Geen politieke opdracht voor Shell

Afgelopen maandag werd Frits Bolkestein bij Pauw en Witteman gevraagd of hij vindt dat Shell (waar hij van 1960 tot 1976 werkzaam was) zich zou moeten terugtrekken uit Syrië, waar mensenrechten geschonden worden en de overheid op haar eigen bevolking schiet. Bolkestein reageerde daarop dat men Shell geen politieke opdracht moet geven en dat Shell zich enkel aan geldende wetten moet houden.

Eerder in dat zelfde gesprek gaf Bolkestein al aan dat hij zich überhaupt altijd tegen boycotten heeft gekeerd, omdat ze niet zouden werken. Als parlementariër was hij in 1980 fel tegen een olieboycot tegen Zuid Afrika, zo gaf hij als voorbeeld.

Het volgende, toch een beetje in het verlengde daarvan, is wellicht minstens zo noemenswaardig. In 1983 heeft Bolkestein zich als staatssecretaris van ‘Buitenlandse Handel’, ondanks internationale druk, met man en macht verzet tegen het opnemen van een twaalftal chemicaliën op een lijst van essentiële gifgasgrondstoffen. Het argument was – en is voor hem nog steeds – dat deze ‘dual-use chemicaliën’ ook voor civiele doeleinden in onder andere de landbouw gebruikt werden. Zonder deze handelsbeperking zorgde Bolkestein er in 1983 voor, via een ontmoeting met de ministers van Saddam Hussein, dat Nederland deze grondstoffen aan Irak kon verhandelen. Later zouden veel van die stoffen worden gebruikt bij de massaslachting onder de bevolking van Halabja en andere Koerdische dorpen. Pas eind jaren ‘90 werd de handel in deze stoffen alsnog verboden.

Een observator zal snel concluderen dat Bolkestein bij voorbaat partij kiest voor handel en economische belangen, ook in zijn functie als staatssecretaris. Tegelijkertijd hoeven ondernemingen zich volgens hem niet verantwoordelijk op te stellen, maar zich slechts te houden aan de ruime voorwaarden die politici als hijzelf opstellen. Ik vind dat een vreemde instelling. Dictators grijpen met de middelen die voorhanden zijn de macht over de bevolking van een land en betalen hun onderdrukkende leger vervolgens uit door de olie die onder het land zit, te verkopen. Internationale heling, zo beschrijft Frank het naar mijn mening treffend. Ik wil best geloven dat een boycot op alle producten uit een onderdrukt land een bevolking eerder verzwakt dan verder helpt. Olie- en wapenhandel lijken me helaas voorbeelden waar vooral onderdrukkende regimes baat bij hebben. Van onze aardgasbaten kunnen we erg veel leuke dingen doen. Denk je eens in hoeveel een ondergronds stuwmeer aardolie een regering kan opleveren.

Bolkestein vindt dat Shell geen politieke opdracht mag worden gegeven. Ik vind dat een kul-excuus om een onderneming te ontslaan van eigen verantwoordelijkheid. Hoewel wetten verkeerd gedrag kunnen voorkomen, kun je ethisch correct handelen niet altijd afdwingen. Niet alles dat legaal is, is goed. Daar mag Shell ook best zelf over oordelen.

deze tekst verscheen op 15 september op RadboudNet