Lees ook: Mogen rechters kritiek op elkaar uiten?
Mogen rechters openlijk kritiek op elkaar uiten?
President van het gerechtshof Amsterdam, Leendert Verheij, vindt van niet, en schrapt Peter Kop van de lijst raadsherenplaatsvervangers na kritiek op Schalken:
Kritiek onder rechters is ongewenst (door Folkert Jensma op NRC.nl)
Is dat terecht? Kop had kunnen weten dat Verheij interne zaken graag uit de media houdt, want ook de kritiek van Schalken heeft hij openlijk veroordeeld:
President Leendert Verheij over Schalken: publiekelijk kritiek uiten op collega’s niet professioneel (door het Nederlands Juridisch Dagblad)
Schaadt het gedrag van Kop de reputatie van de rechtspraak, of schaadt het gedrag van Verheij juist de vrijheden en van rechters en het publieke debat rond de rechtspraak?
S.v.p. plaats dit bericht op je facebook:
Loading ...
Verheij doet er goed aan rechters die openlijk kritiek uiten te berispen. Mensen zijn het nooit met elkaar eens… en een rechtszaak wordt nu eenmaal (in de meeste gevallen) door drie rechters beslecht. Een team waarin tien rechters zitten, zijn het niet altijd met elkaar eens. Openlijk kritiek uiten is schadelijk voor de rechtspraak, want een rechter wordt geacht zoveel mogelijk recht te spreken… en wat dat recht is, ligt in de handen van drie mensen. Dat is misschien praktische problematiek, maar zoals gesteld worden mensen het toch nooit helemaal met elkaar eens. Een rechter mag de rechtspraak niet aanvallen of bekritiseren, althans, niet in publiek. Dat is voorbehouden aan hoogleraren en onderzoekers, en tot op zekere hoogte aan de politiek en de samenleving.
Nederlandse rechtspraak kenmerkt zich door consensus. Anders dan in vele landen, wordt in de raadkamer niet bij stemmen beslist. Op basis van overleg, redeneren en debatteren zullen de rechters gedrieën tot een uitspraak komen. Een andere rechter die bij de zaak niet betrokken is, mag niet openlijk kritiek uiten – dat tast de consensus, en daarmee de gegeven uitspraak, aan. Procespartijen kunnen altijd kritiek, ook openlijk, op een uitspraak hebben. Hen rest appel (zonder accent grave) bij de appelrechter, tenzij appel bij de Hoge Raad wordt ingesteld (het EHRM en het HvJEG even daargelaten).
Dank voor je reactie Pepijn! Die achtergrondinformatie is interessant!
Toch nog een kleine kritische noot dan, want wie zouden we zijn zonder, toch?
Je schrijft, en stelt daarmee: “Een andere rechter die bij de zaak niet betrokken is, mag niet openlijk kritiek uiten – dat tast de consensus, en daarmee de gegeven uitspraak, aan.”
Ik begrjip waar zo’n stelling vandaan komt, maar je zult met me eens zijn dat het iets is dat men heeft “besloten”, en niet “per definitie, als enige logische gevolg” als beleid tot stand hoeft te komen. Waarom zouden we niet kunnen stellen dat de consensus een consensus is van de (drie) betrokken rechters? Nu vond ik de kritiek van Kop überhaupt niet erg schokkend, maar wat is de fundamentele meerwaarde van het pretenderen dat er onder rechters slechts 1 visie bestaat terwijl de praktijk weerbarstiger is? Dat zij genuanceerd uitspraken doen over rechtspraak, of deze desnoods bij rectificatie nuanceren, lijkt me bij uitstek iets dat mag worden verwacht van een collega, maar ik ben er nog niet helemaal van overtuigd dat rechters zich niet zouden mogen uitlaten over de gang van zaken bij collega’s als zij daar aanleiding toe zien. Zou dat de gang van zaken niet veel transparanter en toegankelijker kunnen maken?
Misschien meer generiek gesteld, omdat het ook niet enkel opgaat voor rechtspraak, maar bijvoorbeeld ook voor politieke partijen, besturen en onderzoekers: als er afwijkende meningen zijn binnen een groep die wel als geheel moet besluiten, is het dan altijd nodig dat zij afwijkende meningen de mond snoeren? Of kunnen afwijkende meningen ook genuanceerd worden geventileerd, zodat ook de buitenwereld iets mee krijgt over het proces van eventuele interne, al dan niet betrokken, worstelingen? Nogmaals, in ieder geval lijkt me de toevoeging “mits genuanceerd” wel een vereiste.
