmatig verschil tussen de ‘boeven’ en ‘slachtoffers’ aan te geven.
[…] stuk verscheen gisteren al op Vrij-Zinnig. Rate this: Share this:FacebookEmailDiggLike this:LikeBe the first to like this post. […]
Props voor de afbeelding
Daarin heb je deels gelijk Frank. Al bedoel ik met Elite niet alleen de politiek, maar de mensen met macht in brede zin ook bijvoorbeeld financieel en management. Verder vind ik het toch op de eerste plaats aan de leiders om de zaken op een andere koers te zetten. Ook denk ik dat het volk al blij is als het eindeloze gepraat eens wordt omgezet in daadkracht. Als het resultaat heeft zal men helemaal niet zeuren.
Toch nog even een reactie.. Eerst op Frank na m’n vorige reactie: met investeren in China bedoelde ik ook niet in China als land, maar ‘in China’ als in bedrijven in China, typisch als fonds dus uitgesmeerd over vele Chinese bedrijven, waarmee je dus tegelijk investeerd in een groot deel van de Chinese economie. Je profiteert dan van de gemiddelde groei van al die bedrijven.
Verder ben ik het niet zo eens met het beeld waarin banken al het geld uit de reele economie zuigen en rondpompen in een virtuele economie. Op dit moment is een van de allergrootste problemen, vooral voor het MKB e.d., dat banken geen geld meer hebben om uit te lenen, of het nu aan landen is of aan kleine bedrijven. Ze moeten een groter buffer aanleggen en dat gaat ten koste van het geld dat ze anders opnieuw hadden kunnen uitlenen. Nu vind ik het wel degelijk noodzakelijk dat die buffers verhoogd worden, om stabiliteit van de banken te waarborgen, maar juist die eis zuigt geld uit de reele economie.
Wat bedoel je dan wel met die virtuele economie? Wat wel een probleem is is dat heel veel geld op de beuren verdwenen is sinds de crisis. Dit is vooral een probleem van overwaardering van vanalles voor de crisis begon. Hypotheken bleken bijvoorbeeld geen cent waard en ook onze vastgoedmarkt blijkt een en al lucht te zijn: geen cent waard zo’n kantoorpand. Verder is bij het dalen van de aandelenkoersen natuurlijk extreem veel geld verdwenen. Maar die aandelen zijn reele economie, vastgoed lijkt me ook, ok, hypotheken dan niet?
Verder, Jasper, ik wil ook niet zeggen dat niemand meer een cent mag lenen en dat we meteen in één jaar naar 0% tekort moeten. Dat kan niet en zou ook onwenselijk zijn. Het lijkt me alleen gezond om er eindelijk eens naar te gaan streven, of in elk geval een tekort dat kleiner is dan de inflatie, dan wordt de schuld netto niet groter. En natuurlijk mag je wel 100 euro lenen voor een TV maar het gaat om het idee erachter: leen als het perse nodig is, niet zoveel als mogelijk.
Als laatste: elite vs het volk? In Amerika is zo’n extreme tegenstelling wellicht van pas, maar in Nederland niet. Hoor ik bij de elite? Met een inkomen van nog geen 1800 netto per maand? Toch heb ik het niet slecht en vind ik dat ik zeker niet bij ‘het volk’ in die betekenis zal horen. Al ben ik bij het WK gewoon Oranje-gek etc. In Nederland hoort 70% bij ‘de middenklasse’, een klasse die voor het gemak of politieke doelen volledig vergeten wordt. In Nederland heeft de middenklasse de macht, de elite voert die hooguit uit.
O ja, en vergeet niet dat financieel de bovenklasse verreweg het meeste verloren heeft, vooral aan aandelenwaarde en spaargeld. Natuurlijk konden die ook meer hebben, maar ook dat hakt erin.
Wat ik bedoelde met de ‘virtuele economie’ waren investeringen in allerlei arcane financiële producten, zoals ‘colleteralized debt obligations’ en ‘credit default swaps’. Daar liggen volgens mij twee problemen. Allereerst waren die producten angstaanjagend overgewaardeerd, omdat eigenlijk nietmand meer wist hoe ze eruit zagen en wat ze waard waren.
Maar daarnaast onttrekken investering in die financiële producten ook geld aan de reële economie. Geld dat in een CDO geïnvesteerd zit, zit niet in een brug, bakker of boerderij.
En dat heeft, volgens mij, weer twee gevolgen. De eerste is dat veel kapitaal blijft rondzweven in het financiële systeem. De ene bank verkoopt CDO’s aan de andere, en koopt met het geld zelf weer andere puur financiële producten. Dit kapitaal wordt nauwelijks meer ergens omgezet in activiteiten die daadwerkelijk productief zijn.
Ten tweede heeft maar een klein deel van de bevolking baat bij die financiële instrumenten. Van geld beleggen in CDO’s worden alleen bankiers rijk. Van geld investeren in fabrieken en bedrijven komt indirect een veel groter deel ten gunste aan de maatschappij, dankzij hogere werkgelegenheid, verdere investeringen en geldstromen binnen de productieketen. De ‘werkgelegenheid’ die bankiers creëren bestaat voornamelijk uit schoonmakers en catering.
De gevolgen daarvan zijn overigens goed zichtbaar in het verschil tussen de Britse en Duitse economie. De Duiters hebben nog een diverse economie die daadwerkelijk dingen produceert. De Britten komen er hier nu achter dat ze behalve de City eigenlijk niets meer hebben of kunnen.
Ok, daar ben ik het gewoon mee eens. Al heb ik geen idee hoeveel geld daar daadwerkelijk in rondgaat (rondging?) maar dat het niet goed is lijkt me duidelijk. Vraag blijft alleen hoe groot dat probleem nu nog is, nu veel van dit soort waardeloze beleggingen afgewaardeerd zijn. Ik dacht dat dat grotendeels gebeurt is, waardoor het huidige probleem ontstaan is: er is te weinig geld over.
Heeft iemand hier verstand van het uit de grond stampen van een bank? Of kent iemand iemand die daar verstand van heeft, en zin en tijd voor heeft?