Fraude is ook maar interpretatie

In het hoger onderwijs is weinig belangrijker dan een onkreukbaar imago. Enorme communicatieafdelingen houden zich bezig met het ontwikkelen van mediastrategieën en het omzeilen van lastige journalisten. Universiteits- en hogeschoolblaadjes worden tegengewerkt en steeds meer barrièremaatregelen worden ingevoerd om mogelijke risicostudenten buiten de deur te houden. Alle dichtgetimmerde protocollen konden de Stapelgate echter niet voorkomen. Even daarna kwamen de sluwe onderzoeksjournalisten van het ANS met een tweede fraudegeval op de RU: een promovendus die gegevens verfraaide.

‘Schandalig!’ roepen we allemaal natuurlijk; fraude op een instituut waarvan verwacht wordt dat het kritisch en onafhankelijk opereert, dat kan toch echt niet. Jasper van Dijk van de SP heeft inmiddels aan staatssecretaris Halbe Zijlstra gevraagd te reageren op de fraude en dit aan te pakken. Maar misschien moet de politiek eerst zelf het goede voorbeeld geven en geen onderzoeksresultaten verfraaien. Zo komen uitspraken van politici toch wel heel vaak voor in ‘Pinokkio’, de rubriek waarin dagblad De Pers uitspraken onderzoekt op het waarheidsgehalte. Onlangs bleek dat de communicatieafdeling van het ministerie van Veiligheid en Justitie een onderzoek wel heel vrij interpreteerde. Maar laat die interpretatie nu eens toevallig wel het kabinetsbeleid ondersteunen. Ook onderzoekscommissies kunnen er wat van en schrijven maar al te vaak naar een vooraf bepaalde conclusie toe.

Zo kwam de commissie Korthals, die nota bene werkte in opdracht van het kabinet, ook met een aantal opmerkelijke conclusies. Dit overigens na jarenlange en geldverslindende experimenten over onder andere collegegelddifferentiatie. Bij een onderzochte opleiding werd het collegegeld met slechts 100 euro verhoogd, waarschijnlijk om het risico te vermijden geschikte studenten mis te lopen. Bovendien liep de instroom van de onderzochte opleidingen terug. Dit mocht echter de pret niet drukken, want desondanks was de commissie positief over het experiment.

Meer recent kreeg de onderwijsinspectie de opdracht het functioneren van OC’s te onderzoeken en schreef een rapport met de veelzeggende naam ‘spreken is goud’.  Hierin werd geconstateerd dat opleidingscommissies eigenlijk best goed functioneren. Jammer dat enkel werd uitgegaan van het deel van de commissies dat reageerde – na het sturen van maar liefst drie brieven slechts de helft. Schokkender is wellicht dat de inspectie ook de managers van opleidingen heeft bevraagd, terwijl zij juist gecontroleerd worden door deze commissies en niet eens zitting mogen nemen in de organen. Maar ach, dit valt toch niemand op en was voor OCW een mooi excuus om geen werk te hoeven maken van het verbeteren van inspraakmogelijkheden.

Een handigere en effectievere manier is om simpelweg te weigeren onderzoek uit te voeren. Dit voorkomt dat de afdeling voorlichting overuren moet draaien om de resultaten aan te passen aan het beleid.