@Joep het is niet per definitie nodig om andere groepen de mond te snoeren. Het gebeurt ook niet overal. Kijk bijvoorbeeld naar de Verenigde Staten waar bij uitspraken van het Supreme Court altijd aangegeven wordt door hoeveel rechters de ‘Court’s opinion’ wordt gesteund en waarbij ook in het meerendeel van de zaken een dissenting opinion wordt gepubliceerd van rechters die een andere uitkomst van de voorliggende rechtsvraag zien.
Ik heb echter het idee dat bovenstaande problematiek niet helemaal ziet op dit zgn. raadkamerprobleem. Het gaat in de artikelen, en met name in de benadering van Schalken niet over juridisch inhoudelijke vragen, maar om zijn handelen als persoon. Wordt er schade toegebracht aan het persoonlijke profiel van ‘de rechter’ kan ik mij goed voorstellen dat dit een effect geeft van verminderd vertrouwen in de rechtspraak wat mij onwenselijk (en onterecht) lijkt. Dit ligt anders bij de zogenaamde raadkamerproblemen waarbij het gaat om een juridisch inhoudelijke discussie. Het bekendmaken van waar de discussie om draait bijvoorbeeld doormiddel van dissenting opinions lijkt mij juist de toegankelijkheid en begrijpelijkheid van de rechtspraak te bevorderen omdat het rechters uitdaagt tot uitgebreide motivering van het antwoord op de juridische vraag.
Irene, ik ben het met je eens dat het handelen van de persoon die de functie van rechter uitoefent ter discussie staat. De inleidende vraag of rechters openlijk kritiek op elkaar mogen uiten, had ik breder opgevat en het door Joep aangehaalde gesteggel omtrent Schalken zag ik daarbij slechts als voorbeeld.
Volgens mij is het ook zo dat bij arresten van het International Court of Justice inderdaad wordt vermeld hoeveel rechters het arrest wel of niet steunen.
Toch wil ik erbij blijven dat het niet aan buitenstaande collegae is om openlijk kritiek te uiten. Ja Joep, we kunnen inderdaad stellen dat een uitspraak van drie rechters consensus is van drie rechters. En nee, die consensus is niet per definitie het enige logische gevolg. En ik denk ook dat je juist zit in je “mits genuanceerd”. Maar het is toch niet voor niets dat de raadkamer gesloten is? Ik vrees dat je simpelweg op heel veel praktische problemen zult stuiten als rechters uitspraken kunnen bekritiseren. Problematiek die juist aanzien van de rechtspraak schaden zal… Hoe moet ik het voor me zien dat een rechter de uitspraak van zijn collegae, ook al genuanceerd, aanvalt? Dat schaadt het aanzien, want blijkbaar zijn rechters het niet met elkaar eens. In de politiek zien we ook het fenomeen “fractiediscipline”. Juist om vertrouwen in de rechtspraak hoog te houden, moeten rechters één rechtsleer naar buiten brengen en geen twee of drie.
Overigens werd ik door een vriend tijdens het hardlopen ook nog gewezen op het feit dat rechterlijke colleges die inderdaad dissenting opinions aan hun uitspraken hechten, vaak bestaan uit een bijzonder groot aantal rechters. Dat maakt het behalen van consensus ook moeilijker. Hoeveel rechters er in het Surpreme Court zitten weet ik niet, maar het International Court of Justice bestaat over het algemeen uit vijftien rechters. Da’s wat anders dan drie.
In Nederland is de vrijheid van meningsuiting een in de grondwet verankerd recht. Ik ben van mening dat mensen met deze vrijheid prudent moeten omgaan. Problemen met of kritiek op je werkomgeving probeer je eerst onderling bespreekbaar te maken en op te lossen. Alleen als de boel escaleert of op slot komt te zitten, kan je daar mee naar buiten komen.
De rechterlijke macht in Nederland heeft bij het publiek regelmatig de indruk gewekt dat het een gesloten bastion is, waarin schimmige afspraken, vriendjespolitiek en het elkaar uit de wind houden regelmatig voorkomt. Denk dan bijvoorbeeld aan de reuring die de zich al jarenlang voortslepende Chipshol-affaire voortbrengt. Omdat vaste rechters voor het leven benoemd worden en in feite alleen door de rechterlijke macht ter verantwoording geroepen kunnen worden, is de roep van de publieke opinie tot meer transparantie over het functioneren van de rechterlijke macht mijns inziens legitiem.
De kleine opmerking van de zeer gerespecteerde Kop zie ik als een verkapte poging, om tot meer transparantie te komen. De reactie van Verheij bevestigt vervolgens het beeld dat de publieke opinie van de rechterlijke macht heeft: een gesloten bastion dat elke oproep tot transparantie negeert. Door zo te handelen doet Verheij het imago van de rechterlijke macht geen goed.